در یک محیط رقابتی پویا، سازمان‌ها با چالش‌های گوناگونی روبه‌رو می‌شوند. این چالش‌ها سازمان‌ها را مجبور می‌کنند سبک رهبری داشته باشند. تغییرات سریع در محیط و عدم قطعیت، نیازمند سازمانی انعطاف‌پذیر و رهبرانی آینده‌نگر است. رهبرانی کاریزماتیک که قادرند برای مشارکت کارکنان در مسیر رسیدن به اهداف سازمانی، الهام‌بخش باشند. رهبران کاریزماتیک بر رفتار نمادین رهبر، پیام‌های الهام‌بخش، ارتباطات غیرکلامی، گرایش به ارزش‌های ایدئولوژیک، تحریک فکری پیروان توسط رهبر تأکید می‌کنند. همچنین رهبران کاریزماتیک نشان‌دهنده‌ی درجه‌ی اعتماد پیروان به رهبر و انتظارات رهبر از کارکنان در حیطه‌ی فداکاری و عملکرد آن‌هاست.
«از میان سبک‌های مختلف رهبری، رهبران کاریزماتیک قوی‌ترین اثرگذاری را دارند.»
رهبری کاریزماتیک به چه معناست؟
رهبری کاریزماتیک سبکی از رهبری است که رهبر کاریزماتیک دارای قدرت الهام بخشی به پیروان است. به‌طوری‌که توانایی‌ها و قابلیت‌ها صرفا به نیروی شخصیت و تعهد فرد بستگی دارد. نه پاداش‌های مالی و اعمال زور. کانگر و کانانگو معتقدند رهبران کاریزماتیک می‌توانند پیروان خود را از وضعیت فعلی به آینده‌ای بهتر هدایت کنند. آن‌ها این فرآیند را با ایجاد چشم‌انداز و بیان آن، پذیرش مخاطره‌های شخصی، رفتارهای نامتعارف، حساس بودن نسبت به نیازهای پیروان و عوامل محیطی انجام می‌دهند.
ویژگی‌های رهبران کاریزماتیک:
- رهبران کاریزماتیک با بالا بردن انگیزه‌ی کارکنان، همسو کردن آن‌ها با رهبر، ایجاد انسجام میان کارکنان و افزایش عزت‌نفس و خود اثربخشی موجب تغییرات اساسی در سازمان می‌شوند.
- رهبران کاریزماتیک از اعتمادبه‌نفس بالایی برخوردار هستند. آن‌ها اطمینانی کامل نسبت به قضاوت و توانایی خود دارند.
- رهبران کاریزماتیک قدرت بیان بالایی دارند. آن‌ها می‌توانند منظور خود را به‌روشنی و به زبان ساده بیان کنند.
- این رهبران می‌توانند ارزیابی درستی از فشارهای محیطی داشته باشند. منابع لازم برای ایجاد تغییرات را شناسایی کنند.
- ازنظر رفتار منحصربه‌فرد، غیرمتعارف و مخالف با هنجارهای جامعه هستند. همواره در زمان موفقیت این‌گونه رفتارها از سوی پیروان و اطرافیان تحسین‌برانگیز است.
- آن‌ها به دیدگاه و باورهای خود اعتقاد راسخ دارند و نسبت به اهداف خود به‌شدت متعهد و پای بند هستند.
- از خطر نمی‌هراسند و برای موفق شدن رؤیاهای خود از هیچ نوع تلاش و ازخودگذشتگی دریغ نمی‌کنند.
- تواضع، وفاداری به عهد، روی گشاده و رفتار نیک با کارکنان از شاخصه‌های رهبران کاریزماتیک است.
- آن‌ها بر کارکنان خود تأثیر می‌گذارند. چراکه کارکنان رهبران خود را افرادی مؤثر و قدرتمند می‌دانند.
- سبک رهبری آن‌ها به محیط‌های اجتماعی و سازمانی بستگی ندارد.
