تصمیم‌گیری هرچقدر هم که ساده باشد جزئی از زندگی روزمره‌ی افراد به‌حساب می‌آید. تصمیمات کوچک مثل سفارش یک نوشیدنی و یا تصمیمات بزرگ مثل مهاجرت به یک کشور دیگر مواردی هستند که هر شخصی ممکن است در زندگی خود با آن‌ها مواجه شود. عدم اعتمادبه‌نفس یا داشتن تجربه بد در تصمیم‌گیری موجب می‌شود که اشخاص از تصمیم گرفتن اجتناب کنند یا به افراد دیگری موکول نمایند.
تصمیم گرفتن درواقع یکی از مهم‌ترین الزامات حل مسئله است که ازجمله اصلی‌ترین مهارت‌های فردی نرم شناخته می‌شود. تصمیم درست گرفتن سبب می‌شود هر فردی به خود اعتماد کند و حس خوشایندی تمام وجودش را در برگیرد. همین امر سبب افزایش اعتمادبه‌نفس و حتی موفقیت فرد در زندگی و شغلش نیز می‌شود. در کل تصمیم‌گیری، شناسایی کردن گزینه‌ها بر اساس علایق و سلایق افراد است.
توجه داشته باشید که تصمیماتتان باید به بهترین شکل ممکن اهداف و نیازهایتان را برآورده کنند. همچنین کاهش دادن تردید و عدم اطمینان جهت انتخاب گزینه مناسب تعریف دیگری است که می‌توانیم برای تصمیم گرفتن ارائه کنیم. بنابراین اگر شما هم همیشه در زندگی با مقوله‌ی انتخاب و اتخاذ تصمیم مشکل دارید و در چنین موقعیتی از شدت اضطراب و تردید کلافه می‌شوید. پیشنهاد می‌کنیم با ما در این مقاله همراه باشید. توجه به نکات مطرح‌شده، انتخاب کردن دقیق و درست را به راحت‌ترین کار ممکن برای شما تبدیل می‌کند.
چطور می‌توان فرآیند تصمیم‌گیری را به امری ساده تبدیل کرد؟
هدف از تصمیم‌گیری چیست؟
در وهله اول شما باید بدانید چه اهدافی پشت این انتخاب وجود دارد. پاسخ به این سؤال که هدف اصلی شما از گردآوری گزینه‌های موجود جهت تصمیم گرفتن چیست؟ بنابراین در ابتدا باید هدف مشخص شود. در این صورت است که می‌توان به یک تصمیم جامع، کامل و بی‌نقص رسید. چنانچه هدف مشخصی نداشته باشید ممکن است بارها تحت تأثیر عوامل بیرونی و درونی از مسیر درست تصمیم‌گیری منحرف شوید. شاید هم از شدت سردرگمی از خیر تصمیم گرفتن بگذرید و به‌طور کل از آن صرف‌نظر کنید.
مطلب مرتبط: تئوری انتخاب، چگونه در هر شرایطی انتخاب درست داشته باشیم؟
به‌اندازه‌ی کافی اطلاعات کسب کنید
برای داشتن یک تصمیم منطقی و خوب باید تمرکز شما کاملا معطوف بر روی کیفیت باشد. کیفیت اطلاعات عامل مؤثری درنتیجه تصمیم است. البته در صورتی که اطلاعات و یافته‌ها صحیح، کامل و دور از تعصب باشند. در این فرآیند حضور صحیح اطلاعات سبب می‌شود نتیجه تصمیم‌گیری نیز موردپسندتر واقع شود. به عبارتی در زمان انتخاب کیفیت اطلاعات بر کمیت آن‌ها غالب است.
معیارهای خودتان را به‌خوبی بشناسید
منظور از معیار برخی از الزامات است که در حد گزینه‌های جایگزین هستند. در هر تصمیم‌گیری معیارها متفاوت‌اند و بستگی به شرایط و موقعیت خاص دارند. برای مثال در هنگام تصمیم برای خرید منزل ممکن است معیارهایی مانند خیابان، متراژ، سال ساخت و … مدنظر قرار داده شوند. درواقع اگر از معیارهای خویش به‌طور شفاف و واضح مطلع باشید. می‌توانید گزینه‌های موجود را از زوایای مختلف موردبررسی قرار دهید و درنهایت مطلوب‌ترین را انتخاب نمایید.
