“لطفاً مراقب خودت باش”. این جمله را بارها و بارها از اطرافیان شنیده‌ایم. گاهی این‌قدر درگیر مشکلات و چالش‌های زندگی می‌شویم که فراموش می‌کنیم به خودمان بپردازیم. فشارهای کاری زیاد، استرس‌های بیش‌ازحد، مراقبت از پدر و مادر سالمند، مسئولیت کارهای خانه، از دست دادن شغل، فوت همسر و یا والدین همه‌وهمه منجربه این می‌شوند که بار سنگین مسئولیت‌ها، نشانه‌های خود را بر جسم و روانمان بگذارند. سردردهای مکرر و بی‌خوابی‌های شبانه زنگ خطری است که به شما می‌گویند لطفا کمی هم به خودتان برسید و مراقبت از خود را جدی بگیرید.
چقدر با خودتان مهربان هستید؟ به علایق و کارهایی که دوست دارید توجه می‌کنید؟ اصلا در هفته چند ساعت برای تفریحِ خودتان وقت می‌گذارید؟ چقدر برای خودتان دل‌سوزی می‌کنید؟ همین‌طور که نگران سلامتی اطرافیان هستید به سلامتی خودتان هم اهمیت می‌دهید؟ آخرین بار کی چکاپ پزشکی داشتید؟ از وضعیت سلامتِ روانتان چقدر اطلاع دارید؟ از خودتان به‌اندازه‌ی کافی راضی هستید؟ یا همیشه بابت خطاهایی که دارید خودتان را سرزنش می‌کنید؟ از جایگاهی که دارید رضایت دارید؟
برای داشتنِ زندگی سالم، باید هم به تغذیه‌ی جسمتان توجه کنید و هم به سلامت روانتان. بهتر نیست اول همراه خوبی برای خودتان باشید؟ اگر خودتان را دوست داشته باشید می‌توانید دیگران را هم از محبت خود لبریز کنید. می‌دانیم پذیرش و کنار آمدن با بسیاری از اتفاقاتی که تجربه می‌کنید سخت و طاقت‌فرسا است. به‌طورمثال: مرگ همسر یا والدین، جدایی از همسر، بیماری یکی از اعضای خانواده و یا شکست در یک کسب‌وکار و یا حتی موفق نشدن در کنکور.
این واقعیت را نمی‌توان انکار کرد که میزان تاب آوری همه مثل هم نیست. بعضی‌ها بعد از شکست دیگر توانِ برنامه‌ریزیِ مجدد ندارند و دنیا برایشان به آخر می‌رسد. در هر صورت کیفیت زندگی شما دست خودتان است نه دست اتفاقات و شرایط پیرامونتان. ما در این مقاله به شما خواهیم گفت که چطور می‌توانید با انجام اقداماتی ساده در شرایط دشوار و ناملایمت‌ها به خود مراقبتی بپردازید.
خود مراقبتی یعنی چه؟
برای اینکه زندگی سالمی داشته باشید شما نیازمند انجام اقدامات آگاهانه هستید. حالا این اقدامات ابعاد مختلفی دارند، اعم از جسمی و روانی و اجتماعی و عاطفی و معنوی و… که هدف از انجام آن‌ها پیشگیری از بیماری‌ها و اتفاقات ناخوشایند است. متأسفانه بسیاری از افراد به‌محض قرار گرفتن در شرایطی نامطلوب به قول معروف دست از زندگی می‌شورند و خودشان را از انجام هرگونه فعالیتی محروم می‌کنند. این در حالی است که تعهد کاری و تعهد شما به زندگی شخصی‌تان در شرایط نامطلوب از اهمیت بیشتری برخوردار است.
این تصمیمات آگاهانه نه‌تنها شما را از خطرات حفظ می‌کنند بلکه باعث افزایش کیفیت زندگی شخصی و زندگی شغلی و بالا رفتن بهره‌وری شما خواهند شد. پس تنظیم عادات و شکل‌گیری رفتارهای منسجم کمک می‌کنند که زندگی سالم و شادی را همراه با رضایت درونی تجربه کنید. انسان عاقل دوست ندارد روند زندگی‌اش نزولی و به سمت رکود باشد. ازاین‌رو رفتن به سمتِ زندگی سالم، نیازمند تدوینِ برنامه‌های منظم و قابل اجرایی است.
