تنوع‌طلبی در ازدواج یکی از پیچیده‌ترین و چالش‌برانگیزترین مسائلی است که می‌تواند در روابط زناشویی ظاهر شود. اما چرا پیچیده؟ بگذارید با یک مثال ساده توضیحش دهیم. تصور کنید وارد یک اتاق تاریک می‌شوید؛ جایی که احساسات، تمایلات و نیازهای مختلف درهم تنیده شده‌اند. در این فضا، ممکن است یک سؤال بزرگ ذهن شما را مشغول کند: چرا بعضی از افراد، حتی در ازدواجی پر از عشق و احترام، همچنان احساس می‌کنند که چیزی کم دارند؟ چرا تمایل به تنوع و تجربه‌های جدید در برخی از روابط، به‌نوعی به یک چالش تبدیل می‌شود؟
«تنوع طلبی در ازدواج» پدیده‌ای است که نه‌تنها می‌تواند روابط عاطفی را دستخوش تغییرات مهم کند، بلکه به فهمی عمیق‌تر از نیازهای فردی و جمعی در روابط زناشویی نیاز دارد. ما قطبینویی‌ها این مقااله را با تعریف تنوع طلبی از دید روان‌شناسی تکاملی آغاز می‌کنیم، حوزه‌های تنوع طلبی را می‌فهمیم و به‌طور اختصاصی‌تر با تنوع طلبی در ازدواج و دلایل آن آشنا می‌شویم و در آخر با ۵ توصیه برای درمان تنوع طلبی سعی می‌کنیم در راستای تعدیل این موضوع به شما کمک کنیم.
تنوع طلبی چیست؟
تنوع طلبی مفهومی است که معمولا در چارچوب‌های روان شناسی و جامعه شناسی مورد بررسی و بحث قرار می‌گیرد و به معنای تمایل و نیاز به تغییر و گوناگونی در تجربیات، فعالیت‌ها و انگیزه‌هاست. در تعریف علمی و روان‌شناختی تنوع طلبی (Variety-seeking) این‌گونه آمده است که به عنوان یک ویژگی روان‌شناختی تمایل به جستجو، تجربه‌ی تنوع در موقعیت‌ها، انتخاب‌ها و تعاملات است. موجودی که این ویژگی را دارد به دنبال انگیزه‌های هیجانی (مثل نیاز به هیجان‌طلبی یا تحریک عاطفی) و یا به عبارت ساده‌تر به دنبال یک نیاز شناختی برای تجربه‌های جدید است.
مطلب مرتبط: انواع صمیمت در رابطه عاطفی؛ چگونه آن را افزایش دهیم؟
تنوع طلبی در انسان از منظر روان‌شناسی تکاملی
در روان‌شناسی تکاملی، رفتارها و ویژگی‌های خاص در موجودات زنده (ازجمله انسان‌ها) به گونه‌ای شکل می‌گیرند که بقای آن‌ها را افزایش دهند. این ویژگی به انسان‌ها اجازه می‌دهد تا از راه‌های مختلف به منابع جدید دست یابند، از تهدیدات فرار کنند و یا ارتباطات اجتماعی گسترده‌تری برقرار کنند که به نوبه خود ممکن است مزایای تکاملی به همراه داشته باشد. ازجمله دلایل تکاملی برای تنوع طلبی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
تنوع طلبی برای مواجهه با تغییرات محیطی و بقا:
در دوران گذشته، تغییرات محیطی مانند تغییرات آب و هوا، منابع غذایی و تهدیدات شکارچیان باعث می‌شد که انسان‌ها به دنبال منابع جدید و موقعیت‌های مختلف برای بقا باشند. تمایل به تنوع در شکار، غذا، یا زیستگاه‌ها به انسان‌ها کمک می‌کرد تا در مواجهه با بحران‌ها یا تغییرات، بیشتر موفق شوند.
