زندگی انتخاب بین دو مفهوم بله و خیر است. به برخی از درخواست‌ها باید جواب بله داد، به برخی دیگر جواب خیر. مسلما نمی‌توان به‌تمامی این انتظارات جواب بله داد و با همه‌چیز موافق بود. اما همین رفتار ساده نه گفتن، در اکثر مواقع به مسئله‌ای دشوار تبدیل می‌شود. اغلب افراد نمی‌توانند در برابر خواسته‌های دیگران مقاومت کرده و به آن‌ها نه بگویند. غافل‌ازاینکه عدم وجود این مهارت، می‌تواند برای آن‌ها بسیار خطرناک بوده و عواقب بدی را به‌همراه داشته باشد. آمار جرم و جنایت در جامعه نیز بیانگر همین عواقب است. بنابراین نمی‌توان به‌راحتی از وجود ضعف در مهارت نه گفتن گذشت.
شما چطور؟ آیا شما از مهارت نه گفتن برخوردار هستید؟ آیا می‌توانید بدون عذاب وجدان به خواسته‌های دیگران جواب رد بدهید؟ چقدر جسارت و شجاعت برای نه گفتن دارید؟ رک و راست بگویید چقدر هنر نه گفتن دارید؟
اگر شما نیز در مهارت نه گفتن مشکل دارید، نگران نباشید. چراکه بیشتر افراد بنا به دلایل متعدد تربیتی، اجتماعی و فرهنگی به‌راحتی نمی‌توانند خواسته‌های دیگران را رد کنند. بله متأسفانه نه گفتن راحت نیست آن‌هم زمانی که همه افراد تلاش می‌کنند تا مهارت بله گفتن را در شما تقویت کنند.
در همین راستا در تلاشیم تا در این مقاله به علت سختی نه گفتن بپردازیم و راهکارهای تقویت آن را بررسی کنیم. اگر شما نیز به دنبال رد خواسته‌های غیرمعقول دیگران به روشی مسالمت‌آمیز هستید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
مهارت نه گفتن چیست؟
رد مؤدبانه‌ی درخواست دیگران را مهارت نه گفتن می‌نامند. البته اجرای این مهارت در دنیای واقعی به‌راحتی تعریف آن نیست. نه گفتن الزاما به معنای مخالفت با دیگران نیست. این یک حق طبیعی است که افراد برخی از درخواست‌ها را پذیرفته و برخی دیگر را رد کنند. این یک فاجعه‌ی بزرگ است که به‌اجبار تن به خواسته‌های دیگران دهید. یادتان باشد، زمانی که مدام به فکر بله گفتن به دیگران هستید، درواقع به خودتان و احساستان نه می‌گویید. در حقیقت شما قدم‌به‌قدم از رؤیاها و خواسته‌های خود دور می‌شوید تا رؤیاهای دیگران را محقق سازید.
چرا مهارت نه گفتن نداریم؟
مهارت نه گفتن نیز همانند بسیاری از مهارت‌ها به زمان کودکی و نوع تربیت والدین بازمی‌گردد. والدین به‌صورت غیرمنطقی از کودکان خود انتظار دارند تا تمامی خواسته‌ها و امرونهی‌های آنان را قبول کنند. این‌چنین است که این کودکان در آینده دچار ضعف‌های شخصیتی ازجمله عدم داشتن مهارت نه گفتن می‌شوند.
از کودکی به ما آموخته‌اند که در جواب درخواست‌های دیگران مقاومت نکرده و آن‌ها را قبول کنیم. متأسفانه این نوع از تربیت در کنار دو مفهوم تعارف و رودربایستی باعث شده تا اغلب افراد در کشورمان فاقد مهارت نه گفتن باشند.
مطلب مرتبط: ۵ راهکار طلایی برای ارتباط و مذاکره اثربخش با کودکان
در کنار عوامل تربیتی ذکر شده، عوامل دیگری که باعث عدم توانایی نه گفتن در افراد می‌شوند، به شرح زیر هستند:
۱ـ ترس از ناراحتی دیگران
مهم‌ترین عامل قبول خواسته‌های دیگران، ترس از ناراحت شدن آن‌هاست. اغلب افراد سعی می‌کنند تا همه را تحت هر شرایطی راضی نگه دارند، به همین جهت از ناراحتی آنان می‌ترسند. وجود این ترس باعث می‌شود تا همه‌ی خواسته‌های آنان را کورکورانه اجابت کنند تا مبادا از سوی دیگران طرد نشوند.
۲ـ عزت نفس پایین
کسانی که عزت نفس پایینی دارند معتقدند که نسبت به دیگران ارزش کمتری دارند. به همین دلیل خواسته‌های خود را زیر پا گذاشته و درصدد قبول خواسته‌های دیگر افراد برمی‌آیند. تنها راه غلبه بر این موضوع تقویت عزت نفس و احساس خود ارزشمندی است.