چرا باید از خودمان مراقبت کنیم؟
اهمیت خود مراقبتی از‌این‌جهت است، زمانی‌که کارآیی شما در منزل یا محیط کار و یا در سطح جامعه بالا می‌رود، احساس ارزشمندی و حس مفید بودن می‌کنید. پس توجه به نیازها و علاقه‌مندی‌هایتان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دقت کنید مراقبت کردن از خود در تمامی ابعاد شما را از بیماری‌ها دور و سیستم ایمنی را تقویت می‌کند. همچنین آرامشتان بیشتر شده و مدیریت استرس راحت‌تر انجام می‌پذیرد.
وقتی نسبت به خودتان و نیازهایتان شناخت کافی پیدا می‌کنید، مراقبت از خودتان دیگر چندان کار پیچیده‌ای نیست. چراکه به‌طور واضح می‌دانید به چه چیزهایی علاقه دارید؟ از چه چیزهایی لذت می‌برید؟ با درک و شناخت عمیق استعدادها و ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری‌تان ممکن است حتی مسیر شغلی خود را تغییر دهید و با وارد شدن به حرفه‌ای که بیشترین تناسب را با شخصیت و روحیه شما دارد میزان بهره‌وری و کارایی‌تان بیشتر و بیشتر می‌گردد.
مطلب مرتبط: چگونه خودمان و دیگران را توانمند کنیم؟
خود مراقبتی چه فوایدی برای ما دارد؟
- با مراقبت از خود می‌توانید همواره سطح انرژیتان را بالا نگه دارید.
- با مدیریت استرس احساس خوشایندی نسبت به زندگی و فرازونشیب‌هایش خواهید داشت.
- خود مراقبتی به بهبودی سلامت جسم و روان کمک می‌کند.
- مراقبت از خود احساس ارزشمندی و اعتمادبه‌نفس را بالا می‌برد.
- وقتی عزت نفس یا احساس خود ارزشمندی پررنگ شود طبیعتا انگیزه‌ی زندگی هم بالا می‌رود.
- روابط بین فردی تقویت می‌شود .
- احساس مفید بودن در خانه و اجتماع تقویت می‌شود.
آیا اقدامات خود مراقبتی برای همه یکسان است؟
درست است که خود مراقبتی ابعاد ثابتی دارد، اما برنامه‌ریزی درمورد مراقبت از خود برای همه یکسان نیست. درواقع هرکسی باید باتوجه به نیازهای خودش برنامه‌ای منسجم داشته باشد. یعنی هرکسی که در هر بُعدی ضعف بیشتری داشته باشد باید برای آن بُعد بیشتر برنامه‌ریزی کند. به‌طورمثال نسبت به بُعد روان مسائلی هست که باید حل شود. بهتر است زمان مشخصی را تعیین کنید و با تمرکز بر نیازهایتان آن‌ها را اولویت‌بندی کنید. قرار نیست خودتان را تحت فشار قرار دهید. قطعا مراقبت از خود در ابعاد مختلف کیفیت زندگی‌تان را بهتر می‌کند.
علائمی که به شما می‌گویند نیاز به خود مراقبتی دارید
- زمانی‌که میزان انرژی به‌شدت پایین آمده است.
- تحمل فشارهای روانی و استرس‌های شدید و ناامیدی و بی‌انگیزه بودن نسبت به زندگی
- سروکه زدن با افکار منفی و احساس پوچ بودن
- عدم وجود احساس خوب برای زندگی
- پایین بودن خُلق و به‌نوعی افسرده حال بودن
همه این‌ها زنگ خطری هستند که به شما می‌گویند باید برای سلامتی‌تان اقدام مؤثری انجام دهید.
۱ـ خود مراقبتی از جسم
روزی چند ساعت می‌خوابید؟ روزی چند دقیقه ورزش می‌کنید؟ رژیم غذایی‌تان به چه صورت است؟ پاسخ به این سؤالات چندان هم عجیب و پیچیده نیست. بلکه راهنمایی برای روشن شدن مسیر سلامتی خودتان است. می‌دانید بدنتان به چه چیزهایی نیاز دارد؟ برای مدیریت سلامت جسمتان برنامه‌ای دارید؟ لازم است معاینات دوره‌ای، بهداشت خواب و ورزش مناسب و تغدیه‌ی سالم داشته باشید. اگر بیماری دارید با مراجعه‌ی به‌موقع می‌توانید برای درمان اقدام کنید.
