احتمالا تا به اکنون عبارت اعتیاد به اینترنت به گوشتان خورده است. اما آیا تعریف دقیق و درست آن را می‌دانید و می‌توانید تصور کنید چه تأثیرات مخربی می‌تواند بر روی زندگی شما داشته باشد؟ برای آگاهی از این امر در ادامه مطلب با ما همراه باشید. بدون شک اینترنت یکی از بهترین، کاربردی‌ترین و ارزشمندترین اختراعاتی است که بشر در طول زندگی خود انجام داده است.
در دنیایی که اینترنت برای بشر ساخته، هر چیزی که تصور کنید در اختیار انسان قرار دارد. از ارتباط‌های نامحدود تا اطلاعات علمی، سرگرمی، آموزشی، هنری و… . اما همین دنیای زیبا و نامحدود، مصائبی هم با خود به همراه دارد که گاهی طاقت‌فرسا به نظر می‌رسند.
استفاده‌ی بیش‌ازحد از اینترنت می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر دیگر زمینه‌های زندگی مانند روابط، تحصیلات، کار، سلامتی و احساسات تأثیرگذار باشد. وقتی آنلاین می‌شوید معمولا مشغول بازی، چت کردن، خرید و چیزهای از این قبیل می‌شوید و دیگر در فعالیت‌های خارج از دنیای مجازی شرکت نمی‌کنید و به همین دلیل اعتیاد یا وابستگی به اینترنت مشکلی است که باید با آن آشنایی داشته باشید.
منظور از اعتیاد به اینترنت چیست؟
ازآنجایی‌که اعتیاد به اینترنت رسما به‌عنوان اختلالی اعتیادآور پذیرفته‌نشده است، شاید تشخیص آن دشوار باشد. نوع افراط‌گرایی در زندگی می‌تواند در قالب اعتیاد درآمده و زندگی عادی انسان را مختل کند. سپری کردن ساعات زیادی از شبانه‌روز در فضای اینترنت و دور ماندن از زندگی واقعی، نوعی اعتیاد قرن حاضر به شمار می‌رود که افراد بسیاری را در سراسر دنیا به کام خود کشیده است.
برای نمونه در کره جنوبی، اعتیاد به اینترنت یکی از مشکلات سلامت ملی به شمار می‌آید. البته این مسئله در کشورهای آمریکای شمالی و اروپا نیز نگرانی‌های زیادی را به همراه داشته است. اعتیاد داشتن به اینترنت، اعتیاد رفتاری است که در آن فرد به استفاده از اینترنت یا سایر دستگاه‌های آنلاین وابسته می‌شود تا از این طریق با استرس‌های زندگی و احساسات منفی، افسردگی و اضطراب مقابله کند.
البته استدلال دیگری هم وجود دارد که می‌گوید انسان‌های تنها و با اعتمادبه‌نفس پایین برای برقراری ارتباط و چت کردن جذب اینترنت می‌شوند. چراکه احتمال پس‌زده شدن و نپذیرفته شدنشان در این بستر کمتر است.
چرا به اینترنت معتاد می‌شویم؟
البته بسیاری از افراد، حتی آن‌هایی که به اینترنت وابستگی ندارند هم از اینترنت به‌عنوان محلی برای فرار موقت از دنیای واقعی استفاده می‌کنند. چراکه وقتی آنلاین هستیم احساس استرس، هیجان و تنهایی در کاوش‌های دنیای مجازی گم می‌شوند. البته باید بدانیم حضور در اینترنت ارضای هیجانی با خود به همراه دارد. وقتی عکس‌های آپلود شده لایک می‌شوند یا هنگام برد در بازی‌های آنلاین یا کسب درآمد از اینترنت باعث ترشح هورمون اندورفین و دوپامین (هورمون‌های شادی‌آفرین) می‌گردد و این فرآیند خود اعتیادآور است.
اگر استفاده به حد اعتدال باشد، استفاده از اینترنت برای مدیریت احساسات یا ریلکس کردن اشکالی ندارد و باعث وارد شدن صدمه و آسیبی به فرد نمی‌شود. ولی مشکل ازآنجا آغاز می‌گردد که یک نفر از اینترنت برای مدیریت دائم استرس، افکار منفی، احساسات یا واکنش نشان دادن به چالش‌های دنیای واقعی استفاده کند!