مطلب مرتبط: ۷ گام مؤثر برای افزایش عزت نفس
۳ـ فرار از عذاب وجدان
شاید تصور کنید که نه گفتن به درخواست‌های دیگران بی‌رحمانه است. آن‌ها به کمک احتیاج دارند و شما پشت آنان را خالی می‌کنید. این تصور باعث می‌شود تا در افراد احساس عذاب وجدان شکل بگیرد. آن‌ها بعد از هر جواب نه خود را بدترین فرد روی زمین می‌دانند. درحالی‌که این تصور اصلا درست نیست. به‌تمامی درخواست‌ها نمی‌توان جواب بله داد چراکه اولویت اول زندگی هر فرد خواسته‌ها و رؤیاهای خودش است و نه چیز دیگر.
۴ـ اصرار برای کمک به دیگران
کمک به دیگران باعث می‌شود تا احساس رضایت در انسان ایجاد شود. متأسفانه بسیاری از افراد به علت تجربه همین احساس، تمام‌قد خودشان را در اختیار دیگران قرار می‌دهند و تابع خواسته‌های آنان می‌شوند.
۵ـ جلب‌توجه، تأیید و تحسین دیگران
ازجمله مهم‌ترین دلایل فقدان مهارت نه گفتن در افراد این است که همه دوست دارند تا در مرکز توجه قرار بگیرند و از آنان تقدیر شود. متأسفانه گاهی این نیاز چنان در افراد قوت می‌گیرد که تمام تلاش خود را برای برآورده کردن نیازهای دیگران به کار می‌گیرند. تنها به علت اینکه پیش چشم سایرین فردی ارزشمند و خیرخواه به نظر آیند.
۶ـ از دست ندادن فرصت‌ها
ممکن است برخی از افراد مهارت نه گفتن را در محیط‌های شغلی به کار نبرند. آن‌ها می‌ترسند تا به رئیس خود نه بگویند. چراکه تصور می‌کنند با این کار جایگاه شغلی خود را از دست می‌دهند. ترس از دست دادن فرصت‌ها به آن‌ها اجازه‌ی نه گفتن نمی‌دهد و تمامی درخواست‌ها را بی‌چون‌وچرا قبول می‌کنند.
مطلب مرتبط: راهکارهای طلایی برای داشتن یک مکالمه اثربخش با رئیستان
۷ـ اجتناب از به وجود آمدن درگیری و کدورت
درصدی از افراد نیز به علت ضعف شخصیتی و عدم وجود جرئت‌ورزی در دفاع از خود شجاعت رویارویی با بحث و درگیری را ندارند. آن‌ها از هرگونه مخالفتی می‌گریزند تا به درگیری ختم نشود. غافل‌ازاینکه با این کار خواسته‌ها و امیال خود را زیر پا می‌گذارند.
۱۰ راهکار ساده برای تقویت مهارت نه گفتن
یادگیری اینکه چگونه نه بگویید یک فرآیند همیشگی است. چراکه در هر برهه‌ای از زندگی مسائل و چالش‌های مختلفی وجود دارند که باید آن‌ها را رد کنید. گاهی باید در برابر خواسته‌های دیگران قاطعانه بایستید و جواب منفی دهید و گاهی در برابر خواسته‌ها و امیال خودتان.
در وهله‌ی اول شاید سخت به نظر برسد که چگونه می‌توان به تقاضاها و وسوسه‌های مختلف نه گفت. اما اگر بدانید مهارت نه گفتن چقدر مهم است و چه نقش کلیدی در موفقیت‌های آتی شما دارد، مصمم‌تر برای یادگیری و تقویت این مهارت قدم برمی‌دارید.
خوشبختانه مهارت نه گفتن مانند بسیاری از مهارت‌ها اکتسابی است. یعنی به‌صورت ژنتیکی منتقل نمی‌شود و می‌توان با آموزش و تمرین به آن دست یافت. به کار بردن نکات طلایی زیر می‌تواند یاریگر شما در این راه باشد:
۱ـ اول از همه خودتان و خواسته‌هایتان را بشناسید
اولین قدم در کسب مهارت نه گفتن، شناخت اهداف، رؤیاها و آرزوهایتان است. در اصل شما باید به‌خوبی خودتان را بشناسید تا راحت‌تر تصمیم بگیرید که چه چیزی شما را خوشحال کرده و به سمت هدفتان سوق می‌دهد. هرچه شناخت بیشتری از خود داشته باشید، مطمئن‌تر بله یا نه می‌گویید. پیشنهاد می‌کنیم برای شناخت خودتان از اینجا شروع کنید.
۲ـ بپذیرید که نمی‌توانید همه را نسبت به خودتان راضی نگه دارید
قطعا نمی‌توان به میل همه‌ی افراد رفتار کرد و آن‌ها را از خود راضی نگه داشت. با بله گفتن به تمام خواسته‌های دیگران، دیگر هیچ وقت و انرژی برای خودتان باقی نمی‌ماند. پس کی باید برای خودتان زندگی کنید و به خواسته‌هایتان برسید؟ می‌توانید به‌راحتی از شر این شرایط بد خلاص شوید. تنها باید به درخواست‌های غیرمنطقی یک نه قاطع بگویید.
