اعتیاد به کار یک وضعیت و حالت روحی است که سلامتی انسان را تهدید می‌کند. همچون دیگر اعتیادها، اعتیاد و وابستگی به کار نیز به شرایطی گفته میشود که انسان نمی‌تواند خود را از کار رهایی داده و مدام این رفتار را تکرار می‌کند.
اعتیاد به کار همیشه با موفقیت‌های شغلی رابطه مستقیم دارد و در افراد کمال‌گرا بیشتر اتفاق می‌افتد. کار کردن به چنین افرادی عزت نفس می‌دهد به همین دلیل است که به کار معتاد می‌شوند. متاسفانه این افراد تا متوجه اثرات منفی اعتیاد به کار نشوند به رفتار خود ادامه خواهند داد.
اینکه اعتیاد به کار یک مشکل و دغدغه‌ی جدید نیست،درست است اما ظهور و توسعه ی ابزارها و تکنولوژی‌های جدید ارتباطی مثل اینترنت ، موبایل، لپ تاپ و ابزارهای مشابه، شکل های پیچیده‌تر و شدیدتری از اعتیاد به کار را در زندگی ما ایجاد کرده است. ابزارهای نوین ارتباطی علاوه بر اینکه زمینه‌ی اعتیاد به کار را بیشتر از گذشته فراهم کرده‌اند، شکل ظاهری آن را نیز به شیوه‌ای تغییر داده‌اند که اعتیاد به کار مثل گذشته حس نمی‌شود و تلخ و تاریک به نظر نمی‌رسد.
شاید در گذشته بیشتر کسانی که معتاد به کار بودند، خودشان این ویژگی را به نوعی لمس می‌کردند. اما امروزه معتادان زیادی را می‌بینیم که اصلاً نمیدانند که در این دام گرفتار شده‌اند.
پس وقتی در حال مطالعه‌ی این مقاله بوده و احساس کردید که مطالب آن در مورد شما صدق می کنند، احساس تنهایی نکنید، افراد زیادی مانند شما وجود دارند و در این میان تنها نیستید!
در فرهنگی که سخت کار کردن ارزش محسوب میشود و مورد تشویق قرار میگیرد اعتیاد به کار هم کاملاً انتظار می‌رود. در چنین وضعیتی افراد رفتار خود را به راحتی توجیه می‌کنند و می‌گویند کار زیاد برای موفقیت لازم است.
درواقع اعتیاد خود را قبول نداشته و خود را متعهد و موفق در انجام وظایف می‌دانند. این در حالی است که اعتیاد به کار با اشتیاق به کار به کلی متفاوت است. حال به برخی از نشانه های مهم اعتیاد به کار اشاره میکنیم:
نسبت به همکاران‌تان مدت طولانی‌تری کار می‌کنید:
کسانی که به کار اعتیاد دارند، معمولا اولین کسانی هستند که به محل کارشان وارد می‌شوند و آخر از همه آنجا را ترک می‌کنند. این افراد پس از پایان ساعت کاری نیز به کارشان ادامه می‌دهند.
آنها فکر می‌کنند اگر ساعت‌های بیشتری کار کنند، بازدهی بیشتری خواهند داشت.
در حالی که مطالعات نشان می‌دهند در اغلب موارد ساعت‌های طولانی کار کردن تأثیری در بهره‌وری فرد ندارد. در عوض، استراحت کرن، دست از کار کشیدن و مراقبت از سلامتی می‌تواند در افزایش بازدهی فرد تأثیر بسزایی داشته باشد.
خارج از ساعت کاری نیز به کارتان فکر می‌کنید:
مفهوم اعتیاد ، فقط به ساعات کاری زیاد محدود نمی‌شود. فردی که به کار اعتیاد دارد، معمولا توانایی این را ندارد که فکر کار را از سرش بیرون کند. چنین فردی حتی در خواب هم خودش را در محل کارش می‌بیند. در حالی که کارمند سالم کسی است که بتواند در محل کارش، لحظاتی از فکر کار بیرون بیاید و به گردش و تفریح فکر کند.