علائم اعتیاد به اینترنت
الف: صرف زمان بیش‌ازحد برای انجام امور غیرضروری
در وجود توافق بر سر اینکه استفاده‌ی بیش‌ازحد از اینترنت، یکی از نشانه‌های مهم اعتیاد به اینترنت است، شکی نیست. اما هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید دقیقا چه مدت استفاده از رایانه، استفاده‌ی بیش‌ازحد به شمار می‌رود. اگرچه در دستور‌العمل‌ها گفته‌شده نباید بیش از دو ساعت در روز از رایانه استفاده کنیم، این گفته برای افرادی که برای کار یا مطالعه از رایانه استفاده می‌کنند، غیرمنطقی است.
بعضی از مؤلفین، عبارتِ «برای استفاده‌های غیرضروری» را نیز به این شرط اضافه کرده‌اند. ولی ازنظر فردی معتاد به اینترنت، تمام موارد استفاده از رایانه ضروری به شمار می‌روند. به‌عنوان یک قاعده‌ی کلی، اگر یک شخص به دلیل اجتناب از مسئولیت‌ها یا مشکلات دنیای واقعی وقتش را در دنیای مجازی می‌گذراند و این اجتناب از مسئولیت‌ها، مشکلات بیشتری را در زندگی‌اش ایجاد کرده، احتمالا این فرد جزء معتادین یا وابستگان اینترنتی به‌حساب می‌آید.
ب: داشتن حداقل یکی از چهار علامت اعتیاد به اینترنت: روانی، فیزیکی، رفتاری، رابطه‌ای
علائم روانی اعتیاد به اینترنت:
- احساس مکرر گناه پس از صرف ساعات زیادی در اینترنت.
- اگرچند روز به اینترنت دسترسی نداشته باشد، بسیار دشواری بزرگی برایش ایجاد می‌شود.
- اغلب حساب زمان را از دست می‌دهد. ( مثلا ناگهان متوجه می‌شود که چند ساعت گذشته است. درحالی‌که فکر می‌کرده فقط چند دقیقه گذشته است).
- توجیه‌های غیرمنطقی برای استفاده‌ی بیش‌ازحد (بقیه بیشتر از من آنلاین هستند!)
- دست‌کم گرفتن اثرات منفی استفاده‌ی بیش‌ازحد از اینترنت (حداقل به مواد و الکل معتاد نیستم!)
- از دست دادن علاقه نسبت به مشارکت در سرگرمی‌هایی که زمانی از آن‌ها لذت می‌برده است.
- فقط زمانی که آنلاین است احساس رضایت، شادی و آرامش می‌کند.
- در حین انجام هر کاری حتما باید به اینترنت هم سر بزند ( مثلا زمان درس خواندن، کار یا وقت‌گذرانی با دوستان)
- اغلب وقتی در اینترنت نیست دارای خلق‌وخویی و هیجانات منفی است (مثل افسردگی و اضطراب)
علائم فیزیکی اعتیاد به اینترنت:
- افزایش یا کاهش وزن به علت عادات بد غذایی یا کمبود فعالیت‌های فیزیکی.
- سردرد، گردن درد، مشکلاتی در کمر
- چشمانی همواره خسته و قرمز
- عادات غذایی نامنظم و ناسالم
علائم رفتاری اعتیاد به اینترنت:
- اغلب غذا را جلوی کامپیوتر صرف می‌کند یا اصلا نمی‌خورد.
- بااینکه باید صبح زود بیدار شود اما تا دیروقت از اینترنت استفاده می‌کند.
- تلاش‌های متعددی در جهت کاهش استفاده از اینترنت کرده که همه یا ناموفق بوده‌اند یا با موفقیت کمی همراه بوده‌اند.
- با هر فرصتی که به دست می‌آورد آنلاین می‌شود.
- وقت بیشتری را در ارتباط‌های مجازی و وقت کمتری را صرف ارتباط با افراد واقعی می‌کند.
- اغلب با بی‌اعتنایی به وظایف دیگر وقتش را در اینترنت می‌گذراند.
