تئوری انتخاب، چگونه در هر شرایطی انتخاب درست داشته باشیم؟

تئوری انتخاب

هر فردی در طول زندگی خود به‌کرات با موقعیت‌هایی مواجه می‌شود که ناچار است از میان گزینه‌های پیش رو، بهترین و مناسب‌ترین را انتخاب کند که این انتخاب به‌منزله‌ی بهترین راه برای تأمین منافعش است. در پس هر رفتاری دلیل و هدفی وجود دارد و تمام رفتارهای مثبت و منفی که از انسان سر می‌زنند مبتنی بر انگیزه‌های درونی هستند. تصور اینکه دیگران کنترل زندگی ما را برعهده‌گرفته‌اند و به‌جای ما تصمیم‌گیری و انتخاب می‌کنند تصوری اشتباه و غیرمنطقی است. حتی اگر بخواهیم این نوع نگرش را درست هم تلقی کنیم در خوش‌بینانه‌ترین حالت بازهم خود شما هستید که حق انتخابتان را به دیگران واگذار کرده‌اید. پس انتخاب، مقوله‌ای خارج از حیطه‌ی فکر و عمل و ذهن شما نخواهد بود و تجربه‌ی تمام احساسات مثبت و منفی در طول شبانه‌روز نشئت‌گرفته از همین انتخاب‌های ریزودرشت است.

چگونه انتخاب‌های درست زندگی شما را تحت تأثیر قرار می‌دهند؟

شاید بدون اغراق بتوان گفت که مهم‌ترین تأثیر انتخاب‌های درست در مسیر زندگی افراد رسیدن به خودشکوفایی باشد. استعدادها، قابلیت‌ها و توانمندی افراد در بستر گزینش‌هایی که انجام می‌دهند فرصتی برای آشکار شدن و توسعه یافتن پیدا می‌کنند. فردی با انتخابش به سمت ورزش، پول و ثروت، تحصیلات و کسب دانش می‌رود و دیگری با یک انتخاب خود را غرق در شکست و ناکامی می‌کند. 

برخی از افراد هنگامی‌که در شرایط دشوار قرار می‌گیرند آن را گردن تقدیر و سرنوشت می‌اندازند. درصورتی‌که چنین باوری نه‌تنها اشتباه است بلکه با عدالت خداوند در تضاد و تعارض است. شما خودتان انتخاب می‌کنید که قربانی دنیا باشید یا کسی که همواره در پی یافتن راه‌های بهتر زندگی کردن است. زیرا در وجود هر فردی قدرت بینش و انتخاب وجود دارد تا بهترین مسیر را برای خود برگزیند.

تئوری انتخاب چیست؟

یکی از محبوب‌ترین نظریه‌ها که به‌تازگی در ایران با استقبال چشمگیری مواجه شده است نظریه انتخاب ویلیام گلاسر است. گلاسر در نظریه خویش قاطعانه بیان می‌کند که افراد مسئول انتخاب‌های خود در زندگی هستند. اساس این نظریه بر مبنای کنترل درونی است. به این معنی که منشأ تمام رفتارها، احساسات و انگیزه‌های افراد، انتخاب‌ها و تحلیل‌های درونی آن‌هاست. همچنین تجربیات گذشته‌ی هر شخصی بدون شک بر زندگی کنونی او اثرگذار است ولی تعیین‌کننده‌ی رفتار فعلی او نخواهد بود.

گلاسر در نظریه‌ی خود به پنج نیاز بنیادی انسان‌ها پرداخته است. این نیازها و اولویت‌های آن‌ها برای هر فرد، مبنای انتخاب‌های مهم زندگی انسان را تشکیل می‌دهند. به زبان ساده در نیاز به زنده ماندن و بقا با انتخاب‌هایی همچون انتخاب محل زندگی و انتخاب همسر و شریک زندگی مواجه هستیم. در نیاز به عشق و تعلق‌خاطر پای انتخاب مهمی مانند برگزیدن مناسب‌ترین افراد برای ایجاد دامنه‌ی ارتباطات بین فردی به میان می‌آید. در نیاز به قدرت انتخاب رشته‌ی تحصیلی و شغل بیش از هر چیزی اهمیت دارد. در حیطه‌ی نیاز به آزادی با انتخاب سبک زندگی روبه‌رو خواهیم بود و درنهایت در نیاز به تفریح با انتخاب ابزارها و رفتارهایی که به لحاظ کمی و کیفی بیشترین انرژی جسمانی و روانی را به همراه دارند دست‌وپنجه نرم خواهیم کرد.