این رؤیاپردازی سبب فعال شدن سیستم عصبی پاراسمپاتیک میشود.دراین حالت بدن آرامش خود را باز میابد و و فرد با تمرکز بیشتری به کار خود برمی‌گردد. در مقابل، اگر فرد در هنگام تفریح و استراحت به کار فکر کند، واکنش‌های استرس‌زا در بدن فعال می‌شوند.
عادات بد و ناسالم در زندگی دارید:
افرادی که به کار اعتیاد دارند، معمولا عادت‌های بد زیادی با انها همراه است که این عادات بد بر سلامتی آنها تأثیر نامطلوبی می‌گذارد. این افراد همیشه با کمبود وقت مواجه هستند و به همین خاطر یا فست‌فود می‌خورند، یا ناهارشان را سر میز کار میل می‌کنند یا اینکه به کل از خیر غذا می‌گذرند! این افراد معمولا ورزش نمی‌کنند و خواب‌شان نیز بی‌برنامه است.
همه‌ی این عوامل موجبات ابتلا به بیماری‌هایی نظیر مشکلات گوارشی، سردرد و میگرن،افزایش یا کاهش وزن ، تحریک پذیری و خستگی و نوشیدن الکل زیاد (به منظور رهایی ازاسترس) را فراهم می‌کنند. اما هنگامی که واکنش‌های استرس‌زا در فرد شکل می‌گیرند هورمون‌هایی مانند کورتیزول، آدرنالین و مانند آنها را بیش از حد در بدن ترشح می‌کند.
افزایش بی‌رویه‌ی این هورمون‌ها برای بدن زیان‌آور است و سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن میشود. علاوه بر اینها، مسدود شدن شریان‌ها و بسیاری از بیماری‌های دیگر نیز از پیامدهای بد اعتیاد به کار است.
روابطتان با دیگران (به ویژه شریک زندگی‌تان) تیره و تار شده است:
افرادی که به کار اعتیاد دارند، معمولا با اطرافیان خود به‌اندازه‌ی کافی معاشرت نمی‌کنند. اعضای خانواده و دوستان نزدیک این افراد، اولین کسانی هستند که غیبت آنها را احساس می‌کنند. این افراد به‌سادگی تاریخ‌های مهم مانند سالگرد ازدواج، جشن تولد و مانند آنها را فراموش می‌کنند و حتی به دلیل کار زیاد، در چنین جشن‌هایی شرکت نمی‌کنند.
برای آنها بسیار سخت است که به کارفرمای خود نه بگویند و با عزیزان‌شان وقت بگذرانند. حتی زندگی زناشویی آنها نیز به‌راحتی تحت تأثیر قرار گرفته و با مشکل مواجه میشود. بر اساس آمار، نرخ طلاق برای افرادی که با یک معتاد به کار ازدواج کرده‌اند تا ۴۰ درصد بالاتر از سایرین است. کودکان این افراد نیز با اضطراب وافسردگی بیشتری روبرو هستند.
ارزش خود را فقط در موفقیت شغلی‌تان می‌بینید:
تعریفی که معتادان به کار، از خودشان دارند فقط در دستاوردهای شغلی آنها خلاصه میشود. به نظر کارشناسان، مقصر اصلی در این جریان کمال‌گرایی و جاه‌طلبی است. کارمندانی که اینگونه هستند به‌ندرت از خودشان و کارشان رضایت دارند. این افراد باید از کمال‌گرایی دوری کنند و ارزش شخصی خودشان را از عملکرد شغلی‌شان جدا کنند.
از دیگر نشانه های اعتیاد به کار میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ساعات زیادی را حتی در صورت عدم نیاز در محل کار خود به سر ببرید
زمان استراحت خود را کوتاه کنید
بیش از حد در کار و مسائل مربوط به موفقیت شغلی خود غرق شوید
ترس زیاد از شکست خوردن در چالش‌های شغلی داشته باشید
به خاطر کار روابط شخصی خود را به خطر بیاندازید
در برابر نظرات دیگران در خصوص کار موضع و حالت دفاعی داشته باشید.
