مثبتگرایی سمی یا Toxic Positivity نوعی ذهنیت مثبت افراطی نسبت به همه چیز است. کسی که با این ذهنیت به جهان می‌نگرد تمام اتفاقات و رویدادها را با نگرشی مثبت اندیشانه تفسیر می‌کند، حتی وقایعی را که عمیقا غم‌انگیز و ناخوشایند هستند. اگرچه خوش‌بین بودن و داشتن تفکر مثبت فوایدی زیادی دارد، اما در عوض مثبتگرایی سمی احساسات ناخوشایند را به بهای حفظ یک ظاهر شاد و غالبا مثبت، نادیده می‌گیرد.
همه‌ی ما می‌دانیم که داشتن نگرشی مثبت به زندگی برای سلامت روان ما مفید است. مسئله اینجاست که زندگی همیشه مثبت نیست. همه‌ی ما گاهی با احساسات و تجربیات دردناک سروکار داریم و این احساسات اگرچه غالبا ناخوشایند و دشوارند، اما مهم هستند و باید نسبت به آن‌ها پذیرا بود و با آن‌ها صادقانه و درست برخورد کرد و درنهایت با آن‌ها کنار آمد. مثبتگرایی سمی می‌تواند احساسات منفی انسان را ساکت کند و به آن‌ها مجال بروز ندهد، غم و اندوه را بی‌ارزش جلوه دهد و باعث شود مردم تحت هر شرایط ناخوشایند و غم‌انگیزی که هستند وانمود کنند خوشبخت هستند. برای همه ما ممکن است پیش آمده باشد که در رنج فرو رفته باشیم و لحظات سخت و دشواری را پشت سر بگذاریم اما از اطرافیان پیامی با مضمون «مثبت باش» دریافت کنیم. آیا تا به حال درباره مثبت اندیشی سمی شنیده‌اید؟
مثبت اندیشی سمی چه تفاوتی با مثبتگرایی سالم دارد؟
مثبتگرایی سمی چیست؟ هنگامی که در زندگی اتفاقی رخ می‌دهد باید بدانید که چگونه با آن برخورد کنید تا مشکلی برایتان ایجاد نشود. چراکه اگر صرفاً بخواهید به قسمت مثبت قضیه نگاه کنید و هرگز به احساسات واقعیتان توجهی نکنید باعث می‌شود تا دچار فشارهای درونی ازجمله احساس گناه، استرس و اضطراب شوید. بنابراین لازم است تا فرق بین مثبتگرایی سمی و مثبت اندیشی را بدانیم که چه تفاوتی بین آن‌ها وجود دارد.
در کلام ساده می‌توان گفت که مثبت اندیشی یعنی رویدادها را در مغزمان منظم کنیم و اجازه ندهیم ذهنمان دچار آشفتگی شود و این موضوع به این معنا نیست که وقتی در زندگی با اتفاقی روبه‌رو شدیم احساسات واقعیمان را بروز ندهیم. مثبتگرایی سمی این باور است که صرف نظر از شرایط وخیم یا سخت، مردم باید ذهنیت مثبتی داشته باشند. این رویکرد یعنی فقط داشتن احساسات خوب در زندگی است. درحالی که خوش‌بین بودن و مشارکت در تفکر مثبت فواید بسیاری دارد. مثبتگرایی سمی احساسات سخت را به نفع نمای شاد و اغلب مثبت کاذب رد می‌کند.
همه ما می‌دانیم که نگرش مثبت به زندگی برای سلامت روانی مفید است. مشکل این است که زندگی همیشه مثبت نیست. همه ما با احساسات و تجربیات دردناک سروکار داریم. این احساسات هر چند غالباً ناخوشایند ولی مهم هستند و باید آن‌ها را آشکارا و صادقانه احساس کرد و با آن‌ها برخورد کرد.
