همواره سازمان‌ها به دنبال پیدا کردن روش‌هایی برای ارزیابی و انتخاب افرادی هستند که از مهارت، دانش، توانایی و ویژگی‌های مورد نیاز برای موفقیت در انجام یک کار خاص برخوردار باشند. یکی از همین روش‌های معتبر برای شناسایی افراد بااستعداد و شایسته در سازمان بهره‌گیری از کانون ارزیابی است. به بیان ساده‌تر کانون ارزیابی روشی است که در آن با به‌کارگیری تکنیک‌های استاندارد تحت شرایط کنترل شده، کاندیدهای شغلی را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.
منظور از کانون ارزیابی مکان یا موقعیت خاصی نیست. بلکه کانون ارزیابی به‌معنای فرآیندی است که در سازمان‌ها به‌منظور تحقق اهداف مدیریت استعدادیابی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر کانون ارزیابی ابزاری مؤثر است که در راستای استخدام، انتخاب، جانشینی، برنامه‌ریزی و توسعه‌ی نیروی انسانی در تمام سازمان پیاده‌سازی و اجرا می‌شود. بسیاری از سازمان‌های بزرگ که مدیریت استعداد و توسعه کارکنان بخشی از استراتژی‌های کلان آن‌هاست از ابزار کانون ارزیابی در راستای پیاده‌سازی این جریان استفاده می‌کنند.
منظور از کانون ارزیابی چیست؟
در دنیای پررقابت امروزی بدون تردید سازمان‌هایی موفق خواهند بود که مدیرانی با شایستگی‌های متعدد داشته باشند. یکی از بهترین روش‌ها به‌منظور سنجش و ارزیابی شایستگی مدیران استفاده از کانون ارزیابی است. به‌طور خلاصه کانون ارزیابی در شناسایی شایستگی‌های مدیران، انتخاب، ارتقا و پرورش آن‌ها نقش حائز اهمیتی را ایفا می‌کند.
استفاده از کانون ارزیابی فرآیند انتخاب و جذب کارکنان را به شکلی حرفه‌ای ارتقا می‌دهد. ضمن اینکه استفاده از چنین رویکردی به افراد این فرصت را می‌دهد تا مهارت‌های خود را در موقعیت‌های گوناگون شبیه‌سازی شده نشان دهند. به این معنا که در فرآیند کانون ارزیابی افراد بارها در موقعیت‌هایی قرار می‌گیرند که در جایگاه شغلی خود نیز با آن مواجه می‌شوند یا مواجه خواهند شد.
در این فرآیند افراد از طریق مجموعه‌ای از تمرین‌های فردی و گروهی، مصاحبه، آزمون‌های طراحی شده و شبیه‌سازی شده مرتبط با یک جایگاه شغلی سنجش و ارزیابی می‌شوند. در چنین شرایطی می‌توان بهتر و عمیق‌تر مهارت‌ها و توانمندی‌های اشخاص را مورد سنجش قرار داد. در سال‌های اخیر نقش و تأثیرگذاری قابل‌توجه کانون‌های ارزیابی آنچنان برای سازمان روشن شده است که استفاده از آن در فرآیند استخدام و ارتقا کارکنان به یک مد رایج مدیریتی تبدیل شده است.
برای اولین بار این روش توسط شرکت مخابرات آمریکا به جهت سنجش توانایی‌های مدیریتی صدها کارمند به‌کار گرفته شده است و از آن پس به‌طور گسترده‌ای در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفت. درست است که این روش در مقایسه با سایر روش‌های ارزیابی هزینه‌برتر است اما از قابلیت پیش‌بینی بسیار بالایی نیز برخوردار است.