تنوع طلبی در روابط اجتماعی:
انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند و برای بقا به همکاری با دیگران نیاز دارند. تنوع در روابط اجتماعی (همچون دوستی‌ها و روابط با افراد مختلف) به افراد کمک می‌کند که منابع اطلاعاتی جدیدی به‌دست آورند، با افرادی که مهارت‌های متفاوت دارند تعامل کنند و در صورت بروز تهدید، حمایت بیشتری پیدا کنند. همچنین، برقراری روابط متنوع با افراد مختلف می‌تواند شانس انتقال ژن‌های بهتر را افزایش دهد و به‌طور غیرمستقیم به افزایش موفقیت تولیدمثل و بقا منجر شود.
تنوع طلبی به عنوان استراتژی تولیدمثل:
تنوع طلبی جنسی به ویژه در انسان‌ها، به عنوان یکی از روش‌های طبیعی برای جلوگیری از هم‌خونی (inbreeding) و افزایش تنوع ژنتیکی و سلامت نسل‌های بعدی عمل می‌کرده است.
نیاز به تنوع به عنوان استراتژی بقای فردی:
انسان‌ها به‌طور طبیعی تمایل دارند که در برابر تغییرات، تهدیدات، یا فرصت‌های جدید واکنش نشان دهند. به عنوان مثال، انسان‌ها به دنبال تنوع در تجربیات روزمره خود هستند زیرا این امر می‌تواند به یادگیری و تطبیق آن‌ها در مواجهه با شرایط جدید کمک کند. در مطالعه‌های روان‌شناسی اجتماعی، آلبرت بندورا نیز به این نکته اشاره کرده است که رفتارهای متنوع و جستجوی تجربه‌های جدید می‌تواند تأثیرات مثبتی بر یادگیری اجتماعی، خودکنترلی و تطبیق با محیط‌های جدید داشته باشد. افرادی که از نظر روان‌شناختی تمایل بیشتری به تنوع دارند، ممکن است توانایی بیشتری در مقابله با شرایط غیرمنتظره و جدید داشته باشند و احتمالاً شانس بقا و سازگاری بالاتری خواهند داشت.
مطلب مرتبط: نیازهای اساسی گلاسر کدام‌اند؟ تأثیر آن‌ها در زندگی شخصی و شغلی
ویژگی‌های افراد تنوع طلب
- حس کنجکاوی بالا و افراطی دارند.
- کارهایی را که از آن‌ها لذتی نمی‌برند انجام نمی‌دهند.
- تمایل بالایی به هیجان‌خواهی دارند.
- راه‌های متنوع و متفاوت را باوجود آگاه بودن نسبت به ریسک بالای آن‌ها امتحان می‌کنند.
- میزان بالایی از بلاتکلیفی را تجربه می‌کنند.
- به چارچوب مشخصی پای‌بند نیستند و تجربه‌ی روابط دوستانه خارج از چارچوب ازدواج دارند.
- ثبات رأی ندارند و هر لحظه تصمیمشان تغییر می‌کند.
- ولخرجی بالایی دارند.
- ناسازگاری با همسر دارند و از زندگی زناشویی خود راضی نیستند.
مطلب مرتبط: چگونه رابطه‌ی عاطفی خود را بازسازی کنیم؟
تنوع طلبی و حوزه‌های مختلف آن
تمایل به تنوع می‌تواند در زمینه‌های مختلف زندگی مانند انتخاب‌های شغلی، روابط اجتماعی، سرگرمی‌ها و حتی در انتخاب محصولات مصرفی ظاهر شود. در ادامه به چندین زمینه‌ای که می‌تواند تنوع طلبی در آن رخ دهد اشاره می‌کنیم:
تنوع طلبی در مصرف‌گرایی:
افراد ممکن است به دنبال تغییر در محصولات مصرفی خود باشند (مانند تغییر برند، نوع غذا یا لباس) که به عنوان رفتار تنوع‌طلبی شناخته می‌شود. در حوزه روان‌شناسی مصرف، روگرس و ویلیامز (Rogers & Williams) در بررسی‌های خود از «تمایل به تنوع در مصرف کالاها» به عنوان یک عامل کلیدی در ایجاد تغییرات در رفتار مصرف‌کننده اشاره می‌کنند. این تمایل به تجربه‌گرایی و تنوع در محصولات ممکن است ناشی از نیاز به تفاوت‌های روانی و احساسی در انتخاب‌ها باشد.