در طول زندگی افراد با چه انتخاب‌های مهمی سروکار دارند؟

انتخاب دامنه‌ی ارتباطات بین فردی

تابه‌حال با این جمله مواجه شده‌اید که شما در آینده‌ای نزدیک شبیه پنج نفر از نزدیک‌ترین و صمیمی‌ترین افراد زندگی‌تان خواهید شد. این موضوع واقعیتی ثابت‌شده است و به‌وضوح بیان می‌کند که ارتباطات تا چه میزان می‌توانند بر شکل‌گیری شخصیت افراد تأثیرگذار باشند. در سنین کودکی و نوجوانی هیچ‌چیز به‌اندازه‌ی ارتباط با همسالان بر شخصیت افراد تأثیرگذار نخواهد بود. بی‌تردید در حیطه‌ی ارتباطات انتخاب افرادی لایق و شایسته و در مقابل، حذف افراد اشتباه پیوسته مسیر زندگی شما را با چالش‌های متعددی مواجه می‌کند.

جدا شدن انسان‌ها از روابط سالم می‌تواند منشأ بسیاری از مشکلات عمیق و طولانی‌مدت باشد. ضمن اینکه شما می‌توانید بازتابی از مشکلات روان‌شناختی را در روابط عاطفی خویش ببینید. چه دوراهی سختی! در هر دو صورت شما متحمل بهای سنگینی می‌شوید. اما بهتر است به‌جای پا پس کشیدن شهامت به خرج دهید و با انتخاب درست و منطقی قدمی برای بهبود روابط و از آن مهم‌تر بهبود حال خودتان بردارید.

انتخاب محصولات و برند در زمان خرید

انتخاب محصولاما برویم سراغ بعد دیگری از انتخاب یعنی رفتار مشتری در زمان خرید. امروزه دیگر انتخاب محصولات و برند پدیده‌ای ساده در قالب خرید یک کالا و خدمت تلقی نمی‌شود. درواقع انتخاب محصولات از سوی مشتریان نشان‌دهنده‌ی نوع نگرش، هویت، خلاقیت، سلیقه و حتی هنر فرد است. به‌طورکلی انتخاب مشتریان می‌تواند مبتنی بر عوامل و محرک‌های بیرونی شامل ویژگی‌های زیبایی‌شناختی محصول باشد یا بر اساس تجربیات قبلی خرید آن محصول یا برند صورت پذیرد. اگر بخواهیم به‌صورت اجمالی به برخی از عوامل تأثیرگذار در انتخاب محصولات اشاره‌ کنیم می‌توان این موارد را در نظر گرفت:

  • قیمت محصولات
  • توصیه دوستان و اطرافیان و افراد متخصص
  • تبلیغات
  • در دسترس بودن
  • پذیرش اجتماعی
  • شهرت برند
  • ضمانت همراه محصول و برند
  • طراحی محصولات 
  • تناسب با نیازها
  • اعطای شخصیت مطلوب به مشتری
  • ویژگی‌های شخصیتی

احتمالا از دیدن ویژگی‌های شخصیتی در میان موارد فوق تعجب کرده‌اید. اما اجازه دهید این واقعیت را با شما در میان بگذاریم که رفتار مشتریان در زمان خرید به میزان قابل‌توجهی تحت تأثیر شخصیت و کلیشه‌های ذهنی آن‌هاست و بهترین و برترین برندهای دنیا همواره از این موضوع از طریق شناخت خصوصیات شخصیتی افراد به شکل هوشمندانه‌ای استفاده می‌کنند.

