چگونه با کمال‌گرایی خود مقابله کنیم؟ آیا شما یک فرد کمال‌گرا هستید؟

کمال‌گرایی

امروزه در جامعه‌ی ما اگر با یک جوان صحبت کنید و از او بپرسید چرا کارهایی که انجام می‌دهد را تمام نمی‌کند؟ احتمالا با جمله‌ای شبیه به این مواجه می‌شوید: ” میدونی، من خیلی کمال گرام.” قسمت جالب داستان اینجاست که هنوز بسیاری از افراد نمی‌دانند که کمال‌گرایی واقعا صفت خوبی است یا خیر؟ 

ازآنجایی‌که کلمه‌ی “کمال” معنا و مفهوم مثبتی دارد، اغلب اوقات این ‌سوءتفاهم به وجود می‌آید که کمال‌گرایی ویژگی خوب و برازنده‌ای است. حتی گهگاه با آن پز هم می‌دهند و افراد تمام تلاش خود را می‌کنند که کمال‌گرا شناخته شوند. از بحث‌های تخصصی جامعه‌شناسی موضوع که بگذریم، کمال‌گرایی می‌تواند در حوزه‌ی فردی آسیب‌های زیادی را به وجود آورد. اگر شما هم تا به امروز تصور می‌کردید که کمال‌گرایی بهترین صفت تیپ شخصیتی شماست به شما پیشنهاد می‌کنیم حتما در ادامه‌ی محتوا با ما همراه باشید. چراکه قصد داریم حقایق زیادی را درباره‌ی مقوله‌ی کمال‌گرایی با شما در میان بگذاریم. 

کمال‌گرایی چیست؟

بهتر است پیش از پرداختن به سایر جوانب این موضوع در همین ابتدا با مفهوم کمال‌گرایی آشنا شوید. کمال‌گرایی به معنای قبول نکردن هیچ استانداردی پایین‌تر از عالی و کامل بودن است. به زبان ساده می‌توان این‌طور بیان کرد، نشانه گرفتن برای رسیدن به حد عالی. 

در روانشناسی کمال‌گرایی را یک سبک وسیع شخصیتی تعریف می‌کنند و شخص کمال‌گرا درواقع به فردی گفته می‌شود که تشنه‌ی این است که تمام وظایف و مسئولیت‌های خویش را عاری از هرگونه عیب و نقصی انجام دهد. اما نکته‌ی حائز اهمیت اینجاست که شخص کمال‌گرا، ارزش خود را به موفقیت‌ها و دستاوردهایش گره میزند و این یعنی آن‌ها همواره در حال ارزیابی و تجزیه‌وتحلیل عملکرد خود هستند. افراد کمال‌گرا همیشه خود را زیر ذره‌بین انتقاد و ارزیابی نگه‌داری می‌کنند و پیوسته نگران ارزیابی و قضاوت‌های دیگرانند.

کمال‌گرایی انسان را وادار می‌کند که نگران به دست آوردن ایده‌های دست‌نیافتنی یا هدف‌های غیرواقعی باشد.

اگر همچنان می‌خواهید به درک بهتری از کمال‌گرایی دست‌یابید بهتر است این مثال را در ذهنتان پیاده‌سازی کنید. زشت‌ترین، سخت‌گیرترین و ظالم‌ترین شخصی را که می‌توانید تصور کنید در ذهنتان بیاورید. حالا تصور کنید که وظیفه‌ی اصلی آن شخص این است که سایه به سایه دنبال شما بیاید و مدام برای هر کاری که انجام می‌دهید شما را مورد نقد و قضاوت قرار دهد و هر بار با این جمله‌ی دروغین: ” اگر همه‌چیز را درست و به بهترین نحو ممکن انجام دهی، تمام ترس ها، اضطراب‌ها و ناامنی‌هایت از بین می‌روند.” شما رو گول بزند. اما این هیولایی که تا اینجا توصیف کردیم از کجا و چگونه نشئت می‌گیرد؟