تنوع طلبی در زندگی شخصی و شغلی:
تمایل به تغییر شغل، تغییر در روابط یا حتی محل زندگی می‌تواند نمونه‌ای از تنوع طلبی باشد که در نتیجه‌ی نیاز به چالش و تجربه‌های جدید بروز می‌کند.
تنوع طلبی در ازدواج:
این نوع از تنوع طلبی که ابعاد مختلفی دارد همان است که ما می‌خواهیم به‌طور گسترده و در ادامه‌ی مقاله در مورد آن صحبت کنیم.
تنوع طلبی چگونه در روابط زناشویی و در بستر ازدواج خودش را نشان می‌دهد؟
وقتی از تنوع طلبی در روابط زناشویی و ازدواج صحبت می‌کنیم منظورمان این است که یکی از طرفین یا هر دو به تجربه و جستجو برای انواع مختلفی از تجارب و ارتباطات در بستر ازدواج یا خارج از آن تمایل دارد. دلایل شکل‌گیری این تمایل متفاوت است و به شکل‌های مختلفی خودش را در روابط نشان می‌دهد. چند نمونه از این تنوع طلبی‌های متاهلان را در ادامه آورده‌ایم:
تنوع در ارتباطات احساسی و عاطفی:
تنوع طلبی عاطفی یعنی فرد به برقراری روابط عاطفی با افراد مختلف تمایل دارد یا دوست دارد انواع مختلفی از تجربه‌های احساسی را جست‌وجو کند. این افراد معمولا از روابط ثابت و یک‌نواخت زود خسته می‌شوند و دوست دارند در روابط عاطفی خود تغییر داشته باشند. این تنوع طلبی ممکن است در تلاش برای برقراری ارتباط با افراد دیگر، جست‌وجو برای هویت و تجربه‌های جدید عاطفی، نیاز به استقلال و آزادی عاطفی یا تمایل به داشتن روابط غیررسمی و متعدد خود را نشان دهد.
مطلب مرتبط: چگونه یک رابطه اشتباه را تمام کنیم؟ ۱۳ دلیل ماندن در یک رابطه اشتباه
تنوع در سبک زندگی و فعالیت‌های مشترک:
در این نوع از تنوع طلبی افراد در پی تنوع در فعالیت‌های روزمره‌ی زندگی مشترک خود هستند و این میل خودش را در جست‌وجو برای سفرهای جدید، تغییر در سبک زندگی، تغییر در الگوهای مصرف یا حتی انتخاب‌هایی مانند تغییر شغل و تغییر محیط زندگی نشان می‌دهد.
تنوع در روابط جنسی:
تنوع طلبی جنسی می‌تواند خودش را به این صورت نشان دهد:
- گرایشات جنسی جدید
- فانتزی‌های جدید
- میل به تغییر در شیوه‌های ارتباط جنسی
- تغییر روش‌های تحریک آمیز
- استفاده از لوازم مخصوص
- تجربه‌های غیررسمی روابط جنسی به شکل‌های مختلف
دلایل تنوع طلبی در ازدواج
فقدان رضایت درونی:
وقتی افراد احساس کنند که نیازهای عاطفی و روانی‌شان در رابطه فعلی تأمین نمی‌شود، ممکن است به دنبال تغییرات یا حتی ارتباطات جدید برای جبران این کمبودها باشند.
تغییرات بیولوژیکی و فیزیولوژیکی:
تغییرات بیولوژیکی مانند افزایش سطح هورمون‌ها (در دوران بلوغ، میانه زندگی یا بعد از دوره‌هایی مانند زایمان یا یائسگی) می‌تواند موجب بروز تمایلات جدید و جست‌وجو برای روابط متنوع‌تر شود. برخی افراد به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی احساس نیاز به تجربیات جدید و متفاوت در روابط خود پیدا می‌کنند.
مشکلات و چالش‌های روان‌شناختی:
افرادی که دچار اضطراب، افسردگی یا مشکلات روان‌شناختی هستند، ممکن است برای فرار از احساسات منفی یا بی‌اعتمادی به خود، به دنبال روابط جدید و متفاوت بروند. این نوع تنوع طلبی ممکن است به‌عنوان مکانیزم دفاعی برای مقابله با احساسات منفی و مشکلات درونی باشد.