بنابراین امروزه موفقیت بسیاری از کمپانی‌های مطرح دنیا درگرو شناخت عوامل مؤثر بر انتخاب محصولات و برند و از آن مهم‌تر شناخت شخصیت و الگوهای رفتاری غالب مشتریان است. مدیران و صاحبان برند می‌توانند بر روی تجزیه‌وتحلیل و بررسی دقیق چگونگی انتخاب مشتریان سرمایه‌گذاری کنند و شانس موفقیت برند خود را در بازارهای رقابتی امروز افزایش دهند.

انتخاب همسر

و اما بحث همیشه جذاب ازدواج. در توصیف اهمیت انتخاب در ازدواج همین بس که خداوند در قرآن می‌فرماید: «و آرامش شما را در کنار همسر دلخواهتان قراردادیم». اما این آرامش درگرو در نظر گرفتن چه فاکتورهایی است؟

انتخاب همسراغراق‌آمیز نیست اگر بگوییم یکی از ارکان اصلی زندگی موفق، ازدواج مناسب و موفق است. در جامعه‌ی امروزی دیگر ازدواج‌ها چندان تحت تأثیر تصمیم‌گیری‌های والدین و واسطه‌های ازدواج قرار ندارد و ازدواج‌های تحمیلی که درگذشته به‌کرات شاهد آن بوده‌ایم امروزه تا حد زیادی جای خود را به انتخاب آزاد طرفین واگذار کرده‌اند. تاکنون در قالب مقالات مختلف به بررسی عوامل گوناگون تأثیرگذار در داشتن یک ازدواج موفق پرداختیم. بدیهی است که یک انتخاب مطلوب به مجموعه‌ای از آگاهی و اطلاعات نسبت به ویژگی‌های شخصیتی و الگوهای رفتاری غالب، توجه به ملاک‌های فردی برای ازدواج و بررسی تناسب‌های شخصیتی، خانوادگی، فرهنگی، اقتصادی، مذهبی و تربیتی بستگی دارد. 

مطلب مرتبط: با چه تیپ شخصیتی ازدواج موفق‌تری خواهید داشت؟

متأسفانه آمار بالای طلاق آن‌هم در سال‌های ابتدایی زندگی در کشور حاکی از آن است که انتخاب نادرست، یکی از عوامل مؤثر در ناسازگاری و فقدان تفاهم در میان همسران محسوب می‌شود. شاید بتوان با نگاهی دقیق‌تر به این موضوع به یکی از ریشه‌های اصلی انتخاب اشتباه اشاره کرد: یعنی تعیین نادرست معیارهای انتخاب همسر.

ازآنجایی‌که بحث ازدواج همواره موردتوجه اشخاص است و چگونگی انتخاب مهم‌ترین مؤلفه‌ی تأثیرگذار بر پیش‌بینی آینده‌ی ازدواج است. بنابراین خالی از لطف نیست به برخی از معتبرترین نظریه‌های مرتبط با فرآیند و چگونگی انتخاب همسر به‌طور مختصر اشاره داشته باشیم:

نظریه رشد و تکامل روانی

این نظریه بیان می‌کند هر فردی که از رشد و سلامت روانی بیشتری برخوردار باشد معیارهای عالی‌تری برای انتخاب همسر دارد. همچنین مزلو می‌گوید: انسان‌های تکامل‌یافته از ادراک وسیع‌تر و سلیقه‌ی عالی‌تری در زمینه‌ی انتخاب همسر بهره‌مند هستند.

نظریه نیازهای مکمل

هر فردی همسری را انتخاب می‌کند که نیازهای او را پاسخ دهد و بتواند تکمیل‌کننده‌ی نقص‌های او باشد. این نظریه بیان می‌کند ما به انتخاب همسرانی تمایل داریم که نیازهای آن‌ها مخالف و تکمیل‌کننده‌ی نیازهای ما باشند.