۳ـ عواقب احتمالی جواب بله را در نظر بگیرید
قبل از قبول درخواست‌های دیگران به این نکته توجه داشته باشید که با قبول این درخواست چه اتفاقی می‌افتد؟ چه چیزی به دست می‌آورید؟ چه چیزهایی را از دست می‌دهید؟ این پرسش‌ها به شما کمک می‌کند تا با چشمی باز درخواستی را قبول یا رد کنید.
۴ـ طفره نروید و به‌سرعت به سراغ اصل مطلب بروید
باور کنید که لازم نیست برای هر بار پاسخ منفی دادن طفره بروید و آسمان ریسمان ببافید. خیلی کوتاه و مختصر توضیح داده و جواب نه بدهید. گفتن ببخشید، الان زمان مناسبی برای من نیست یا این کار از توان من خارج است کفایت می‌کند. لزومی ندارد مسائل کاری یا خانوادگی خود را با جزئیات دقیق باز کنید.
۵ـ رعایت ادب را فراموش نکنید
یکی از عواملی که باعث می‌شود مهارت نه گفتن در افراد تضعیف شود، تصور بی‌احترامی کردن با گفتن جواب نه است. درحالی‌که رد یک درخواست به معنای بی‌احترامی یا بی‌ادبی به طرف مقابل نیست. تنها کافی است در پاسخی که می‌دهید ادب را رعایت کنید و برای طرف دیگر ارزش و احترام قائل شوید.
۶ـ گزینه‌های دیگری نیز در چنته داشته باشید
اگر قصد دارید درخواست فردی را رد کنید اما برایتان سخت است، می‌توانید گزینه‌های دیگری را پیشنهاد دهید و به او در حل مسئله هم‌فکری دهید. این کار حسن نیت شما را نشان داده و احساس بهتری را برایتان به ارمغان می‌آورد. اما بازهم یادآور می‌شوم که شما مسئولیتی در قبال اجابت درخواست‌های دیگران ندارید و می‌توانید به‌راحتی درخواستشان را رد کنید.
۷ـ با آرامش صحبت کنید
سعی کنید با آرامش، محکم و قاطع صحبت کنید. اگر در صدایتان ناراحتی یا تردید نمایان باشد، نقطه‌ضعفتان را آشکار می‌کنید و این اجازه را به طرف مقابل می‌دهید تا شما را استثمار کند. صحبت کردن همراه با آرامش منجر می‌شود تا تصویر فردی منطقی و بالغ از شما به نمایش گذاشته شود که موشکافانه و با درایت هر پیشنهادی را مورد بررسی قرار می‌دهد و هیچ ابایی از نه گفتن ندارد.
۸ـ برای نه گفتن وقت نخرید
شاید بدترین رفتاری که می‌توانید در برابر رد درخواست‌های دیگران نشان دهید، بلاتکلیف نگه‌داشتن آنان باشد. اینکه مخاطب خود را بین زمین و هوا نگه دارید اصلا کار درستی نیست. اگر نمی‌توانید درخواستی را قبول کنید، محترمانه به آن فرد بگویید. لازم نیست زمان بخرید و او را منتظر نگه دارید تا متوجه منظور شما شود.
۹ـ داشتن زبان بدن مناسب رکن مهم تقویت مهارت نه گفتن است
اگر می‌خواهید قاطع به نظر برسید و محکم جواب نه خود را بیان کنید، زبان بدن را فراموش نکنید. شما باید سرتان را بالا بگیرید و بازوان خود را در کنار بدنتان قرار دهید. وجود ارتباط چشمی نیز به شما کمک می‌کند تا تصمیمات خود را با قاطعیت بیشتری عنوان کنید.
۱۰ـ راحت‌ترین روش برای نه گفتن را انتخاب کنید
روش‌های مختلفی برای بیان جواب رد وجود دارد. شما باید راحت‌ترین روش را برای انتقال پیام خود پیدا کنید. مثلا ممکن است رودررو نتوانید جواب منفی خود را بیان کنید. می‌توانید از طریق ارسال پیامک یا ایمیل این جواب را به دیگران منتقل کنید. مهم این است که برای تقویت مهارت نه گفتن در خودتان از هر روشی که برایتان راحت‌تر است قدمی بردارید.
سخن آخر
اینکه درخواست‌های دیگران را رد کنید یا بپذیرید به میزان توانمندی و مهارت نه گفتن شما بستگی دارد. اگر نمی‌خواهید درخواستی را قبول کنید حتما به آن جواب نه بدهید و برای خودتان ارزش قائل شوید. فراموش نکنید که با هر نه به دیگران، به خودتان بله گفته‌اید. امیدواریم با به‌کارگیری روش‌های یاد شده در این مقاله، این مهارت حیاتی را در خود تقویت کنید تا با جنبه‌ای نو از شخصیتتان آشنا شوید و با اعتمادبه‌نفس بیشتری برای رد کردن یا قبول هر پیشنهادی تصمیم‌گیری کنید.