۲ـ خود مراقبتی از روان
بسیاری از مردم همواره از مراجعه به روانشناس و روانپزشک اجتناب می‌کنند. برخی افراد به‌محض مواجه شدن با یک اتفاق ناخوشایند مثل سوگ عزیزان، خیانت، طلاق، ورشکستگی و… خودشان را از زندگی سالم دور می‌کنند. بدون شک تجربه‌ی هریک از این وقایع ناخوشایند تاحد زیادی می‌تواند به هویت هر فردی خدشه وارد کنند. چراکه به‌طورمثال فرد تا پیش‌ازاین اتفاق نقش همسری را برعهده داشته است. اما به‌محض جدایی مهم‌ترین نقش او از بین رفته و دچار احساس بی‌هویتی و سردرگمی می‌شود.
شک نکنید که در چنین شرایطی انکار و سرکوب رنج هیچ کمکی به شما نمی‌کند. سوگ زمان مشخص خودش را دارد که باید طی شود. اگر مدتی است اتفاق ناخوشایندی را پشت سر گذاشته‌اید و کیفیت زندگی‌تان روزبه‌روز کمتر شده برای بیرون آمدن از این سوگ نیاز به کمک روانشناس یا فردی متخصص دارید. ممکن است در محیطی که کار می‌کنید فشارهای زیادی را تحمل کنید. آیا این محیط کار مناسب شخصیت و روحیه شماست؟
مطلب مرتبط: ۹ ترفند کنترل هیجانات منفی در محیط کار و زندگی شخصی
۳ـ خود مراقبتی عاطفی
احساسات خود را سرکوب نکنید. هر عاملی که باعث ناراحتی شما می‌شود را شناسایی کنید. مثلا کسی‌که هروقت کنارش می‌نشینید احساس ناخوشایندی دارید قدری خودتان را آنالیز کنید تا دریابید از چه راهی به آرامش خواهید رسید؟ آیا می‌دانید چه چیزهایی هیجانات منفی شما را تحریک می‌کنند؟ اگر بتوانید به نیازهای شخصی و عاطفی خودتان توجه کنید، درکِ نیازهای دیگران برایتان آسان می‌شود. شاید در اطرافتان کسی باشد که حریم شخصی شما را رعایت نکند یا به اعتقادات و ارزش‌های شما احترام نگذارد. برای چنین افرادی حدومرز تعیین کنید و نگران اینکه ممکن است ناراحت شوند نباشید. با افرادی که مثبت‌اندیش هستند نشست و برخاست کنید. بعضی از افراد سمی منشأ انتقال افسردگی و ناامیدی و غم هستند. بهتر است از این افراد فاصله بگیرید.
مطلب مرتبط: آیا تقویت هوش هیجانی می‌تواند کیفیت رابطه عاطفی ما را بالا ببرد؟
۴ـ خود مراقبتی معنوی
یکی از راههایی که شما را قوی می‌کند، مراقبت معنوی است. این بعد از این جهت مهم است که تأثیر زیادی بر سایر ابعاد می‌گذارد. درواقع سبک زندگی و جهان‌بینی شما نشان می‌دهد که تا چه اندازه درک عمیقی نسبت به دنیای پیرامون دارید. انجام مدیتیشن و شرکت در مراسم مذهبی، عبادت و همچنین کمک به افراد نیازمند، موارد معنوی هستند که در ارتقای سلامت نقش دارند. برخورداری از نگرش معنوی نقش بسزایی در چگونگی روبه‌رو شدن با وقایع و اتفاقات تلخ دارد.
