امروزه برای رسیدن به اهداف سازمان نیاز هست که مدیران به ایجاد رقابت بین کارکنان فکر کنند. ایجاد رقابت بین کارکنان سازمان باید اصولی و حرفه‌ای انجام گیرد. متأسفانه بسیاری از مدیران برای پیاده کردنِ این امر مهم استراتژی و برنامه‌ی خاصی ندارند. این مدیران نمی‌دانند رقابت سالم بین کارمندان تاچه اندازه می‌تواند مفید باشد. بسیاری از مدیران از راه‌های نادرست و غیرعقلانی بین کارمندان رقابت ایجاد می‌کنند. این مدیران نمی‌دانند که با این کار تیشه به ریشه‌ی سازمان می‌زنند. به‌نظرشما فرآیند ایجاد رقابت بین کارکنان به چه نحوی باید باشد تا بهره‌وری نیروها و سازمان افزایش پیدا کند؟
هرنوع کسب‌وکاری که داشته باشید باید برای رسیدن به اهدافِ سازمان، اصول مدیریتی را به‌کار بگیرید تا بتوانید موفقیت سازمان را تضمین کنید. درواقع ایجاد رقابت بین کارکنان اگر درست و به‌جا باشد می‌تواند منجر به کارایی مثبت شود. ازاین‌رو میل به درست کار کردن و انگیزه در بین کارکنان افزایش پیدا خواهد کرد. حال چطور می‌شود در سازمان بین کارمندان رقابتِ درست و سالمی ایجاد کرد؟ آیا همه‌ی کارمندان به یک اندازه روحیه رقابت‌جویی دارند؟ تابه‌حال به این موضوع برخورد کرده‌اید که بعضی از شخصیت‌ها با رقابت کردن دچار استرس می‌شوند؟ و به‌جای اینکه کیفیت کارشان بهتر شود بدتر می‌شود؟ برای روشن‌تر شدن ابتدا به اهمیت این موضوع می‌پردازیم و در ادامه به ویژگی‌های رقابتِ ناسالم و ویژگی‌های رقابتِ سالم و درست خواهیم پرداخت.
آیا ایجاد رقابت بین کارکنان به‌نفع سازمان‌هاست؟
ازآنجایی‌که بسیاری از سازمان‌های موفق می‌دانند که کار تیمی چه جایگاه و اهمیتی دارد بنابراین نسبت به این موضوع به‌شدت حساس هستند. بنابراین مدیران موفق سعی می‌کنند از تأثیرات مثبت و منفیِ ایجاد رقابت بین کارکنان غافل نباشند. مدیران باهوش با ایجاد رقابتِ درست بین کارکنان به آن‌ها فرصت رشد کردن می‌دهند. درواقع رقابت ازاین‌جهت اهمیت دارد که کارمندان می‌دانند با هر باختی زمینه‌ی موفقیت فراهم می‌شود. اگر رقابت سالم باشد انگیزه‌ی کارمندان چندبرابر می‌شود و متعاقباً تلاششان برای دستیابی به موفقیت بیشتر از قبل خواهد بود.
به‌عنوان یک مدیر توانمند باید حواستان باشد که با ایجاد رقابت بین کارکنان آن‌ها را در مخمصه‌ای قرار ندهید که در آخر رضایت خاطر نداشته باشند. مدیری که نداند ایجاد رقابت بین کارکنان تا این اندازه می‌تواند حساس و مهم باشد طبیعتا برای ارتقای سازمان استراژی مناسبی نخواهد داشت. توجه داشته باشید که بعضی از شخصیت‌ها، اهل رقابت کردن هستند و برخی دیگر به‌واسطه ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری که دارند چندان رابطه خوبی با رقابت ندارند.
تفاوت بین رقابت سالم و رقابت ناسالم:
شخصی که رقابت سالمی دارد، هدفش پیروزی است و همه‌ی تلاشش را می‌کند که از موفقیت‌های هم‌گروهی خود نیز خوشحال شود. درواقع مدل ذهنی این افراد به‌نحوی است که دوست دارند به هم‌گروهیِ خود کمک کنند. به عبارت دیگر این افراد توافق‌پذیری بالایی دارند. رقابتِ درست و سالم فقط مربوط به محیط کار نیست و اکثرا در جریان روزمره‌ی زندگی همه وجود دارد.