گزینه‌های روی میز را بر اساس ارزش آن‌ها اولویت‌بندی کنید
ارزش‌گذاری معمولا به رتبه‌بندی گزینه‌ها اشاره دارد. یعنی هر گزینه را می‌توان بر اساس میزان اهمیتی که در تصمیم شما دارد و پیامدهایی که از آن ناشی می‌شود، درجه‌بندی کرد. با ارزیابی پیامدهای مثبت و منفی، هزینه و ریسک‌های احتمالی هر گزینه و قرار دادن مزایا و معایب آن‌ها در دو کفه‌ی ترازو قادر خواهید بود با اطمینان خاطر بیشتری به حذف موارد نامطلوب بپردازید.
انواع تصمیم‌گیری
انواع مختلفی از تصمیم گرفتن وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
۱- تصمیمات “ کدام…؟“
تصمیم‌هایی که از آن‌ها به‌عنوان تصمیمات کدام یاد می‌شوند، دربرگیرنده انتخاب از بین یک یا چند گزینه هستند. می‌توان گفت این نوع تصمیم بر مبنی معیارهای از پیش تعیین‌شده است.
۲- تصمیمات “آیا….“
در این نوع، تصمیم‌گیری باید قبل از انتخاب گزینه‌های دیگر اتفاق بیفتد. برای مثال “ آیا منزل جدید بخرم؟ یا آیا گوشی جدید خریداری کنم؟ در این حالت گرفتن تصمیم در صورت توجیه کردن مزایای مثبت و منفی انجام می‌پذیرد.
۳- تصمیمات احتمالی
در این مورد، تصمیم‌گیری از قبل انجام‌گرفته شده است. اما چون برخی از شرط‌های آن هنوز تحقق پیدا نکرده، به تعویق افتاده است. برای مثال به تعویق افتادن خرید ملک تا زمان جمع‌کردن مبلغ کافی. درواقع می‌توان گفت شخص تصمیم خود را گرفته و منتظر مساعد شدن تمام موقعیت‌ها از قبیل قیمت، زمان، انرژی و … جهت عملی کردن آن است.
۴- تصمیم‌گیری شهودی در برابر حسی
آیا تابه‌حال به این موضوع فکر کرده‌اید که شخصیت شما می‌تواند انتخاب‌هایتان را دستخوش تغییرات قابل‌توجهی کند؟ یکی از عوامل تأثیرگذار در نحوه‌ی اتخاذ تصمیم توسط افراد ترجیحات شخصیتی آن‌هاست. افراد شهودی کسانی هستند که به‌سرعت و بر اساس احساسات و تجربیات گذشته‌ی خود تصمیم می‌گیرند. اما در مقابل اشخاص حسی یا تحلیلی به‌محض مواجهه با یک مسئله باید تا جایی که می‌توانند اطلاعات کاملی در خصوص آن به دست آورند. پس از تعیین معیارهای خود و اولویت‌بندی کردن آن‌ها، منافع و زیان‌های احتمالی گزینه‌های پیش رو را موردسنجش قرار داده و درنهایت مناسب‌ترین گزینه را انتخاب می‌نمایند. حال شما بگویید مبتنی بر شهود تصمیم می‌گیرید یا تحلیل و منطق؟ به نظر شما آیا برتری بین این دو روش وجود دارد؟
پیشنهاد می‌کنیم اگر هنوز نمی‌دانید که در تیپ شخصیتی شما تصمیم‌گیری بر چه اساسی اتفاق می‌افتد. اندکی زمان بگذارید و از طریق تست شخصیت شناسی MBTI به شناخت دقیق‌تری از ترجیحات شخصیتی خود برسید.
۸ گام مؤثر برای تقویت مهارت تصمیم‌گیری
۱- تصمیمات خود را بنویسید
یکی از مهم‌ترین اقدامات برای گرفتن تصمیم اصولی، روی کاغذ آوردن آن است. برای این کار عمل ساده‌نویسی را مدنظر قرار دهید. این عمل به تسلط شما بر روی موضوع کمک می‌کند.
۲- در صورت تصمیم‌گیری اشتباه ناامید نشوید
هیچ اشکالی ندارد که شما به‌عنوان یک انسان تصمیمی را حتی به‌اشتباه بگیرید. گاهی ممکن است برخی از افراد آن‌چنان نگران تصمیم خود باشند که به‌واسطه‌ی استرس و اضطراب تحمیل‌شده بر آن‌ها قدرت انتخابشان را از دست بدهند. داشتن اعتمادبه‌نفس تأثیر زیادی در انتخاب صحیح دارد. پس بدون سرزنش کردن خود بابت اشتباهات گذشته به جلو حرکت کنید.
۳- جوانب مثبت و منفی را در نظر بگیرید
بهتر است خودتان را برای هر نتیجه‌ای آماده کنید. پیش‌بینی جنبه‌های مثبت و منفی یک تصمیم یکی از روش‌های مناسب برای انتخاب درست و اصولی است. تا جایی که می‌توانید ویژگی‌های مثبت و منفی هر گزینه را بنویسید و انتظار رویارویی با هر پدیده‌ای را داشته باشید.