چه چیزی باعث به وجود آمدن کمال‌گرایی می‌شود؟ 

کمال‌گراییشاید بتوان این‌گونه بیان کرد که در وهله‌ی اول، کمال‌گرایی توسط فشار های درونی مانند تلاش برای فرار از شکست یا قضاوت شدید به وجود می‌آید. احتمالا در شکل‌گیری کمال‌گرایی، عناصر اجتماعی هم دخیل هستند چراکه آمارها نشان می‌دهند گرایش به کمال‌گرایی در قشر جوان، در چند دهه‌ی اخیر افزایش شدید و چشمگیری داشته است. البته از بازار پررقابت تحصیلی و شغلی هم نمی‌توان در این میان چشم‌پوشی کرد. از همه این‌ها که بگذریم حضور پررنگ شبکه‌های اجتماعی زمینه‌ساز ایجاد مقایسه‌های مضر و نادرستی است که بدون شک آتش بیار این معرکه هستند.

دلایل به وجود آمدن کمال‌گرایی

اگر بخواهیم کمی به دلایل روان‌شناختی کمال‌گرایی بپردازیم از این منظر عناصر بسیاری می‌توانند دست‌به‌دست هم دهند تا باعث ایجاد کمال‌گرایی در فرد شوند، برخی از این موارد می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

  • ترس مداوم از عدم تائید توسط دیگران یا احساس ناامنی و بی‌کفایتی
  • عوامل زمینه‌ساز روانی مانند اضطراب یا وسواس فکری-عملی
  • والدینی که رفتارهای کمال گرایانه از خودشان نشان می‌دادند و انتقال انتظارات مبتنی بر کمال‌گرایی به فرزندان
  • ابراز نارضایتی و سرزنش والدین در زمانی که نتیجه‌ی تلاش‌های کودک مطابق با استانداردهای آن‌ها نبوده است.

از طرفی ممکن است موفقیت هم باعث به وجود آمدن کمال‌گرایی در فرد شود. به‌طور مثال، انسان‌هایی با تاریخچه‌ای غنی و پربار از موفقیت‌های ریزودرشت هم ممکن است دچار کمال‌گرایی شوند و فشار زیادی را برای تکرار موفقیت‌های گذشته تحمل کنند. یا کودکانی که مدام برای موفقیت‌هایشان تشویق شده‌اند ممکن است برای تکرار موفقیت‌های قبلی تحت‌فشار درونی قرار بگیرند. در چنین حالتی دلیل اصلی فشارهای روانی، درونی است که فرد به خودش تحمیل می‌کند.

آیا من کمال‌گرا هستم؟

کمال‌گراییدلیل آنکه باید به این سؤال جواب بدهیم آن است که در حقیقت کمال‌گراها بااینکه متحمل استرس‌های بیشتری می‌شوند و سعی و تلاش بیشتری می‌کنند اما موفقیت‌های کمتری نصیبشان می‌گردد. در این قسمت تعدادی از نشانه‌های رفتاری کمال‌گرایی را به خلاصه مطرح می‌کنیم تا بتوانید به‌راحتی به جست‌وجوی آن‌ها در خودتان بپردازید.

همه‌چیز یا هیچ‌چیز

کمال‌گراها تمایل دارند هدف‌های بزرگی برای خودشان تعیین کنند و به‌سختی برای رسیدن به آن اهداف تلاش می‌کنند. اما برخلاف یک شخص موفق، یک فرد کمال‌گرا باوجوداینکه عملکرد مطلوبی داشته است اما همچنان ناراضی است. چرا؟ چون‌که کمال‌گراها هیچ‌چیزی را  به‌جز ” عالی بودن” قبول نمی‌کنند.

بی‌رحم‌ترین منتقدان خویش هستند

کمال‌گراها نسبت به خودشان و دیگران منتقدان سرسختی هستند. آن‌ها پیوسته به ارزیابی انتقادی عملکرد و انتظارات خود می‌پردازند و همواره ترس زیادی از عدم پذیرش توسط دیگران دارند. شاید بتوان این ویژگی را با عزت‌نفس پایین در این افراد تعبیر و تفسیر کرد. همچنین در افراد کمال‌گرا انتقاد از خود رابطه‌ی مستقیمی با ابتلا به افسردگی دارد. 