برای مثال: ورزشکاران می‌توانند باهم رقابت سالم داشته باشند یا حتی دو همکلاسیِ دانشجو هم می‌توانند برای موفقیت بهم کمک کنند و در کنارش باهم رقابت سالمی داشته باشند. این نکته حائز اهمیت است که افراد برای پیروزی و موفقیت به همدیگر کمک می‌کنند و این نشان از نوع‌دوستی و رقابت سالم میان آن‌هاست.
رقابت ناسالم:
زمانی‌که رقابت از حالت نوع‌دوستی و مشارکت خارج می‌شود و افراد طاقت دیدن پیشرفت یکدیگر را ندارند، اینجاست که رقابت جنبه‌ی ناسالم به خود می‌گیرد. در رقابت ناسالم افراد برای رسیدن به هدف خود و حفظ منافعشان ممکن است دست به رفتارهای ناشایستی بزنند، چراکه دیگر پای حسادت به میان آمده است. این گروه از افراد تحمل دیدن پیشرفت همکارشان را ندارند و از هر راهی برای زمین زدن دیگران استفاده می‌کنند.
برای مثال: بعضی از افرادِ ورزشکار با تقلب و یا بعضی از کارمندان با سیاست‌های نادرست و زیرآب‌زنی جلوی پیشرفت همکارشان را می‌گیرند.
افرادی که درگیر رقابت ناسالم می‌شوند دوست دارند تحت هرشرایطی همیشه نفر اول باشند. درواقع رضایتشان بستگی به این دارد که همیشه نفر اول باشند. ازاین‌رو این افراد هم خودشان در معرض خطر هستند و هم به دیگران آسیب می‌زنند. مسئله از این قرار است، افرادی که دست به رقابت ناسالم می‌زنند خودشان را مدام با دیگران مقایسه می‌کنند و تحت هیچ شرایطی به احساس رضایت نمی‌رسند.
۳ مزیت مهم ایجاد رقابت بین کارکنان
۱ـ خلاقیت کارکنان بیشتر می‌شود
با ایجاد رقابت سالم در کارکنان می‌توانید به افزایش خلاقیت آن‌ها کمک کنید. این نوع رقابت ذهن کارمندان را فعال و پویا نگه می‌دارد. بههمینجهت کارمندان با هرچالشی که در سازمان روبه‌رو شوند، دنبالِ بهترین، سریع‌ترین و درست‌ترین راه‌حل می‌گردند. رقابت سالم در محیط کارِ سالم این نوید را می‌دهد که تلاش سازمان برای موفقیت بی‌ثمر نخواهد بود.
۲ـ رقابت سالم باعث می‌شود که از رقبا الگوبرداری کنید
ایجاد رقابت بین کارکنان، آن‌ها را ترغیب می‌کند که از آدم‌های موفق الگوبرداری کنند. این کارمندان تلاش می‌کنند از هر شکستی درس بگیرند و اشتباهاتشان را ارزیابی نمایند. همین موضوع باعث می‌شود که برای پله‌های بعدی سنجیده عمل کنند. نگاه به زندگیِ آدم‌های موفق، نشان می‌دهد که آن‌ها نه‌تنها با هر شکستی دچار تردید نشده‌اند، بلکه قوی‌تر از قبل وارد میدان رقابت می‌شوند.
مطلب مرتبط: چرا باید رقبا را آنالیز کنیم؟ ۶ دلیل تحلیل رقبا در کسب‌وکار
۳ـ ایجاد رقابت بین کارکنان، بستری را برای توسعه فردی آن‌ها فراهم می‌کند
قرار نیست کارمندان با این هدف که حتما باید موفق شوند واردِ یک مسیر رقابتیِ پراسترس شوند. درواقع باایجاد رقابت بین کارکنان به آن‌ها فرصت یادگیری می‌دهید تا از راهی که در آن قدم گذاشته‌اند لذت ببرند و حتی نگرانِ یک رقابت ساده نیز نباشند. در چنین شرایطی دیگر از رقابت کردن فرار نمی‌کنند و ترسی از شکست ندارند. شرکت کردن در رقابت‌ها به کارمندان نشان می‌دهد که نقاط قوت و ضعفشان کجاست. همین امر باعث می‌شود که اعتمادبه‌نفسشان برای ادامه‌ی مسیر بیشتر شود.
