جفری یانگ ۱۸ طرحواره ناسازگار اولیه را شناسایی کرد و آنها را در ۵ حوزهی اصلی طبقهبندی نمود. این حوزهها درحقیقت به نیازهای اساسی برآورده نشده در دوران کودکی مرتبط هستند:
حوزه جدایی و طرد (Disconnection and Rejection):
عدم برآورده شدن نیازهای اولیه فرد برای برقراری ارتباط ایمن، پذیرش و محبت در این حوزه قرار میگیرند. طرحوارههای این حوزه عبارتنداز:
- رهاشدگی/ بیثباتی: باور به اینکه افراد مهم زندگی (والدین یا شریک عاطفی) فرد را ترک خواهند کرد.
- بیاعتمادی/ بدرفتاری: فرد همواره انتظار دارد که دیگران به او آسیب برسانند، او را فریب دهند یا از او سوءاستفاده کنند.
- محرومیت عاطفی یا محرومیت هیجانی: باور به اینکه نیازهای عاطفی فرد (محبت، همدلی یا حمایت) برآورده نخواهند شد.
- نقص/ شرم: داشتن احساس نقص ذاتی یا بیارزش بودن
- انزوای اجتماعی/ بیگانگی: احساس جدایی از دیگران یا عدم تعلق به گروه خاصی
حوزه خودمختاری و عملکرد مختل (Impaired Autonomy and Performance):
وجود مشکلاتی در ایجاد حس استقلال، هویت، تا عدم توانایی عملکرد مستقل در این حوزه قرار میگیرند. طرحوارههای این حوزه عبارتنداز:
- وابستگی/ بیکفایتی: باور به اینکه فد قادر به انجام وظایف یا تصمیمگیری مستقل نیست.
- آسیبپذیری در برابر خطر: داشتن ترس مداوم از بروز فاجعه یا خطر (جسمی، روانی یا اجتماعی)
- گرفتار شدن/ خودتحول نیافته: درهم تنیدگی و مجذوب شدن بیشازحد با دیگران به گونهای که فرد هویت مستقل خود را از دست بدهد.
- شکست: باور به اینکه فرد همواره در مقایسه با دیگران ناکام یا ناکارآمد است.
حوزه محدودیتهای مختل (Impaired Limits):
عدم توانایی فرد در ایجاد محدودیتهای سالم، مسئولیتپذیری و خودکنترلی در این حوزه قرار میگیرند. طرحوارههای این حوزه عبارتندازک
- استحقاق/ بزرگمنشی: باور به اینکه فرد از دیگران برتر است و باید به واسطهی این برتری امتیازات ویژهای دریافت کند.
- خودکنترلی/ نظم ناکافی: عدم توانایی در کنترل تکانهها یا تحمل ناکامیها برای رسیدن به اهداف.
حوزه جهتگیری به دیگران (Other Directedness):
این حوزه به تمرکز بیشازحد بر نیازها و خواستههای دیگران به قیمت نادیده گرفتن نیازهای خود فر مرتبط است. طرحوارههای این حوزه عبارتنداز:
- اطاعت: تسلیم شدن در برابر خواستههای دیگران به دلیل ترس از طر شدن یا خشم
- ایثار: تمرکز افراطی بر رفع نیازهای دیگران به قیمت نادیده گرفتن نیازهای خود.
- تأییدطلبی: تلاش بیوقفه برای جلب تأیید و توجه دیگران
حوزه هشیاری بیشازحد و بازداری (Overvigilance and Inhibition):
این حوزه به سرکوب احساسات، تکانهها یا انتخابهای خودجوش به دلیل ترس از اشتباه یا نقص استانداردهای فنی مرتبط است. طرحوارههای این حوزه عبارتنداز:
- منفیگرایی/ بدبینی: تمرکز صرف و همیشگی بر جنبههای منفی زندگی و انتظار مواجه شدن با نتایج بد.
- بازداری عاطفی: سرکوب احساسات یا خودابرازگری به دلیل ترساز طرد شدن یا تجربه شرم
- معیارهای سرسختانه عیبجویی افراطی: باور به اینکه باید تحت هر شرایطی به استانداردهای غیرواقعی و کمالگرایانه دست پیدا کرد.
- تنبیه: باور به اینکه هرگونه اشتباهی از سمت خود فرد یا دیگران باید به شدت مجازات شود.