مطلب مرتبط: با هیجانات منفی چیکار کنیم؟ ۹ ترفند کنترل هیجانات منفی در محیط کار و زندگی شخصی
چرا مثبت اندیشی سمی زیان‌بار است؟
چشم‌انداز کلی مثبت ضرری ندارد. بااین حال، شخصی که معتقد است با همه چیز باید مثبت برخورد کند ممکن است مشکلات جدی را نادیده بگیرد یا به وضعیت سلامت روان خود توجهی نداشته باشد.
برخی از خطرات مثبتگرایی سمی عبارت‌انداز:
نادیده گرفتن آسیب‌ها و خطرات
نتایج یک پژوهش که در سال ۲۰۲۰ انجام شده و ۲۹ نمونه خشونت خانگی را بررسی کرده است حاکی از این بود که مثبتگرایی سمی ممکن است باعث شود افرادی که تحت سوءاستفاده قرار می‌گیرند شدت آن را دست‌کم بگیرند و در این‌گونه روابط مبتنی بر سوءاستفاده باقی بمانند. صفاتی مثل خوش‌بینی، امید، گذشت و بخشش باعث می‌شوند افراد در کنار اشخاص سوء استفاده‌گر باقی بمانند و در معرض آزار و اذیت بیشتری قرار گیرند.
بی‌ارزش کردن غم فقدان و عزاداری
غم و اندوه در مقابل از دست دادن عزیزان امری طبیعی است. شخصی که در چنین موقعیتی مدام از سوی دیگران پیام‌هایی مبنی بر ادامه دادن به زندگی یا فراموش کردن غم خود را می‌شنود، ممکن است احساس کند دیگران به موقعیت دردناک او اهمیتی نمی‌دهند. به‌عنوان مثال والدینی که فرزند خود را از دست داده‌اند، ممکن است در چنین موقعیتی احساس کنند که فرزندشان برای دیگران مهم نیست و این مسئله طبیعتا غم و اندوه آن‌ها را بیشتر می‌کند.
انزوا و برچسب خوردن
افرادی که بر این باورند که همیشه باید در برابر مشکلات لبخند بزنند، معمولا در صورت بروز مشکل کمتر سعی می‌کنند از دیگران کمک بگیرند. آن‌ها معمولا به خاطر احساسات خود احساس شرمندگی می‌کنند و این امر آن‌ها را از جستجو برای دریافت کمک باز می‌دارد. طبق اعلام انجمن روانپزشکی آمریکا، احساس برچسب خوردن می‌تواند فرد را از مراجعه به درمان روانی منصرف کند.
مشکلات ارتباطی
هر رابطه‌ای چالش‌هایی دارد. مثبتگرایی سمی فرد را ترغیب می‌کند تا این چالش‌ها را نادیده بگیرد و فقط بر نکات مثبت رابطه تمرکز کند. این رویکرد می‌تواند ارتباط بین دو فرد و امکان حل مشکلات را در رابطه از بین ببرد.
عزت‌نفس پایین
هر کس گاهی احساسات منفی را تجربه می‌کند. مثبتگرایی سمی فرد را ترغیب می‌کند تا احساسات منفی خود را نادیده بگیرد، حتی اگر خفه کردن آن‌ها باعث احساس تشدید شدن بیشتر آن‌ها شود. افراد مبتلا به این اختلال هنگامی که قادر نیستند نسبت به پدیده‌ای احساس مثبت داشته باشند، ممکن است احساس شکست کنند.
مطلب مرتبط: چگونه همیشه با همه‌چیز موافق نباشیم؟
نادیده گرفتن احساسات
مثبتگرایی سمی درواقع می‌تواند به افرادی که دوران سختی را پشت سر می‌گذارند آسیب برساند. مردم بجای اینکه بتوانند احساسات واقعی انسانی را به اشتراک بگذارند و از حمایت بی‌قیدوشرط برخوردار شوند احساسات خود را نادیده گرفته و یا کاملاً باطل می‌دانند.
شرم‌آور است.