پیامدهای منفی رقابت ناسالم در محیط کار
۱ـ کاهش احساس ارزشمندی در کارمندان
زمانی‌که رقابت در سازمان فرآیندی ناسالم را طی می‌کند افراد اعتمادبه‌نفسشان را از دست می‌دهند. چون مدام در حال قضاوت همدیگر هستند و به‌طور مکرر خودشان را با یکدیگر مقایسه می‌کنند. این مدل مقایسه که بسیار مخرب است سبب گسترش دشمنی و حسادت می‌شود. گاهی بعضی از مدیران این مقایسه را انجام می‌دهند که به تعبیر خودشان به‌نوعی ایجاد رقابت بین کارکنان داشته باشند. درصورتی‌که کمترین پیامد چنین اقدامی کاهش عزت‌نفس در کارکنان است. بدترین حالت ممکن این مقایسه این است که کارمندان به جان هم می‌افتند و دیگر مفهومی به‌نام منافع سازمان کمترین ارزش و اهمیتی ندارد.
۲ـ رقابت ناسالم باعث می‌شود کارمندان همواره طمع برنده شدن داشته باشند
زمانی‌که ایجاد رقابت بین کارکنان اصولی نباشد، آن‌ها دچار طمع برنده شدن می‌شوند. این کارمندان برای اینکه نفر اول باشند از راه‌های نادرست استفاده می‌کنند. برای مثال زیرآب همدیگر را می‌زنند، علیه یکدیگر شایعه‌پراکنی می‌کنند یا به هر بهانه‌ای حس خشم و حسادت یکدیگر را تحریک می‌کنند و متأسفانه این رفتارهای ناسالم در بسیاری از سازمان‌ها و کسب‌وکارها مرسوم هستند.
۳ـ در رقابت ناسالم وجدان و اخلاق‌مداری جایگاهی ندارد
با ایجاد رقابت بین کارکنان آن‌هم از نوع ناسالم وجدان و اخلاق‌مداری در افراد خدشه‌دار می‌شود. متأسفانه در محیط کاری که رقابت ناسالم است، وجدان کاری افراد کم‌کم نسبت به اهداف سازمان کم می‌شود. زمانی‌که جو رقابتی ناسالم می‌گردد، کارگروهی به‌سختی انجام شده چون نیروها با یکدیگر همدل و یک‌سو نیستند.
مطلب مرتبط: ۶ دلیل اهمیت اخلاق کاری در موفقیت سازمان
چگونه باید محیط کار را آماده‌ی رقابت سالم کرد؟
بستری را برای گفت‌وگوی آزادانه و صادقانه فراهم کنید
در محیط کار فضا را به‌نحوی مناسب‌سازی کنید که کارکنانتان بتوانند راحت و بدون ترس گفت‌وگوی آزادانه داشته باشند. جلساتی را برگزار کنید تا کارمندان فارغ از روابط کاری باهمدیگر صحبت کنند. وقتی کارمندان نظراتشان را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند، کم‌کم انتقادهای سازنده صورت می گیرد و راه‌حل های متفاوت ارائه می‌شود. در همین گفت‌وگوهای آزادانه است که رقابت‌های سالم و خلاقیت رشد می‌کند. شما به‌عنوان یک مدیر توانمند می‌توانید در حین این جلسات به کارمندان نشان دهید که نظراتشان در جهت پیشرفت و تحقق اهداف سازمان بسیار مهم و اثرگذار خواهد بود.
مطلب مرتبط: چطور از دست جلسات کاری بی‌فایده نجات پیدا کنیم؟
هدف از رقابت را مشخص کنید
قرار است رقابت و گفت‌وگو با چه هدفی باشد؟ هدف از گفت‌وگو و مشخص شدن موضوعِ مورد بحث، کارمندان را آگاه می‌کند که درمورد یک موضوع واحد نظرات متفاوت دهند. ایجاد رقابت در بین کارکنان برای رسیدن به یک هدف مشترک می‌تواند رقابتِ مطلوبی باشد. در این بین از تشویق کارکنان غافل نشوید و به نظر تک‌تک افراد احترام بگذارید.