اعتمادبه‌نفس پایین و نیاز به تأیید:
برخی افراد ممکن است برای تأمین عزت نفس خود به دنبال جلب توجه یا تأیید دیگران از طریق روابط مختلف باشند. این نیاز به تأیید می‌تواند افراد را به سمت تنوع طلبی سوق دهد، به‌ویژه زمانی که فرد احساس کند در رابطه فعلی‌اش احساس بی‌توجهی یا کمبود تأیید دارد.
عدم شناخت از خود:
نبود خودآگاهی و مشکل در درک خواسته‌ها و تمایلات درونی می‌تواند باعث جستجوی متناوب تنوع در روابط شود.
پویایی کهن الگوهای یونگ:
کهن الگوها مفهومی هستند که توسط روانشناس سوئیسی کارل گوستاو یونگ معرفی شد. آن‌ها تصاویری نمادین و جهانی هستند که در ناخودآگاه جمعی بشر قرار دارند و ویژگی‌ها و تجربیات انسانی مشترک را نمایندگی می‌کنند. یکی از کهن الگوهای یونگی که می‌توانیم در بحث تنوع طلبی در ازدواج به آن اشاره کنیم، کهن الگوی جستجوگر است. آرکتایپ یا کهن الگوی جستجوگر نمایانگر فردی است که به دنبال تجربه‌های جدید، کشف‌های بی‌پایان و توسعه فردی است. این فرد به‌طور طبیعی به سمت آزادی، استقلال و رشد شخصی میل دارد و احساس می‌کند که زندگی باید شامل جست‌وجوهای مستمر و تغییرات باشد. اما چگونه وجود کهن الگوی جستجوگر باعث می‌شود تا افراد به سمت تنوع طلبی در ازدواج سوق داده شوند؟ جستجوگران:
- نیاز به تغییرات و تجربه‌های جدید دارند:
افراد تحت تأثیر کهن الگوی جستجوگر، به‌طور مداوم در جست‌وجوی تغییرات و تجربیات جدید در زندگی خود هستند. در زمینه ازدواج، این تمایل به کشف و تجربه می‌تواند به تنوع طلبی در روابط عاطفی و جنسی تبدیل شود.
- تمایل بالایی به آزادی و استقلال دارند:
جستجوگرها معمولاً تمایل دارند که احساس استقلال و آزادی داشته باشند. در ازدواج، این حس می‌تواند منجر به تنوع طلبی شود، به ویژه اگر فرد احساس کند که در رابطه خود محدود شده یا نیاز به تجربه‌های جدید دارد. فردی که به دنبال آزادی و استقلال در رابطه زناشویی خود باشد، ممکن است از تعهدات بلندمدت احساس محدودیت کند و به روابط جدید یا تجربه‌های جنسی متفاوت روی بیاورد.
- به دنبال جست‌وجوی معنای عمیق‌تری از زندگی هستند:
یکی از ویژگی‌های بارز کهن الگوی جستجوگر، جست‌وجوی معنای عمیق‌تر و حقیقت زندگی است. این افراد ممکن است احساس کنند که رابطه زناشویی آن‌ها به اندازه کافی عمیق و معنادار نیست و در پی آن باشند که از طریق تجربیات جدید یا روابط متنوع، معنای بیشتری به زندگی خود ببخشند.
- همواره در جست‌وجوی چیزی بیشتر هستند:
افراد جستجوگر همیشه به دنبال چیزی بیشتر از آنچه که دارند، هستند. این جست‌وجو می‌تواند به تنوع طلبی در ازدواج‌ها منجر شود. فردی که در زندگی زناشویی‌اش احساس کند که چیزی بیشتر وجود دارد که باید تجربه کند، ممکن است به روابط جدید و متنوع روی آورد تا آنچه را که احساس می‌کند از دست داده یا نادیده گرفته شده، کشف کند. چقدر کهن الگو جستجوگر در شما فعال است؟
۵ روش برای درمان تنوع طلبی زنان و مردان در ازدواج
ارتباط شفاف و صادقانه‌ای با شریک عاطفی خودتان برقرار کنید:
این نوع از ارتباط به فرد کمک می‌کند تا نیازها و احساسات خود را بیان کند و از طرف مقابل نیز انتظار مشابهی داشته باشد. وقتی فرد در رابطه احساس کند که شریک زندگی‌اش آماده شنیدن و درک کردن اوست، ممکن است احساس نیاز به تنوع کاهش یابد.
