با ورود به دنیای کسب‌وکار هرروز با چالش‌های جدیدی مواجه می‌شوید. واژه‌ها و مفاهیمی تازه که شاید پیش‌ازاین برخوردی با آن‌ها نداشته‌اید و برایتان چندان حائز اهمیت نبوده‌اند. اما یکی از بنیادی‌ترین ارکان دنیای کسب‌وکار قرارداد کاری است. مگر می‌شود کسی وارد تجارت و بازار کسب‌وکار شود ولی اطلاعات کافی در مورد قرارداد کاری نداشته باشد. بین کارگر، کارمند، مدیرعامل و کارآفرین هیچ تفاوتی وجود ندارد، بالاخره همه به نحوی با آن ارتباط دارند. پس لازم است که شناخت مطلوبی نسبت به آن پیدا کنند.
شاید خودتان تجربه‌ی چنین موضوعی را داشته باشید یا در اطراف‌واکناف خود کسانی بودند که با این معضل دست‌به‌گریبان بوده‌اند که مدت‌زمانی در سازمان یا شرکت فردی آشنا با پارتی‌بازی مشغول به کارشده‌اید و به دلیل شناخت و اعتماد به این فرد هیچ‌گاه حرفی از قرارداد کاری به میان نیامده است؛ اما غافل از اینکه بعد از مدتی به دلیل وجود مشکلات متعدد قصد ترک آنجا را دارید و هیچ سند و مدرک و قراردادی وجود ندارد که بتوانید حق‌وحقوقتان را مطالبه کنید.
از سوی دیگر در بیان اهمیت تنظیم قرارداد کاری همین بس که امروزه صدها پرونده‌ی قضایی در دادگاه‌های کشور وجود دارند که نتیجه‌ی فقدان قرارداد بین طرفین و اعتماد اشتباه به یکدیگر است و حالا بهای آن ماه‌ها اتلاف وقت و هزینه‌های گزاف در دادگستری و دفاتر وکالت است.
قرارداد کاری چیست؟
بر اساس ماده‌ی ۷ قانون کار قرارداد کاری، قراردادی است که می‌تواند کتبی یا شفاهی باشد که بر مبنی آن کارمند (کارگر) در مقابل دریافت حق‌الزحمه‌اش کار مشخصی را برای یک مدت‌زمان موقت یا غیرموقت برای کارفرما انجام می‌دهد.
در تعریف بالا منظور از کارمند یا کارگر یک شخص حقیقی یا یک انسان است که به ازای کاری که انجام می‌دهد به‌صورت روزانه، هفتگی یا سالانه درآمدی را دریافت می‌کند. همان‌طور که می‌دانید تمام قراردادهای کاری دو سر دارند. یکسر آن کارفرما و طرف دیگر انجام دهنده‌ی کار است. اما کارفرما می‌تواند شخص حقوقی مانند یک سازمان یا شخص حقیقی باشد؛ ولی آن سر ماجرا حتما باید یک فرد وجود داشته باشد.
انواع قرارداد کاری
اگر بخواهیم از منظر نوع استخدام بررسی کنیم:
قرارداد کاری دولتی:
که شامل سه گروه هستند: استخدام رسمی، استخدام پیمانی و استخدام قراردادی. کارمندان رسمی دولت مشمول قانون استخدام کشوری، قانون مدیریت خدمات کشوری و صندوق بازنشستگی کشوری می‌شوند. نیروی کار پیمانی مشمول آیین‌نامه‌ی استخدام پیمانی و صندوق تأمین اجتماعی هستند.
قرارداد کاری شرکت‌های خصوصی:
این نوع از قراردادها تحت پوشش و نظارت نظام قانون کار و صندوق تأمین اجتماعی هستند.
اما اگر بخواهیم ازنظر مدت‌زمان کار تقسیم‌بندی کنیم بدین‌صورت می‌شود:
قرارداد کاری موقت:
طبیعی است که چنین قراردادی نقطه‌ی آغاز و پایانی دارد و به‌محض رسیدن به زمان خاتمه‌ی آن، قرارداد به پایان می‌رسد و چنانچه تمدید نشود و کارگر همچنان به فعالیت خویش ادامه دهد از هیچ‌گونه حمایتی برخوردار نخواهد بود. البته تمدید این نوع قرارداد به معنی دائمی شدن آن نیست.
قرارداد کاری غیرموقت:
در این قبیل قراردادها صرفا به زمان شروع اشاره می‌شود و خط پایانی برای آن‌ها وجود ندارد. در اغلب موارد به نامحدود بودن زمان قرارداد در متن آن اشاره می‌گردد. چنین قراردادهایی برای انجام اموری که مستمر هستند تنظیم می‌شوند و به‌نوعی دائمی هستند.
قرارداد کاری برای انجام کار مشخص:
در این حالت قرارداد فقط برای به سرانجام رساندن کار معینی بسته می‌شود و تا زمانی که طرفین به تعهدات خود عمل‌نکرده‌اند امکان فسخ یک‌طرفه‌ی آن وجود ندارد.
مزایای بستن قرارداد کاری بین کارفرما و کارمند (کارگر)
نوشتن قرارداد کاری موجب می‌شود دو طرف نسبت به موضوع قرارداد و مسئولیت‌هایشان متعهد شوند. در این حالت هر دو طرف نسبت به شرح وظایفشان به‌طور کامل آگاهی دارند. چنانچه یکی از طرفین علی‌رغم توافق رسمی انجام‌شده مسئولیت‌های خود را انجام ندهد طرف مقابل می‌تواند از طریق راهکارهای حقوقی او را وادار به انجام تعهداتش نماید. علاوه بر این می‌توان به مواردی از این قبیل اشاره کرد:
- رابطه‌ی میان کارفرما و کارمند (کارگر) جنبه‌ی قانونی به خود می‌گیرد و در صورت بروز هرگونه مشکل و بی تعهدی می‌توانند از طریق مراجع قانونی اقدام کنند.