ترس به‌عنوان انگیزه

یک فرد موفق با انگیزش و نیروی محرکه‌ی درونی به سمت اهدافش حرکت می‌کند. درحالی‌که یک کمال‌گرا با ترس به سمت اهدافش ” هل” داده می‌شود. ترس از شکست و نرسیدن به اهداف و درنهایت عدم پذیرش و تأیید دیگران. این افراد نسبت به شکست بسیار حساس هستند و اغلب واکنش‌های منفی‌تر و شدیدتری نسبت به آن نشان می‌دهند.

استانداردهای غیرواقعی

کمال‌گراها معمولا اهداف و استانداردهای غیرقابل دسترسی را برای خودشان انتخاب می‌کنند. اینکه شما خود را فرد شایسته‌ای بدانید و استانداردهای فردی بالایی برای خود تنظیم کنید هیچ ایرادی ندارد. اما به این شرط که این استانداردها قابلیت تغییر و انعطاف‌پذیری داشته باشند.

تمرکز بر نتیجه

بدیهی است که تلاش برای رسیدن به اهداف، و طی کردن مسیر پرفرازونشیب موفقیت می‌تواند با همه‌ی تلخی و شیرینی که دارد برای هر شخص هدفمندی بسیار لذت‌بخش باشد. اما این قاعده در مورد کمال‌گراها صدق نمی‌کند. آن‌ها مسیر را فدای رسیدن به مقصد می‌کنند. آن‌ها آن‌قدر تمام توجه و تمرکزشان معطوف دستیابی به هدف است و آن‌قدر از تجربه‌ی شکست فرار می‌کنند که هرگز نمی‌توانند از فرآیند رشد لذت ببرند.

ترس از شکست

ازآنجایی‌که کمال‌گراها به نتیجه بسیار اهمیت می‌دهند و با هر چیزی کمتر از “کمال” احساس ناامیدی می‌کنند، تجربه‌ی شکست برای آن‌ها تبدیل به کابوسی وحشتناک می‌شود. اما نکته‌ی جالب اینجاست ازآنجایی‌که آن‌ها قوانین و استانداردهای شخصی سختی را برای خود متصور می‌شوند اغلب اوقات خود را در معرض شکست خوردن قرار می‌دهند.

عقب انداختن کارها

ممکن است باورش سخت باشد که فردی با استانداردهای بالای کمال گرایانه همواره کارهایش را به تعویق می‌اندازد. اما مهم‌ترین دلیل این اتفاق ترس از شکست است. کمال‌گراها تا زمانی که مسیر انجام کاری را بارها ارزیابی نکنند و به روشی عاری از هرگونه عیب و نقص برای رسیدن به نتیجه دست نیابند قدم از قدم برنمی‌دارند. برخی اوقات آن‌قدر در مورد بدانجام دادن کارها نگران هستند که ممکن است باعث عدم حرکتشان شود و به‌کلی هیچ کاری انجام ندهند. این روال بر عملکرد آن‌ها و ذهنیت دیگران تأثیر منفی خواهد گذاشت. 

درواقع در چنین حالتی داشتن معیارهای سرسختانه به‌جای اینکه کیفیت عملکرد شما را افزایش دهد به سدی برای رسیدن به موفقیت تبدیل می‌شوند. اینجاست که صدای اعتراض افراد بلند می‌شود که چرا هر چه تلاش می‌کنم به اهدافم نمی‌رسم؟ چرا نمی‌توانم کارهایم را به سرانجام برسانم؟ اگر شما به‌عنوان یک کمال‌گرا از بودن در این سیکل معیوب کلافه شده‌اید و دلتان می‌خواهد سبک زندگی‌تان را تغییر دهید پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی «چرا هر چه تلاش می‌کنم به اهدافم نمی‌رسم؟» را با دقت مطالعه کنید. 