نظریه مبادله

انتخاب همسر در این نظریه مبتنی بر ارزیابی فردی است. به‌طوری‌که ماحصل این انتخاب دریافت بیشترین پاداش در ازای پرداخت کمترین هزینه است. درواقع افرادی که در روابط رضایت‌بخش متقابل هستند رفتارهایی را انجام می‌دهند که کمترین بها و بیشترین سود را برای آن‌ها به ارمغان آورد.

نظریه همسان همسری

این نظریه دقیقا به همان مبحث تناسب می‌پردازد. افرادی که تصمیم به ازدواج می‌گیرند معمولا کسی را برای همسری برمی‌گزینند که از بیشترین سطح تناسب و شباهت با آن‌ها ازلحاظ سن، مذهب، تحصیلات، هوش، بافت و فرهنگ خانوادگی، سبک تربیتی، نگرش و اعتقادات، ویژگی‌های شخصیتی و موارد بسیار دیگر برخوردار باشد.

نظریه همانندی

به‌صراحت بیان می‌کند اشخاص در جستجوی همسرانی هستند که میزانی از جذابیت بدنی در حد خودشان داشته باشند. اما گاهی اوقات افراد وارد روابطی می‌شوند که در آن سایر ویژگی‌های مطلوب در اولویت قرار می‌گیرند و فقدان جذابیت را جبران می‌کنند مانند: شخصیت، منش، مهربانی، موقعیت اجتماعی، حسن خلق و … .

اهمیت انتخاب در ازدواج به حدی است که تاکنون پژوهش‌های متعددی در این راستا در ایران و سایر کشورها انجام‌شده است تا از زوایا و دیدگاه‌های مختلف به تجزیه‌وتحلیل فاکتورهای تعیین‌کننده یک ازدواج موفق بپردازند.

احتمالا بامطالعه‌ی مطالب بالا این افکار در ذهن شما در حال تداعی شدن هستند که «من چه معیارهایی برای انتخاب همسر دارم؟ و کدام‌یک از این نظریه‌ها با نگرش من به ازدواج همخوانی دارد؟»

انتخاب شغل

آیا شما حاضر هستید بیشترین زمان عمرتان را صرف انجام دادن کاری کنید که هیچ‌گونه تناسبی با شما ندارد؟ تصور کنید کارمندی که تنها به دلیل امرارمعاش و گذران زندگی، شغلی را برای خود برمی‌گزیند که نه‌تنها با ویژگی‌های شخصیتی او در تناسب نیست بلکه ذره‌ای علاقه و اشتیاق برای انجام وظایف شغلی خویش ندارد. در چنین شرایطی علاوه بر اینکه کیفیت عملکرد شغلی وی به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد، او قادر نخواهد بود در جایگاه نیروی انسانی که مهم‌ترین و اصلی‌ترین رکن هر سازمانی است به ایفای نقش بپردازد. بنابراین بعد از اتمام کار تمام خستگی و تنش‌ها و مشاجرات محل کار را به محیط خانه تحمیل می‌کند. در چنین وضعیتی پیامدهای منفی یک انتخاب اشتباه کل سیستم فکری و روانی یک زندگی را به هم می‌ریزد و آن شخص را روزبه‌روز دلسردتر و بی‌انگیزه‌تر می‌کند.

مطلب مرتبط: شغل مناسب تیپ شخصیتی شما کدام است؟

چگونه شغل مناسب خود را انتخاب کنیم؟

قرار گرفتن در جایگاه شغلی مناسب دنیا را برای شما تبدیل به‌جای بهتری می‌کند. برای انتخاب مناسب‌ترین موقعیت شغلی برای خود لازم نیست خیلی با خودتان کلنجار روید یا اینکه بخواهید بیش‌ازحد ایدئال گرایانه به این موضوع نگاه کنید. مهم‌ترین قدمی که باید در این مسیر بردارید شناخت خود است. یعنی کشف استعدادها، توانمندی، مهارت‌ها و ویژگی‌های شخصیتی است. وقتی‌که هنوز خودتان نمی‌دانید که برای چه شغلی مناسب هستید چه انتظاری از دیگران دارید؟ باید بدانید روحیات شما با چه شغلی سازگار است؟ چه شغلی خلاقیت شما را برانگیخته می‌کند؟ از انجام چه نوع فعالیت‌هایی لذت می‌برید؟ از بودن در چه جایگاه شغلی خسته نمی‌شوید و همواره شوق یادگیری و پیشرفت در آن جایگاه را دارید؟ 