- تنظیم مقررات و شرایط خاص برای پیشبرد بهتر اهداف و برنامه‌ها
- در قرارداد کاری نمی‌توان مزایای در نظر گرفته‌شده برای کارمند (کارگر) را کمتر از میزان مقرر در قانون کار لحاظ کرد.
- پیشگیری از اتلاف هزینه‌ها و منابع سازمان
- پیشگیری از وقوع اختلافات احتمالی
- جلوگیری از بروز هرگونه شکایت در خصوص حقوق پرداخت‌شده. چنانچه بدون ثبت قرارداد کارفرما تمام حقوق، مزایا، اضافه‌کار و … را به‌حساب کارمند (کارگر) واریز کند، کارمند یا کارگر می‌تواند ادعا کند که این مبلغ فقط حقوق پایه بوده و از کارفرما شکایت کند.
- در صورت بروز هرگونه اختلاف و درگیری و کشیدن کار به دادگاه و دادگستری، با داشتن یک قرارداد محکم و اصولی احتمال برد به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
در زمان نوشتن قرارداد کاری به چه مواردی باید اشاره کرد؟
بدیهی است بسته به نوع سازمان یا شرکت و نوع قرارداد این موارد متفاوت خواهند بود. در ادامه به برخی از مهم‌ترین موارد مرتبط می‌پردازیم:
- مدت‌زمان قرارداد
- تاریخ استخدام و زمان تهیه‌ی قرارداد
- نحوه‌ی محاسبه‌ی حقوق و پاداش و میزان حقوق پرداختی
- نحوه و شرایط پرداخت حقوق
- قوانین سازمان و ساعت کار
- قوانین و شرایط مرتبط با تعطیلات و مرخصی
- جایگاه شغلی و شرح وظایف آن
- محل انجام کار (دورکاری یا حضور در سازمان)
- شرایط تمدید قرارداد
- روند و شرایط تسویه‌حساب
- تعیین مسائل مرتبط با بیمه
- تعیین قوانین مرتبط با فسخ قرارداد
آیا بستن قرارداد کاری می‌تواند در فرآیند استخدام موفق تأثیرگذار باشد؟
این واقعیت غیرقابل‌انکار است که نیروی انسانی، رکن اصلی هر سازمان و شرکتی است. استخدام‌های موفق و استفاده از تخصص و مهارت نیروی کار نه‌تنها یک مزیت رقابتی برای سازمان است بلکه چنان قدرت و تأثیرگذاری دارد که می‌تواند نقص‌ها و کمبودهای سایر بخش‌ها را جبران کند. در شرایطی که عملکرد سازمان‌ها به میزان چشمگیری به عملکرد نیروی انسانی وابسته است آیا فکر می‌کنید انعقاد قرارداد تأثیری در چگونگی عملکرد نیروی کار نخواهد داشت؟ بدون شک بستن قرارداد به معنای ایجاد رابطه‌ای رسمی بین کارفرما و کارمند (کارگر) است. در قالب یک رابطه‌ی رسمی و حرفه‌ای افراد با جدیت و مسئولیت‌پذیری مضاعفی وظایف خود را انجام می‌دهند.
تعهد و وفاداری آن‌ها به سازمان و منافعش افزایش می‌یابد. اختلافات و درگیری‌های شخصی کمتر می‌شود چراکه در زمان استخدام در خصوص مشکلات احتمالی به توافق رسیده‌اید و حالا با تدبیر و آمادگی بهتری می‌توانید در جهت رفع آن‌ها اقدام کنید. بنابراین اگر تمام تمهیدات لازم را برای داشتن یک استخدام موفق انجام داده‌اید و نیروی کار مدنظرتان را استخدام کرده‌اید از بستن قرارداد با او غافل نشوید. مطمئن باشید که این موضوع باعث تحکیم رابطه‌ی کاری شما و تسریع فرآیند رسیدن به اهداف سازمان می‌گردد.
اگر تمایل دارید بدانید که قبل از بستن قرارداد کاری چه اقداماتی را باید برای تجربه‌ی یک استخدام موفق در سازمان انجام دهید به شما توصیه می‌کنیم حتما مقاله‌ی «فرآیند استخدام‌های موفق در سازمان چگونه‌اند؟ چه تأثیری بر موفقیت سازمان دارند؟» را مطالعه بفرمایید.
در آخر
ما تلاش کردیم که در قالب این مقاله شما بتوانید با صرف مدت‌زمان اندکی به اطلاعات مفید و مناسبی در خصوص قرارداد کاری و چندوچون آن دست‌یابید. بدون شک داشتن اطلاعات کافی در زمینه‌ی تمامی اموری که نیازمند قرارداد هستند می‌تواند مانع از بروز مشکلات و کشمکش‌های قانونی در آینده شود. پس بهتر است با آگاهی وارد مسیر پیش رو شوید و اجازه ندهید دیگران به دلیل نداشتن دانش کافی در این حیطه، حقتان را پایمال کنند. ضمن اینکه در پایان به شما پیشنهاد می‌کنیم به دلیل وجود ظرافت‌های قانونی در این مورد، اگر تجربه‌ی این کار را ندارید آن را به افرادی متخصص و دانا به مسائل حقوقی واگذار کنید.