- وقتی به او اعتراض می‌شود که چقدر زمانت را در اینترنت تلف می‌کنی اغلب خشمگین و ناراحت می‌شود.
- اگر دانش‌آموز یا دانشجو باشد ساعات کمتری را صرف درس خواندن می‌کند. بنابراین اغلب دستاورد یا موفقیت فردی کسب نکرده است.
علائم اعتیاد به اینترنت در روابط بین فردی:
- بی‌میلی به برقراری رابطه‌ی جنسی
- درگیری بر سر اینکه یک‌طرف وقت زیادی را در اینترنت می‌گذراند.
- مواجه‌شدن با سرزنش همسر یا شریک عاطفی به خاطر سپری کردن بیش‌ازحد زمانش در اینترنت ( اگر تو بیشتر به من توجه می‌کردی من آن‌قدر آنلاین نبودم!)
- از دست دادن دوستانش در دنیای واقعی و آشنایی با دوستان مجازی بیشتر.
- کم‌رنگ شدن تعاملات خانواده و دوستانه
- دلیل‌تراشی و توجیه رفتارش به طرق مختلف
آیا تستی برای تشخیص اعتیاد به اینترنت وجود دارد؟
مطالعات و تحقیقات بسیاری در رابطه با روش‌های گوناگون برای اندازه‌گیری میزان اعتیاد افراد به اینترنت صورت پذیرفته است که ازجمله می‌توان به پرسشنامه دکتر «کیمبرلی» اشاره کرد. با پاسخ دادن به سؤالات این پرسشنامه، می‌توانید میزان اعتیاد خود را تشخیص دهید.
این سؤالات در زیر مطرح‌شده‌اند و اگر شما به ۵ سؤال از ۸ گزینه زیر پاسخ مثبت بدهید، به‌عنوان یک معتاد به اینترنت شناخته می‌شوید.
۱ـ آیا شیفته‌ی استفاده از اینترنت هستید؟ آیا به فعالیت‌های آنلاین خود در گذشته یا آینده فکر می‌کنید؟
۲ـ آیا زمانی که آنلاین هستید، احساس رضایت بیشتری دارید؟
۳ـ آیا تاکنون برای ترک اینترنت، کم کردن میزان استفاده یا کنترل استفاده از اینترنت اقدام کرده‌اید؟
۴ـ آیا زمانی که اینترنت ندارید، افسرده، عصبی، بی‌حوصله یا سراسیمه می‌شوید؟
۵_ آیا بیشتر از برنامه‌ریزی‌های واقعی خود در زندگی، آنلاین می‌شوید؟
۶ـ آیا اغلب به خاطر آنلاین بودن از مسئولیت‌های مهم شانه خالی می‌کنید؟
۷ـ آیا دیگران نگران استفاده بیش‌ازحد شما از اینترنت هستند؟
۸ـ آیا استفاده از اینترنت به‌طور مداوم افزایش‌یافته است؟
چه کسانی بیشتر در معرض اعتیاد به اینترنت هستند؟
- کودکان ۱۱ ساله دارای افسردگی و اضطراب اجتماعی بیشتر در معرض خطر هستند.
- مردان و زنانی که افسردگی دارند بیشتر در معرض وابستگی به اینترنت هستند.
- مردان نسبت به زنان بیشتر به اینترنت وابستگی پیدا می‌کنند.
- احتمال وابستگی و اعتیاد دانشجویان به اینترنت بیشتر از سایر افراد است.
- روان رنجوری یا خشم با میزان وابستگی به اینترنت رابطه‌ی مستقیم دارد.
- افرادی که ازلحاظ اجتماعی کمتر حمایت می‌شوند، نسبت به وابستگی به اینترنت آسیب‌پذیرتر هستند.
- استفاده‌ی بیش‌ازحد از اینترنت در میان تک‌فرزندها بیشتر است.
- مصرف الکل، استرس و نارضایتی خانواده از عوامل مرتبط با اعتیاد به اینترنت هستند.
- افراد بین ۱۶ تا ۲۹ سال بیشتر در معرض ابتلا به وابستگی اینترنتی هستند.
- کمبود عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس با افزایش خطر ابتلا به وابستگی به اینترنت همراه است.