وقتی کسی رنج می‌برد باید بداند که احساساتش واقعی است. اما می‌تواند در دوستان و خانواده خود تسکین و عشق پیدا کند. مثبتگرایی سمی به مردم می‌گوید احساساتی که آن‌ها احساس می‌کنند غیرقابل قبول است.
باعث احساس گناه می‌شود.
خوش‌بینی ناسالم این پیام را ارسال می‌کند که اگر راهی برای احساس مثبت پیدا نمی‌کنید حتی در مواجهه با فاجعه در حال انجام کار اشتباهی هستید.
از احساسات واقعی انسان اجتناب می‌کند.
مثبتگرایی سمی به عنوان یک مکانیسم اجتناب عمل می‌کند. هنگامی که افراد دیگر درگیر این نوع رفتار می‌شوند به آن‌ها این امکان را می‌دهد که از موقعیت‌های احساسی که ممکن است باعث احساس ناراحتی آن‌ها شود دور شوند. اما گاهی اوقات ما همین ایده‌ها را به خود معطوف می‌کنیم و این ایده‌های سمی را درونی می‌کنیم. وقتی احساسات سختی را احساس می‌کنیم آن‌ها را کاهش می‌دهیم رد می‌کنیم و انکار می‌کنیم.
انواع متفاوت مثبتگرایی سمی
مثبتگرایی سمی می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد. چند نمونه که ممکن است در زندگی خود با آن‌ها برخورد کرده باشید عبارتنداز:
عدم برخورد همدلانه: وقتی اتفاق بدی می‌افتد مانند از دست دادن شغل، مردم به شما می‌گویند فقط مثبت بمانید یا به بعد مثبت قضیه نگاه کنید. درحالی که چنین نظراتی غالباً دلسوزانه است اما می‌توانند راهی برای بستن هر چیزی باشند که می‌خواهید در مورد آنچه تجربه می‌کنید بگویید.
پس از تجربه نوعی از دست دادن، مردم به شما می‌گویند که همه چیز به دلیلی اتفاق می‌افتد. درحالی که مردم اغلب چنین اظهاراتی را به این دلیل انجام می‌دهند که معتقدند آرامش‌بخش هستند اما این راهی برای جلوگیری از درد دیگران است. وقتی ابراز ناامیدی یا ناراحتی می‌کنید شخصی به شما می‌گوید که خوشبختی یک انتخاب است. این نشان می‌دهد که اگر احساسات منفی دارید تقصیر خود شماست که شاد بودن را انتخاب نکرده‌اید. چنین اظهاراتی غالباً دارای حسن نیت است. مردم فقط نمی‌دانند چه چیز دیگری باید بگویند و نمی‌دانند چگونه همدلی کنند. بااین حال مهم است که بدانیم این پاسخ‌ها می‌توانند مضر باشند.
علائم و نشانه‌های مثبت اندیشی سمی چیست؟
مثبت اندیشی سمی اغلب می‌تواند نامحسوس باشد. اما با یادگیری تشخیص علائم می‌توان به شما در تشخیص بهتر این نوع رفتار کمک کرد. برخی از علائم عبارتنداز:
- رفع مشکلات به جای مواجه شدن با آن‌ها
- احساس گناه در مورد ناراحتی، عصبانیت یا ناامیدی
- پنهان کردن احساسات واقعی خود در پشت نقل قول‌های خوب که از نظر اجتماعی قابل قبول‌تر به نظر برسند.
- پنهان کردن احساسی که واقعا دارید.
- احساسات دیگران را به حداقل برسانید زیرا باعث ناراحتی شما می‌شوند.
- شرمنده کردن دیگران وقتی نگرش مثبتی ندارند.