از کجا بفهمیم کمال‌گرا هستیم؟

احتمالا تا به اینجا حسابی ذهنتان درگیر شده است که آیا شما هم یک فرد کمال‌گرا هستید یا خیر؟ میزان و شدت کمال‌گرایی در شما چقدر است؟ چقدر از این کمال‌گرایی می‌تواند مخرب باشد و کدام جنبه‌های آن پیش برنده و مؤثر هستند؟

 واقعیت این است که کمال‌گرایی انواع مختلفی دارد و در تمامی انسان‌ها قابل‌مشاهده و ارزیابی است. آنچه تا به اینجا توصیف شد نمونه‌ای وسواسی از این ویژگی شخصیتی است. اما کمال‌گرایی نمونه‌های سازنده‌ای نیز دارد که به شما کمک می‌کنند کارها را به نحو بهتری انجام دهید و سریع‌تر به موفقیت برسید. از سوی دیگر کمال‌گرایی می‌تواند جنبه‌های مختلفی در زندگی داشته باشد مانند تمرکز بر اشتباهات، نیاز به تائید دیگران، نظم و سازمان‌دهی و … که همه این موارد در کنار تشخیص وجود کمال‌گرایی و شدت آن در تست کمال‌گرایی هیل قابل ارزیابی و سنجش است.

آیا شما یک فرد کمال‌گرا هستید؟ جهت یافتن پاسخ کلیک کنید.

بالاخره کمال‌گرایی خوب است یا بد؟

کمال‌گرایی تخریب‌گر

تصور کنید شما در سازمانی مشغول به کار هستید و رئیس شما فردی بسیار کمال‌گرا است. هرچقدر تلاش می‌کنید تا وظایفتان را به‌خوبی انجام دهید بازهم رئیستان نکته‌ای پیدا می‌کند که از کار شما ایراد بگیرد. حتی ممکن است درنهایت علی‌رغم تلاش‌های بی‌وقفه‌ی شما بازهم عذرتان را بخواهد. این گروه از کمال‌گرایان اساسا در مواجهه با هر چیزی که کامل و بی‌نقص نباشد به‌راحتی از آن صرف‌نظر می‌کنند. ازنظر آن‌ها اشتباهات هیچ جایگاهی در زندگی افراد نباید داشته باشند. چراکه اشتباهات به‌منزله‌ی بی‌کفایتی افراد است. اکنون کار کردن در چنین محیطی چه احساسی به شما می‌دهد؟ فرسودگی و دلسرد شدن؟ بدون شک کمال‌گرایی آن‌هم از نوع تخریب‌گرش می‌تواند در بلندمدت اثرات منفی جبران‌ناپذیری بر روان شما بگذارد.

کمال‌گرایی سازنده

اما در کمال‌گرایی از نوع سازنده تمرکز بر روی توسعه و پیشرفت مهارت‌هاست. بااینکه استانداردهای آن‌ها همواره در حال تغییر و افزایش است اما با لذت و امیدواری برای رشد خود تلاش می‌کنند. آن‌ها به اشتباهات به‌عنوان فرصت‌هایی برای کسب تجربه و پیشرفت خود نگاه می‌کنند و هرگونه اشتباه و نقصی را به‌عنوان مرحله‌ای از مسیر موفقیت می‌پذیرند. به‌عبارت‌دیگر کمال‌گرایی زمانی سازنده است که شما را مشتاق کند وظایفتان را بهتر انجام دهید. اما همیشه باید مراقب باشید از کمال‌گرایی به‌عنوان ابزاری برای زیان رساندن به دیگران استفاده نکنید.

به‌عنوان‌مثال، استنلی کوبریک یکی از بهترین فیلم‌سازان تاریخ امریکا که همیشه از او به‌عنوان یک کمال‌گرای وسواسی یاد می‌شود. تنها موضوع حائز اهمیتی که برایش وجود داشت کیفیت فیلم‌هایش بود و هیچ توجه ای به فشارهایی که بر بازیگران و زیردستانش وارد می‌کرد، نداشت. به‌طوری‌که بارها گزارش‌شده است تعدادی از بازیگران در طول فیلم‌برداری، دچار اضطراب و افسردگی شدید شده‌اند.

راهکارهایی برای مقابله با کمال‌گرایی

کمال‌گرایینسبت به تمایلات و افکارت آگاه‌تر باش

اولین قدم برای رهایی از کمال‌گرایی آگاهی نسبت به وجود آن و شناخت ماهیتش است. اگر افکار و تمایلات رفتاری خودت را بشناسی راحت‌تر می‌توانی برای تغییر آن‌ها قدم برداری.