- این رهبران برای نگرانی و نارضایتی کارکنان خود ارزش قائل هستند. به خواسته‌ها و نیازهای آن‌ها فعالانه گوش می‌دهند.
- برای افزایش رضایت شغلی کارکنان بسترها و امکاناتی را فراهم می‌کنند. چراکه باور دارند رضایت شغلی یکی از ارکان مهم رضایت زناشویی است.
تعریف کاریزما و کاریزماتیک بودن:
تا سال ۱۹۸۰ مفهوم کاریزما صرفا برای تعریف رهبری سیاسی، اجتماعی و مذهبی مورداستفاده قرار می‌گرفت. کاریزما در لغت به معنای فرهمند یا به عبارتی جاذبه‌ی استثنایی است. ماکس وبر جامعه‌شناس آلمانی کاریزما را چنین توصیف می‌کند: «ویژگی خاصی از یک شخصیت پدیده». درواقع افراد کاریزماتیک کسانی هستند که خودشان یا دیگران بر این باورند که دارای قدرت رهبری فوق‌العاده‌ای هستند. کاریزما بودن یک صفت فردی با توجه به جایگاهی که فرد در سازمان دارد نیست. بلکه ویژگی خاصی است که درنتیجه‌ی رفتارهای رهبر به وجود می‌آید. اگر تمایل دارید در مورد کاریزما و ویژگی‌های افراد کاریزماتیک بیشتر بدانید. حتما به مقاله‌ی سایت ما در مورد ویژگی‌های افراد کاریزماتیک سر بزنید.
نقش‌های رهبران کاریزماتیک در فرآیندهای رهبری
- هوشیار محیطی: یکی از مهم‌ترین نقش‌های رهبری تعیین مسیر است. به‌منظور انجام مؤثر این نقش رهبر باید فرصت‌ها و موانع و محدودیت‌ها را به‌خوبی شناسایی کند. سپس رهبر باید این فرصت‌ها را به اهداف سازمانی تبدیل کرده و از کمک کارکنان برای دستیابی به آن‌ها بهره گیرد.
- درک فرصت‌ها و محدودیت‌های محیط: رهبر برای انجام این کار به اطلاعاتی نیاز دارد که می‌تواند آن‌ها را از طریق تجزیه‌وتحلیل اطلاعات گزارش‌ها، یادداشت‌ها، جلسات، ملاقات به دست آورد. در این نقش رهبر باید با افراد بیرون از سازمان خود ارتباط برقرار کند. این ارتباطات به‌عنوان شاهراهی برای ورود اطلاعات محسوب می‌شوند.
- ارزیابی رهبر از پیروان: مهم‌ترین منبع رهبران کاریزماتیک برای رسیدن به چشم‌اندازهای خود، منابع انسانی است. رهبر باید نسبت به نارسایی‌های موجود، توانمندی‌ها، احساسات عاطفی، نیازها و ارزش‌های پیروانش حساس باشد. چراکه توجه به همه‌ی این عوامل می‌تواند تسهیل‌کننده‌ی رسیدن به چشم‌اندازها باشند.
مزایای رهبری کاریزماتیک:
- رهبران کاریزماتیک یک مزیت رقابتی برای جذب و حفظ نخبه‌ها دارند.
- عملکرد زیردستان رهبران کاریزماتیک مؤثرتر و بهتر است و اعتماد بیشتری به رهبر خود دارند.
- کارکنان اهداف آن‌ها را جدی‌تر تلقی می‌کنند. ازخودگذشتگی و فداکاری دارند. با رغبت بیشتری حاضرند فراتر از وظایف خود عمل کنند.
- رهبران کاریزماتیک رهبری را از خودشان آغاز می‌کنند. همواره اشتیاقی وافر برای کار کردن دارند.
- به کارکنان احساس ارزشمند بودن القا می‌کنند.
- برای رشد، خودشکوفایی و افزایش عزت‌نفس و انگیزه‌ی درونی پیروان امکانات لازم را مهیا می‌کنند.
- با فروتنی و احترام زیردستان خود را هدایت و راهنمایی می‌کنند.