- تلاش برای غلبه کردن بر احساسات دردناک
پس با احساسات منفی چیکار کنیم؟
انسان‌ها طیف وسیعی از احساسات را تجربه می‌کنند که هریک از آن‌ها قسمت مهمی از سلامت روان محسوب می‌شود. به عنوان مثال اضطراب ممکن است فرد را از یک وضعیت خطرناک یا یک احساس گناه اخلاقی آگاه کند، درحالی که عصبانیت یک پاسخ طبیعی به بی‌عدالتی یا بدرفتاری است. غم و اندوه نیز ممکن است شدت ضرر را نشان دهد.
تصدیق نکردن این احساسات به معنای نادیده گرفتن واکنشی است که آن‌ها می‌توانند به شما القا کنند. علاوه‌بر این، صحبت نکردن درباره‌ی آن‌ها هم باعث از بین رفتن آن‌ها نخواهد شد. بیشتر افراد برای کنار آمدن با احساسات خود هر از چند گاهی نیاز به کمک دارند. صحبت کردن درباره‌ی احساساتی که تجربه می‌کنید می‌تواند باعث کاسته شدن از شدت آن احساس شود و به شما کمک می‌کند تا در دام احساسات ناخوشایند گیر نیفتید.
برخی تحقیقات نشان داده که صحبت کردن درباره‌ی احساسات، ازجمله احساسات منفی، حتی ممکن است به مغز کمک کند تا احساسات را بهتر پردازش کند. یک پژوهش که پیش‌تر صورت گرفته بود نشان داد که نام‌گذاری و صحبت کردن درباره‌ی احساسات باعث کاهش قدرت برخی از یاخته‌های مغزی مرتبط با آن احساسات می‌شود. این یافته نشان می‌دهد که صحبت کردن درباره‌ی احساسات باعث شود کاسته شدن از شدت آن احساس می‌شود.
مطلب مرتبط: هوش هیجانی چیست؟ ۵ گام ساده برای تقویت هوش هیجانی
چگونه می‌توان از مثبت گرایی سمی جلوگیری کرد؟
برخی از استراتژی‌های جلوگیری از مثبتگرایی سمی شامل این موارد است:
- عادی تلقی کردن احساسات منفی و نگاه به آن‌ها به‌عنوان بخشی مهم از تجربه انسانی
- شناسایی و نام‌گذاری احساسات بجای تلاش برای اجتناب از آن‌ها
- مدیریت و پذیرفتن احساسات منفی به جای انکار آن‌ها
- صحبت با افراد مورد اعتماد درباره‌ی احساساتتان، ازجمله احساسات منفی
- کمک گرفتن از افرادی که قضاوت نمی‌کنند، مانند دوستان معتمد یا یک درمانگر
- به خاطر بسپارید که احساسات منفی در صورت عدم کنترل می‌توانند باعث استرس شوند، اما درنظر بگیرید که در صورت کنترل و برخورد مناسب با آن‌ها می‌توانند اطلاعات مهمی را برای شما فراهم کنند که منجربه تغییرات مفید در زندگی شما شوند.
- نسبت به آنچه احساس می‌کنید واقع‌بین باشید.
- هنگامی که با یک وضعیت استرس‌زا روبه‌رو هستید، احساس استرس، نگرانی یا حتی ترس طبیعی است. بیش‌ازحد از خود انتظار نداشته باشید. بر مراقبت از خودتان تمرکز کنید و مراحلی را که می‌توانند به بهبود وضعیت شما کمک کنند، انجام دهید.
اشکالی ندارد که چند احساس مختلف را تجربه می‌نمایید.
- اگر با چالشی در زندگی روبه‌رو هستید ممکن است از آینده احساس ترس و نگرانی کنید. اما هم‌زمان امیدوار باشید که بزودی موفق خواهید شد. احساسات شما می‌تواند در شرایط مختلف پیچیده باشند.
- اگر بعد از دیدن پست‌های نشاط آور دیگران احساس گناه و کمبود برای شما باقی مانده باشد این ممکن است به دلیل مثبتگرایی سمی موجود در آن محتوا باشد. در چنین مواردی استفاده از رسانه‌های اجتماعی خود را محدود کنید تا به آرامش شما لطمه وارد نشود.