مطلب مرتبط: ۱۱ پیشنهاد ویژه برای جلوگیری از عادی شدن رابطه عاطفی
ریشه‌های روانی و عاطفی تنوع طلبی را با کمک متخصص پیدا کنید:
تنوع طلبی گاهی از احساسات یا کمبودهای عاطفی ناشی می‌شود. ممکن است فرد در رابطه خود احساس کمبود کند یا نیازهای عاطفی‌اش به‌درستی برآورده نشده باشد. بررسی این نیازها با یک روانشناس می‌تواند کمک‌کننده باشد. درمان‌های روان‌شناختی، مانند مشاوره فردی یا زوج‌درمانی، می‌تواند به فرد کمک کند تا ریشه‌های این احساسات را شناسایی کرده و با آن‌ها روبه‌رو شود.
کیفیت رابطه‌ی عاطفی و جنسی خودتان را بالا ببرید:
در بسیاری از مواقع، تنوع طلبی ناشی از نارضایتی یا بی‌رضایتی از جنبه‌های خاص رابطه است. وقتی روابط عاطفی و جنسی بهبود یابد و فرد احساس رضایت بیشتر از رابطه خود کند، ممکن است تمایل به تنوع کاهش یابد. تجربه‌های جدید و هیجان‌انگیز، همچنین برقراری ارتباطات صمیمانه‌تر می‌تواند به ایجاد رضایت بیشتر کمک نماید. خوب است که تفاوت‌ها را بپذیرید و در مورد تمایلات جنسی خود با همسر خود گفت‌وگو داشته باشید. چراکه با این کار ممکن است به راه‌حل‌های خلاقانه مانند تنوع در فعالیت‌های جنسی یا جستجو برای تجربه‌های جدید در کنار یکدیگر برسید.
خودآگاهی و عزت نفس خودتان را افزایش دهید:
بهبود اعتمادبه‌نفس و خودآگاهی می‌تواند از طریق مشاوره، خودمراقبتی و تکنیک‌های روان‌شناختی انجام شود. فرد باید یاد بگیرد که خود را به‌طور کامل بپذیرد و نیازی به تأیید یا توجه دیگران نداشته باشد.
استرس و اضطراب خود را کنترل کنید:
مدیریت استرس از طریق روش‌هایی مانند ورزش، مدیتیشن، یا فعالیت‌های آرامش‌بخش می‌تواند به کاهش این تمایل کمک کند.
سخن آخر
تنوع‌طلبی در ازدواج پدیده‌ای پیچیده است که عوامل مختلفی در شکل‌گیری آن نقش دارند. این رفتار نه‌تنها بر روابط فردی تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند سلامت عاطفی و روانی زوجین را تحت‌الشعاع قرار دهد. اما با درک ریشه‌های این رفتار، ارتباط شفاف و صادقانه و استفاده از روش‌های درمانی مانند مشاوره فردی یا زوج‌درمانی، می‌توان به حل این مشکل کمک کرد و روابطی سالم‌تر و رضایت‌بخش‌تر ساخت. تست روان‌شناسی تنوع طلبی می‌تواند ابزار مفیدی برای شناسایی نیازها و تمایلات فردی باشد، اما درمان و بهبود روابط نیازمند تلاش مشترک و درک متقابل است. درنهایت، مهم‌ترین نکته این است که تنوع طلبی نباید به تهدیدی برای روابط بدل شود؛ بلکه با پذیرش، رشد فردی و تعامل مثبت می‌توان از آن عبور کرد و روابطی قوی‌تر و پایدارتر ساخت.