تیم‌سازی کنید
می‌توانید با تشکیل گروه‌های مختلف مسابقه برگزار کنید و یا ازطریق بازی، رقابتی سالم راه‌اندازی نمایید. همچنین برای تشویق کارمندان می‌توانید پاداش هایی را درنظر بگیرید. توجه داشته باشید که ایجاد رقابت بین کارکنان باید باعث همدلی، صمیمیت و شناخت مضاعف از یکدیگر شود. اگر غیر از این باشد روشتان غلط است. چراکه باعث دلخوری و دشمنی بین کارکنان می‌گردد. پس زمانی یک رقابت سالم اتفاق می‌افتد که اعضای گروه با تکیه‌بر شناختی که نسبت به نقاط قوت و ضعف یکدیگر دارند به تقویت و بهبود آن‌ها نیز کمک کنند تا درنهایت در کمترین زمان ممکن به اهداف موردانتظار سازمان دست یابند.
مطلب مرتبط: اهمیت کار تیمی و حل مسئله در موفقیت سازمان چیست؟
برای رقابت زمان مشخصی را تعیین کنید
اگر زمان رقابت خیلی طولانی باشد، نتیجه معکوس خواهد شد. برای مثال کارمندان از رقابت خسته می‌شوند و انگیزه کافی برای ادامه دادن نخواهند داشت. پس هرچقدر زمان درنظر گرفته‌شده برای رقابت کوتاه‌تر باشد، بهره‌وری نیز بیشتر می‌گردد. البته باید در این پروسه‌ی کوتاه، مزایا و پاداش‌های مناسبی را درنظر بگیرید و با این کار انگیزه کارمندان را افزایش دهید.
ایجاد رقابت بین کارکنان زمانی مؤثر واقع می‌شود که:
- پاداش دادن را فراموش نکنید.
- بهتر است بدانید زمانی‌که برای تحقق اهداف سازمان پاداش تعیین می‌کنید انگیزه‌ی تلاش کردنِ کارکنان افزایش پیدا می‌کند.
- کارمندانی که واقعا از جان‌ودل و هم‌جهت با اهداف سازمان تلاش می‌کنند را تشویق کنید. حداقل با این تشویق‌ها متوجه می‌شوند که تلاششان مفید واقع‌شده و احساس خوبی خواهند داشت.
- به کارمندان یاد بدهید که تنها روی کار خودشان تمرکز کنند. درواقع نیاز هست که هر کارمندی باتوجه به مسئولیت‌هایی که دارد سعی کند بهترینِ خودش باشد.
- به آن‌ها شفاف بگویید که لازم نیست همیشه نفرِ اول هر رقابتی باشند.
- قرار است شکست را تجربه کنند و بپذیرند. شکست بخش لاینفک هر رقابتی است.
- به تلاشی که می‌کنند، افتخار کنید.
- اهمیتی ندارد که چه کسی اول می‌شود. مهم این است که کارمندان نسبت به همدیگر منصف باشند و از شکست‌ها درس بگیرند.
پیشنهاد: چرا در کار تیمی شکست می‌خوریم؟
جمع‌بندی
برای اینکه سازمانی فعال و پویا داشته باشید، باید اصول موفقیت را بدانید تا بتوانید به‌بهترین صورت آن‌ها را پیدا کنید. رقابت یکی از عواملی است که هر سازمانی را می‌تواند به موفقیت نزدیک کند. رقابت‌ها باید ازطرفی با اهداف سازمان هم‌جهت باشند و ازطرفی دیگر باید مناسب با فضای محیط کاری برنامه‌ریزی شوند. همان‌طور که رقابت، تأثیرِ چشمگیری در موفقیت‌های سازمان دارد، به‌همان‌اندازه هم می‌تواند بهره‌وری سازمان را کم کند.
ممکن است بعد از یک دوره رقابت بهره‌وری و سود سازمان بیشتر شود. اما بدون درنظر گرفتن زمان و هدفِ مشخص، ممکن است این روند به سمت رکود پیش رود. پس لازم است که حتما فعالیت‌ها و ارتباط‌ات را از قبل برنامه‌ریزی کنید.