۵ـ خود مراقبتی اجتماعی
ازآنجایی‌که انسان ذاتا اجتماعی است حضور در اجتماع و ارتباطات سالم اجتماعی به شما کمک می‌کند که روح و جسمتان سالم بماند. البته خالی از لطف نیست که گریزی بزنیم به ترجیحات شخصیتی برونگرایی و درون‌گرایی که نیازهای متفاوتی دارند. می‌دانید که افراد درون‌گرا برخلاف افراد برونگرا سطح انرژیشان در جمع کمتر می‌شود. بنابراین افراد برونگرا به حضور پررنگ‌تری در اجتماع نیاز دارند. به‌هرحال هر نقشی که در جامعه داریم نیاز به مراقبت دارد. برای مراقبت از جسم و روانتان از معاشرت با افرادی که تأثیر خوبی بر روی شما می‌گذارند و مطالعه‌ی کتاب غافل نشوید و تا جایی که می‌توانید به‌دنبال توسعه دادن مهارت‌های فردیتان باشید.
مطلب مرتبط: ۱۰ ویژگی آدم‌های سمی؛ چگونه نقش آن‌ها را در زندگی‌تان خنثی کنید؟
خود مراقبتی چه اثری بر روی افراد جامعه می‌گذارد؟
زمانی‌که مردم جامعه به مراقبت از خودشان اهمیت می‌دهند میزان بیماری‌های جسمی و روانی به‌مراتب کمتر می‌شود. چراکه با انجام اقدامات پیشگیرانه هزینه‌هایی که بابت درمان پرداخت می‌کنند کم شده و فرهنگ خود مراقبتی افزایش پیدا می‌کند. درواقع مردم آگاهانه و با هدف به سلامت و تفریحات سالم روی می‌آورند و خود مراقبتی را بخش مهمی از زندگی‌شان به‌شمار می‌آورند. درنتیجه میزان رضایت از زندگی بالا رفته و ساختار سلامت در جامعه منسجم می‌گردد و سلامت افراد جامعه تأمین و بهداشت فردی ارتقا پیدا می‌کند.
البته باید امکانات و شرایطی در جهت روند رشد و سلامتی مردم فراهم شود که این امر عامل مهمی در ارتقای جامعه محسوب می‌شود. زمانی‌که سن افزایش پیدا می‌کند اهمیت موضوع سلامتی بیشتر روشن می‌شود. توجه به افراد سالمند و آموزش رفتارهای مراقبتی به آن‌ها کیفیت زندگی‌شان را بالا می‌برد. نقش رسانه‌ها در اطلاع رسانی ابعاد سلامت اهمیت بسزایی دارد. رسانه‌ها ازجمله فضای مجازی و صداوسیما می‌توانند در این زمینه بسیار مؤثر واقع شوند. یکی از رسانه‌هایی که در مورد این موضوع مهم نقش خود را به‌خوبی ایفا کرده رادیو سلامت است که برنامه‌های مختلفی را در مورد همه‌ی ابعاد سلامتی تدارک دیده است.
مطلب مرتبط: با ۱۰ نشانه محیط کار سمی و راهکارهای مقابله با آن آشنا شوید.
حرف آخر
باتوجه به مواردی که گفته شد خود مراقبتی نقش اساسی در سلامتی‌تان ایفا می‌کند. تا زمانی‌که زنده هستید باید با برنامه‌های مختلفی مراقب سلامتی جسم و روانتان باشید. گرچه بعضی از اتفاقات دست ما نیست مثل مرگ عزیزان یا بیمار شدن یکی از اعضای خانواده ولی ما ناچار به پذیرش هستیم. بنابراین برای اینکه مراقب عزیزانتان باشید. در وهله اول باید خودتان را دوست بدارید و از احساس ارزشمندی خود مراقب کنید. ابعاد مختلف را بررسی نمایید و نیازهایتان را بسنجید. نیاز نیست کارهای سخت و پیچیده‌ای انجام دهید. از کارهای کوچک مثل مطالعه، مدیتیشن، پیاده‌روی، سفر و کلاس‌هایی که حالتان را خوب می‌کنند شروع کنید. علاوه‌براین از مراقبت‌های بهداشتی را غافل نشوید. این رفتارها باید عمومی شوند تا هرکسی با خود مراقبتی به سهم خودش از آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کند.
۲ دیدگاه. دیدگاه تازه ای بنویسید
تمرینهاش خوبن
ممنون از وقتی که برای مطالعه این مقاله اختصاص دادین