آگاهی نسبت به این موضوعات دیگر مقوله‌ی انتخاب شغل را به پدیده‌ای بغرنج برای شما تبدیل نمی‌کند و دیگر لازم نیست هرلحظه از زندگی شغلی خود را با غر زدن به جان خودتان و دیگران به دلیل محروم ماندن از شغل مطلوبتان سپری کنید.

مطلب پیشنهادی: تست هالند؛ تست شغل مناسب من

تست هالند

تست رغبت شغلی هالند جز محبوب ترین تست های شخصیت شناسی است که به شما در انتخاب شغل و رشته تحصیلی کمک می‌کند. این تست شش دسته اصلی مشاغل و رغبت شما به آن دسته را مشخص می‌نماید. برای پاسخ به ۴۸ سوال این آزمون، تنها به ۵ تا ۷ دقیقه زمان احتیاج دارید. پس از انجام این تست شما می‌توانید به درک درستی از رغبت و علاقه شغلی و تحصیلی خود دست یابید. ورود به آزمون هالند>

انتخاب رشته‌ی تحصیلی

همه‌ی ما ناگزیر هستیم که از این مرحله‌ی زندگی عبور کنیم. هنگامی‌که وارد مقطع دبیرستان می‌شویم خواه‌ناخواه زمزمه‌های انتخاب رشته شروع می‌شوند و دیگر باید خود را برای این پدیده‌ی آشنا آماده‌سازیم. چراکه انتخاب درست و منطقی در این مقطع زندگی می‌تواند آینده‌ی شغلی شما را تضمین کند. درحالی‌که کمترین بهای بلاتکلیفی و انتخاب نادرست تلف شدن چندین سال از مهم‌ترین سال‌های زندگی‌تان خواهد بود.

مطلب مرتبط: رشته‌ی تحصیلی مناسب من چیست؟

حرف آخر

تصور اینکه تنها افراد قدرتمند و متفاوت قادر به تصمیم‌گیری و انتخاب هستند فقط یک نوع توجیه و باور اشتباهی است که افراد برای اینکه از زیر بار سنگین پذیرش مسئولیت انتخاب‌های خویش شانه خالی کنند به کار می‌برند. قبول داریم که فرآیند تصمیم‌گیری بسیار سخت و پیچیده است و همواره فرد باید آماده‌ی پذیرفتن درصدی از ریسک باشد چراکه ممکن است با یک انتخاب درست و به‌موقع به اوج موفقیت برسد و درعین‌حال یک تصمیم نادرست تمام تلاش و دارایی او را به باد حسرت دهد. 

در شرایطی که ترس از دست دادن چیزی یا کسی موجب محافظه‌کاری و عدم تصمیم‌گیری ‌شود درواقع شما در حال محروم کردن خودتان از لذت تغییر هستید. پذیرفتن و کنار آمدن با این واقعیت که برای به دست آوردن چیزی جدید محکوم ‌به از دست دادن هستید باعث ایجاد شهامت انتخاب و تغییر در شما می‌شود. 

فهرستی از تست‌های شخصیت‌ و مدل رفتاری

پیشنهاد قطبینو در این مقاله:

تئوری انتخاب

ما در این مقاله سعی کردیم به طور مختصر و مفید، شما را با مفهوم تئوری انتخاب، آشنا کنیم. اما پیشنهاد قطبینو به شما مطالعه کتاب بسیار معروف تئوری انتخاب اثر ویلیام گلسر می‌باشد که شما را با این مفهوم بیشتر آشنا می‌کند. جهت خرید این کتاب می‌توانید از طریق دیجیکالا اقدام نمایید.

دسته بندی : توسعه فردی و یادگیری

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.