۴- اهدافتان را به خود یادآوری کنید
اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت خود را به خاطر بسپارید. هرچند وقت یک‌بار آن‌ها را به خودتان یادآوری کنید. این اهداف دلایلی هستند که شما را به انتخاب کردن وادار می‌کنند.
۵- تحقیقات انجام دهید
اینکه بخواهید با تکیه‌بر این فرض که تصمیم‌گیری فرآیندی سخت و پیچیده است، مدام غر بزنید هیچ تغییری در وضعیت شما ایجاد نمی‌کند. داشتن چنین نگرشی نشان می‌دهد که اطلاعاتتان دراین‌باره کافی نیست. بهتر است در رابطه با مسئله‌ی پیش‌آمده تحقیق کنید. با دیگران به مشورت بپردازید و دامنه‌ی آگاهی خود را درباره‌ی آن موضوع گسترش دهید.
۶- از تصمیم‌گیری فرار نکنید
تکرار و تمرین تصمیم گرفتن رفته‌رفته سبب می‌شود که این عمل برای شما ساده‌تر شود. برای این کار ابتدا از ساده‌ترین تصمیمات روزمره شروع کرده و سپس به سراغ انتخاب‌های حساس و پیچیده‌تری بروید.
۷- زمان مناسبی را برای تصمیم‌گیری انتخاب کنید
بهترین تصمیمات و انتخابات هنگامی تحقق می‌یابند که در زمان مناسب و با انرژی کافی انجام گیرند. هیچ‌گاه انتخابات بزرگ را در زمان‌هایی که درگیر هستید، انجام ندهید. برای چنین شرایطی زمان خاصی را در نظر بگیرید. اوقاتی که بتوانید فارغ از سایر مشغله‌های ذهنی به‌خوبی تمرکز کنید.
۸- به‌عنوان شنونده، تصمیم خود را بشنوید
اینکه بخواهید مزایا و معایب انتخاب خود را با کسی در میان بگذارید به شما در راستای متمرکز کردنشان در ذهنتان کمک می‌کند. همچنین سبب می‌شود که شما بتوانید نقاط ضعف و قدرت انتخابتان را به‌خوبی تشخیص دهید. بررسی تصمیم از منظر سوم شخص منجر به این می‌شود که با دید بازتری به موضوع نگاه کنید و درنتیجه انتخاب درست‌تری داشته باشید.
تقویت مهارت تصمیم‌گیری تا چه میزان قدرت حل مسئله را افزایش می‌دهد؟
جالب است بدانید که اتخاذ تصمیم و حل مسئله به‌نوعی لازم و ملزوم یکدیگر هستند. شما علاوه بر شناخت روش‌های اصولی تصمیم گرفتن، نیاز به آموزش در زمینه مهارت حل مسئله نیز دارید. هیچ‌گاه نمی‌توان رابطه این دو را نادیده گرفت. چراکه اتخاذ تصمیم بخشی از فرآیند حل مسئله است. در حل مسئله شما به پاسخ‌هایی برای حل‌وفصل کردن موضوع پیش‌آمده می‌رسید. مهارت تصمیم‌گیری در این فرآیند به شما کمک خواهد کرد که از میان پاسخ‌های احتمالی، بهترین راه‌حل را انتخاب نمایید. تصور کنید در محیط کارتان چند مشکل کوچک و بزرگ به وجود آمده است. مدیران کارآمد به دلیل اینکه وقت و انرژی خود را صرف حل مسائل پیچیده‌تری کنند، به کارکنان خود مسئولیت حل مسائل ساده‌تر را واگذار می‌کنند. فکر می‌کنید می‌توانید از عهده‌ی آن به‌خوبی برآیید؟
مطلب مرتبط: گام‌های مؤثر برای تقویت مهارت حل مسئله در محیط کار
سخن نهایی
زمانی که در ناامیدی برای حل یک مسئله یا گرفتن یک تصمیم به سر می‌برید. به این فکر کنید که هیچ‌گاه درجا زدن و عقب‌نشینی کمکی به شما نخواهند کرد. بهتر است کمی به ذهن خود استراحت دهید، افکارتان را متمرکز کنید و بار دیگر گزینه‌های پیشنهادی و اصول تصمیم‌گیری درست را با خود مرور کنید. با دقت گوش کنید، با دقت ببینید و برای خودتان زمان بخرید. مطمئنا صحیح‌ترین تصمیم را خواهید گرفت.
مطلب مرتبط: مقاله حل مسئله چیست؟ ۱۵ تکنیک کاربردی برای تقویت مهارت حل مسئله