- بجای تلاش برای جلوگیری از احساس نمودن شرایط دشواری که با آن روبه‌رو هستید به خودتان اجازه دهید که این احساسات را به صورت کامل درک نمایید. این احساسات ناخوشایند همگی واقعی، معتبر و قابل اهمیت هستند. این احساسات منفی می‌توانند به شما کمک کنند که متوجه شوید در چه زمینه‌ای نیاز به تغییر و تحول وجود دارد. این لزوماً به این معنی نیست که شما باید بر اساس تمام احساسات منفی که احساس می‌کنید تصمیم‌گیری و عمل نمایید.
- گاهی اوقات مهم است که قبل از اقدام به هر کاری با احساس خودتان خلوت نمایید و به خود زمان و مکان دهید تا شرایط را تحلیل کند. بنابراین وقتی شرایط دشواری را پشت سر می‌گذارید، به روش‌هایی فکر کنید که با روشی مثبت با احساسات واقعی خود روبه‌رو شوید. به عنوان مثال احساسات خود را در یک دفتر خاطرات بنویسید. همچنین مفید است که با یک دوست صحبت کنید. تحقیقات نشان می‌دهد که گفتگو کردن در مورد آنچه احساس می‌کنید می‌تواند به کاهش شدت آن احساسات منفی کمک کند.
از چه طریقی می‌توانیم از تحمیل کردن مثبتگرایی سمی به دیگران جلوگیری کنیم؟
- تشویق مردم به بیان صریح احساساتشان
- پذیرفتن راحت‌تر احساسات منفی
- بر روی گوش دادن به دیگران و نشان دادن پشتیبانی تمرکز کنید.
- وقتی کسی احساس ناراحتی خود را از موقعیتی ابراز نمود، او را با صحبت‌های سمی خاموش نکنید. درعوض به آن‌ها بگویید که آنچه احساس می‌کنند طبیعی است و شما برای گوش دادن به خرف‌های آن‌ها آماده هستید.
جملاتی که در زمان مثبتگرایی سمی استفاده می‌کنیم:
- فقط مثبت بمانید!
- فقط حس مثبت!
- اوضاع می‌توانست بدتر باشد.
- هیچ اتفاقی بی‌دلیل نیست.
- شکست انتخابی نیست.
- خوشحالی یک انتخاب است.
جملاتی که در زمان مثبتگرایی غیرسمی استفاده می‌کنیم:
- دارم گوش میدم.
- شرایط هرچقدر هم که بد باشد من اینجا هستم.
- تحمل این شرایط باید واقعاً سخت باشد.
- گاهی اتفاقات بدی در زندگی می‌افتد. چطور می‌توانم کمکت کنم؟
- شکست گاهی بخشی از زندگی است.
- احساسات شما قابل قبول و قابل درک است.
سخن آخر
مثبتگرایی سمی اغلب نامحسوس است و همه ما در مقاطعی به این نوع تفکر مشغول بوده‌ایم. اما با یادگیری تشخیص آن بهتر می‌توانید خود را از شر این نوع تفکر خلاص کرده و در مواقعی که کار ساده‌ای را پشت سر نمی‌گذارید پشتیبانی واقعی را ارائه دهید. توجه به اظهارات سمی را شروع کنید و تلاش کنید تا به خود و دیگران اجازه دهید احساسات شما را چه مثبت و چه منفی احساس کنند. احساسات منفی می‌توانند اطلاعات را ارائه دهند و به شما کمک می‌کنند تا چیزهایی را در مورد وضعیتی که باید برای تغییر آن تلاش کنید ببینید.
این لزوما به این معنا نیست که شما باید بر اساس هر احساسی که احساس می‌کنید عمل کنید. گاهی اوقات مهم است که با احساسات خود بنشینید و زمان و مکان لازم را برای پردازش موقعیت قبل از اقدام به خود اختصاص دهید.