- این رهبران بهترین گزینه برای خروج سازمان از بحران هستند.
- توانایی ویژه‌ای در شناسایی و حل ناکارآمدی‌ها دارند.
- برای رسیدن به موفقیت، یادگیری از اشتباهات را در اولویت‌های کاری خود قرار می‌دهند.
- آن‌ها قادرند با کارکنان خود رابطه‌ی عاطفی عمیقی برقرار کنند. به همین دلیل آن‌ها پیوسته در مورد احساسات قوی و علاقه به رهبر خود صحبت می‌کنند.
آیا کاریزما همیشه جواب می‌دهد؟
معایب رهبری کاریزماتیک:
آشفتگی سال‌های اخیر موجب تمایل بیشتر جامعه به‌سوی رهبران کاریزماتیک شده است. اما به همان اندازه‌ای که کاریزما می‌تواند رهبران را به موفقیت برساند. نحوه‌ی عملکرد آن‌ها می‌تواند باعث خنثی شدن همان کاریزما شود. بنابراین مخالفان این فرصت را پیدا می‌کنند که از همان کاریزما علیه رهبران استفاده نمایند.
- کاریزماتیک بودن می‌تواند در مقطعی برای پیروان تحسین‌برانگیز و مقبول باشد. اما در یک مقطع زمانی متفاوت ممکن است کاریزما به‌گونه‌ای متفاوت تعبیر و تفسیر شود و محبوبیت فرد را خدشه‌دار کند.
- کاریزما اگر به دست افراد نااهل بیفتد می‌تواند مردم را در مسیر نادرست قرار دهد. هیتلر یکی از مهم‌ترین رهبران کاریزماتیکی بود که مردم آلمان را در مسیر ویرانی مطیع خود ساخت.
- هیچ گزاره‌ای را جز اعتقادات خود قبول ندارند. چنین شیوه‌ی تفکری می‌تواند سازمان را به ورطه‌ی بحران و تنش بیندازد.
مثالی تجاری از رهبران کاریزماتیک:
- جک ولش در سال ۱۹۳۵ به دنیا آمد. در سال ۱۹۶۰ به‌عنوان مهندس شیمی در جنرال الکتریک مشغول شد. وی به‌عنوان جوان‌ترین مدیرعامل در تاریخ جنرال الکتریک شناخته شد. او همواره برای ایجاد ارتباطات مؤثر با کارمندان و مشتریان تلاش می‌کرد. با زیردستان خود رابطه‌ای غیررسمی داشت و به آن‌ها احساس مهم بودن و ارزشمندی را القا می‌کرد. سبک رهبری او حس مؤثر بودن و غرور را در میان کارکنان ایجاد کرد.
- لیدو آنتونی «لی» لاکوکا در اواخر دهه‌ی ۱۹۷۰ از طرف هیئت‌مدیره‌ی خودروسازی کرایسلر استخدام شد. تا این شرکت خودروسازی را از خطر ورشکستگی نجات دهد. او باقدرت کاریزمای خود موفق شد کنگره ایالات متحده را مجاب کند تا وام قابل‌توجهی به این شرکت خودروسازی بدهد. با اقدامات او شرکت آن‌قدر پیشرفت کرد که توانست ۷ سال زود از موعد وام را بازپرداخت کند. او یک مدیر اجرایی با مدرک تحصیلی لیسانس مهندسی صنایع بود. اما توانست جادوی رهبری کاریزماتیک را در خودش توسعه دهد. یکی از محبوب‌ترین نمونه‌های سبک کاریزمای او شعار معروفش است: «اگر می‌توانید یک اتومبیل بهتر پیدا کنید، همون را بخرید». او معتقد بود که همه‌چیز در انگیزه خلاصه می‌شود. شما شاید بتوانید کار دو نفر را انجام دهید. اما نمی‌توانید جای دو نفر باشید. پس به دیگران انگیزه دهید تا آن‌ها هم به دیگران انگیزه بدهند.