اهمیت و ضرورت استفاده از کانون‌های ارزیابی در سازمان‌ها
در سال‌های اخیر کانون ارزیابی در بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی کاربرد زیادی داشته است. باتوجه به تغییرات سریع محیطی و لزوم پاسخ سریع به این تغییرات و البته تهدیدها نیاز به مدیران شایسته روزبه‌روز افزایش می‌یابد. اهمیت جایگاه و نقش کلیدی مدیران در سطوح مختلف به‌عنوان تصمیم‌گیرندگان و هدایت‌گران اصلی در مسیر تحقق اهداف سازمان غیرقابل انکار است و بی‌شک فقدان مدیران شایسته موجب اختلال و از بین رفتن سرمایه‌ها خواهد شد.
بنابراین استفاده از روش‌هایی مؤثر در راستای انتخاب، جذب، نگه‌داری، ارزیابی و توسعه‌ی آن‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. چراکه مدیران به‌عنوان اثرگذارترین افراد در تصمیمات سازمانی در مواجهه با مسائل درون و برون سازمانی نقش بسزایی را ایفا می‌نمایند. به همین خاطر در طول سالیان گذشته کانون‌های ارزیابی ابزاری کلیدی در انتخاب مدیران شایسته بوده‌اند.
مزیت‌ها و نقاط قوت کانون ارزیابی:
- این فرآیند امکان ارزیابی شاخص‌های پیچیده‌ی رفتاری و عملکردی را فراهم کرده است.
- از دیدگاه شرکت‌کنندگان در آن، رویکردی بی‌طرفانه دارد و ابزاری معتبر است.
- تأثیرات نامطلوب و پیامدهای منفی کمتری دارد.
- قادر است ابعاد مختلفی را پیش‌بینی کند.
در کانون‌های ارزیابی چه اتفاقی می‌افتد؟
همان‌طور که پیش‌ازاین اشاره کردیم کانون ارزیابی یک مکان نیست. بلکه فرآیندی است که در طی آن از تکنیک‌ها، روش‌ها و ابزارهای متعددی استفاده می‌کنند تا بتوانند فرد را از زوایا و جنبه‌های مختلف مورد ارزیابی قرار دهند. به‌طور کلی کانون‌های ارزیابی از چهار رکن اساسی تشکیل شده‌اند: شایستگی‌ها، ابزارها، ارزیاب‌ها و ارزیابی شوندگان.
شاید بتوان این‌گونه گفت که اصلی‌ترین ویژگی کانون ارزیابی این است که تصویری واضح و شفاف از چگونگی عملکرد فرد در آینده ارائه می‌کند. ارزیابان با به چالش کشیدن ارزیابی شوندگان توسط چالش‌ها و مشکلات جایگاه شغلی موردنظر به تصویری قابل اطمینان نسبت به چگونگی عملکرد آن فرد می‌رسند.
علاوه‌بر شبیه‌سازی از روش‌های دیگری همچون مصاحبه و تست‌های روانشناسی برای بررسی بهتر و عمیق‌تر ویژگی‌های شخصیتی، رفتاری، اجتماعی و شغلی متقاضیان استفاده می‌گردد. ما در قطبینو مجموعه‌ای از معتبرترین و پرکاربردترین تست‌های شخصیت شناسی و رفتارشناسی و رغبت سنج شغلی را گردآوری کرده‌ایم که می‌توانند در مدت زمان کوتاهی اطلاعات جامع و قابل استنادی را در اختیار شما قرار دهند.
حرف آخر
بارها با این جمله مواجه شده‌ایم که یکی از سرمایه‌های مهم هر سازمانی منابع انسانی آن است که هرچه به سمت رأس سازمان حرکت می‌کنیم نقش و اثرگذاری آن پررنگ‌تر می‌شود. به همین دلیل در این دنیای پررقابت امروز سازمان‌های آینده‌نگر همواره به‌دنبال طراحی برنامه‌ها و روش‌هایی به‌منظور شناسایی و بهره‌گیری از مدیران شایسته هستند.
کانون‌های ارزیابی بااستفاده از فنون ارزیابی علمی و قابل اعتمادی می‌توانند به ارزیابی درست شایستگی‌ها بپردازند و با شناسایی شایستگی‌های مدیران، انتخاب، ارتقا و پرورش آن‌ها به سازمان‌ها برای عبور از شرایط دشوار یاری رسانند.