انواع اعتیاد به اینترنت
- اعتیاد به بازی‌های ویدیویی
- اعتیاد به پورنو گرافی
- اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی
- اعتیاد به قمار یا شرط‌بندی آنلاین
- اعتیاد به سرگرمی‌های آنلاین (این افراد اوقات زیادی را صرف گشت‌وگذار اینترنتی می‌کنند.)
روش‌های درمان اعتیاد به اینترنت
۱ـ ایجاد تعادل در استفاده از اینترنت:
برای آنلاین بودن خود در شبکه‌های اجتماعی مدت‌زمان مشخص و معقولی را در نظر بگیرید و خودتان را ملزم به پیروی از این قاعده کنید.
۲ـ گروه‌درمانی:
با عضویت در گروه‌های مختلف، قادر به کسب مهارت‌های مختلفی خواهید بود و می‌توانید روابط اجتماعی خود را تقویت کنید. ضمن اینکه می‌توانید از راهکارها و راهنمایی سایر افراد وابسته به اینترنت به‌منظور کمک به خودتان استفاده نمایید.
۳ـ درمان‌های روان‌شناختی:
در این روش روانشناس بالینی به فرد در تغییر تفکر مشکل‌ساز خود در اعتیاد به اینترنت و درمان اختلالات روانی به وجود آمده در فرد مانند افسردگی یا اضطراب کمک می‌کند.
۴ـ ورزش منظم:
ورزش مناسب خلق‌وخوی فرد را بهبود می‌بخشد و در ترک اعتیاد کمک می‌کند.
۵ـ دارودرمانی:
برخی از پزشکان و روانشناسان برای کمک به افرادی که اعتیاد به اینترنت دارند ممکن است از داروهای ضدافسردگی استفاده کنند.
۶ـ یافتن سرگرمی خارج از فضای مجازی:
با کمی خلاقیت می‌توانید سرگرمی‌های سودمندی برای خود طراحی کنید که هیچ‌گونه ارتباطی با فضای مجازی و اینترنت نداشته باشند.
۷ـ افزایش تعامل و معاشرت با خانواده و دوستان:
ارتباط بصری یا همان چهره به چهره با عزیزانتان یکی از بهترین روش‌ها برای درمان و ترک اعتیاد به اینترنت است. به‌این‌علت که به گفته‌ی کارشناسان یکی از علل اصلی وابستگی به اینترنت ناشی از کمبود ارتباطات سالم و مؤثر در زندگی واقعی است. پس برای موفقیت در این مسیر تا جایی که می‌توانید با اعضا خانواده و دوستان نزدیک خود ارتباط برقرار کنید.
۸ـ کسب آگاهی نسبت به پیامدهای منفی و مخرب اعتیاد به اینترنت:
متأسفانه در جامعه وابستگی به اینترنت و وابستگی به کار به‌اندازه کافی جدی گرفته نمی‌شوند و نسبت به پیامدهای منفی آن‌ها در زندگی شغلی و زندگی شخصی مثل:
- از دست دادن شغل و درگیر شدن با مشکلات مالی
- از دست دادن روابط عاطفی
- مشکلات روحی و روانی متعدد ازجمله احساس تنش مزمن، اضطراب و افسردگی
آگاهی مناسبی وجود ندارد. به همین علت دیرتر به فکر درمان و رهایی می‌افتند و اعتیاد در آن‌ها شدت زیادی پیدا می‌کند.
سخن آخر
تغییر هیچ‌وقت آسان نبوده و نیست. اما همیشه برای رشد و پیشرفت در زندگی لازم است. شاید ترک کردن عادات اینترنتی برایتان دشوار باشد. اما مطمئن باشید که حسرت خوردن برای از دست دادن فرصت‌ها، روابط و روزهایی که هرگز باز نخواهند گشت، بعدها برایتان سخت‌تر و دشوارتر خواهد بود. با رویکرد درمانی مناسب، حمایت از سوی دیگران و مهم‌تر از همه اراده، قطعا کاهش و از بین بردن وابستگی به اینترنت و ترک اعتیاد به اینترنت امری حتمی و ممکن خواهد بود.
پیشنهاد: اعتیاد به کار چیست؟