به نکات مثبت توجه کن

اینکه بخواهید هر چیزی عالی و بی‌نقص باشد به این معنی است که تمایل دارید تمام قسمت‌های منفی کارتان را ببینید و آن‌ها را تصحیح کنید. در مقابل این نکته هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که بتوانید تلاش کنید تا جنبه‌های مثبت اتفاقات پیرامون را ببینید. به‌عنوان تمرین، خودتان را به چالش بکشید و در چیزهایی که شما را راضی نمی‌کنند، جستجو کنید و حداقل سه نکته‌ی مثبت پیدا کنید.

به خودت اجازه‌ی اشتباه بده

زمانی که به خودتان اجازه‌ی اشتباه کردن بدهید متوجه می‌شوید که با اشتباهات شما دنیا به آخر نمی‌رسد. از قدیم گفتن انسان جایزالخطاست. یعنی خطا و اشتباه با ماهیت انسان‌ها درهم‌تنیده است. اشتباهات فرصت‌های خوبی برای یادگیری، رشد و بهتر شدن فراهم می‌کنند و اگر شما واقعا تشنه‌ی رشد و کمال هستید باید قبول کنید که انجام دادن، اشتباه کردن، یادگیری و دوباره انجام دادن راه رسیدن به کمال است.

اهداف منطقی و قابل وصولی انتخاب کنید

همان‌طور که گفته شد، کمال‌گراها علاقه دارند اهداف غیرواقعی برای خودشان مشخص کنند. چون استانداردهای سفت و سختی دارند. یکی از راه‌های مقابله با کمال‌گرایی انتخاب اهداف دست‌یافتنی و در دسترس است. با تمرکز بر روی این نوع اهداف شما به میزان کمتری اضطراب و استرس را تجربه خواهید کرد و با اعتمادبه‌نفس بیشتری گام‌های بعدی را برای تصاحب موفقیت برمی‌دارید. 

خودتان را کمتر تحت‌فشار بگذارید

همان‌طور که گفته شد یکی از مؤلفه‌های اصلی ایجاد کمال‌گرایی افکاری هستند که ما را تحت‌فشار می‌گذارند. به یاد داشته باشید آن‌کسی که بیشتر از همه شما را تحت‌فشار می‌گذارد خودتان هستید. بنابراین قدری با خودتان مهربان‌تر باشید و پذیرش خود را با تمام نقاط قوت و ضعفی که دارید تمرین کنید. اگر همچنان انگیزه دارید و تلاش می‌کنید مطمئن باشید که در مسیر درستی قدم برمی‌دارید. چیزی به نام “عالی بودن” یا “کمال” وجود ندارد. اما در همه حال می‌توانید برای تلاش کردن و استقامت در این مسیر سخت به خودتان افتخار کنید.

استانداردها و معیارهای شخصی خود را دوباره تنظیم کنید

کمال‌گرایان معمولا مجموعه‌ای از استانداردهای سطح بالا و سختی را برای خود تعیین می‌کنند. چارچوبی از قوانین و مقررات که مو لای درزش نرود. غافل از اینکه هیچ مفهومی تحت عنوان عالی و بی‌عیب و نقص بودن وجود ندارد. جهانی که در آن زندگی می‌کنیم همیشه در حال گسترش و تغییر است. آنچه امروز خوب و قابل‌قبول است، ممکن است یک دهه‌ی دیگر از نام و نشان و رنگ و لعاب بیفتد. شک نکنید که تنها راه رسیدن به تعالی و خودشکوفایی شروع کردن، انجام دادن، به اتمام رساندن و تکرار این چرخه است. در مسیر رسیدن به اهدافتان زمانی به تکامل خواهید رسید که مقاومت کنید و از شکست‌ها ناامید نشوید.

جمع بندی

در این مطلب سعی کردیم اطلاعات مفید و جامعی را در رابطه با کمال‌گرایی در اختیارتان قرار دهیم. تمام نشانه‌هایی که در این بخش معرفی شدند تکه‌هایی از ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی یک فرد کمال‌گرا را به نمایش می‌گذارند. لطفا کمال‌گرایی را دست‌کم نگیرید. به همان اندازه که نامش فریبنده و جذاب است می‌تواند ناتوان‌کننده هم باشد. بهتر است از همین امروز برای تشخیص و ترمیم آن اقدام کنید. 

دسته بندی : توسعه فردی و یادگیری

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.