از کار به عنوان دلیلی برای چشم‌پوشی از روابط اجتماعی استفاده کنید
برای مواجهه با احساس گناه و افسردگیتان کار کنید
برای فراموش کردن بحران‌هایی همچون مرگ، طلاق و مشکلات مالی کار کنید
به روشی جدید برای افزایش ساعات کاری در شبانه روز فکر کنید
دوستان و آشنایان از ساعات کار زیاد شما نگران باشند
به مسائل شغلی در ساعات استراحتتان فکر کنید
خود را وقف کار کنید
درمان اعتیاد به کار
اگر شما هم به تشخیص این رسیده‌اید که از اعتیاد به کار رنج می‌برید، باید با کمک یک برنامه، توان‌بخشی خود را بهبود دهید. البته این برنامه ی توان‌بخشی با برنامه‌های توان‌بخشی رهایی از اعتیاد به مواد مخدر و اعتیاد به الکل متفاوت است، اما از همین رویکرد برای مقابله با اعتیاد به کار بهره خواهیم برد.
اعتیاد به کار در ابتدا یک وضعیت روحی است که سلامت انسان را تهدید می‌کند، اما پس از مدتی با بی‌توجهی و عدم درمان تبدیل به اختلالاتی مانند افسردگی خواهد شد.
چند نکته استراتژیک برای ترک اعتیاد به کار:
تعریف دوباره موفقیت برای خود:
بیاندیشید که چطور موفقیت را برای خود تعریف کرده‌اید. افراد کمال‌گرایی که می‌خواهند مدام از بقیه برتر باشند، موفقیت خود را در گرو اعتیاد به کار می‌بینند. البته این افراد موفق هستند، اما به چه قیمتی؟ به قیمت به هم خوردن تعادل زندگی و کار و از دست دادن زندگی شخصی، سلامت روحی و روانی خود. بدانید که نباید در همه چیز بهترین باشید؛ نباید از خود انتظارات فرا انسانی داشته باشید.
تمرکز و توجه دوباره به موضوعات مهم:
یک قدم به عقب برگردید و ببینید چه چیزهایی برای شما مهم است. قصد دارید وقت و انرژی خود را برای چه چیزهایی صرف کنید. در اولویت‌های خود بازنگری کنید. بدانید که برای پیشرفت، مهم‌ترین سرمایه شما توجه شماست. همیشه کار برای انجام دادن وجود دارد، اما نکته مهم این است که گزینه مناسبی را انتخاب کنید.
بازنگری در انتظارات:
اگر می‌خواهید بر اعتیاد به کار خود غلبه کنید، بدانید که به تنهایی این کار ممکن نیست، از خانواده، دوستان، همکاران و رئیس خود بخواهید به شما کمک کنند. از همکاران و رئیس خود بخواهید در انتظارات‌شان از شما بازنگری کنند. آنها را از مزایای رویکرد جدیدتان باخبر کنید تا شما را در این راه یاری دهند.
چند نکته کاربردی برای ترک اعتیاد به کار:
هر زمان همکاران‌تان کار کردن را تعطیل کردند، شما هم همین کار را انجام داده و از کار کردن دست بکشید
با خودتان قرار بگذارید که بعد از گذشتِ یک زمان مشخص دیگر کار نخواهید کرد. برای این زمان و قول و قرارتان ارزش قائل باشید و دست از کار بکشید.
به خودتان استراحت بدهید:
یاد بگیرید که چگونه استراحت‌های کوتاهی در هنگام کار برای خودتان ایجاد کنید. مثلا ناهارتان را بیرون از محل کار صرف کنید. هر از گاهی در اطراف محل کارتان گشتی بزنید و با همکاران صحبت کنید حتی ده دقیقه فاصله گرفتن از محیط کارتان می‌تواند به شما انرژی بدهد.
طرز فکرتان را تغییر بدهید:
ممکن است در اطراف‌تان افرادی وجود داشته باشند که بگویند ساعت‌های طولانی و بی‌وقفه کار کردن اخلاق پسندیده‌ای است و کسانی که به مسافرت و گردش در تعطیلات آخر هفته می‌روند افراد تنبلی هستند که تعهد چندانی به کارشان ندارند. این طرز فکر هم نادرست است و هم ناسالم؛ بنابراین به این حرف‌ها و افکار اهمیت ندهید. همیشه زمانی را به استراحت و گردش اختصاص دهید.
به‌طور جدی برای درمان اعتیاد به کار اقدام کنید:
هنگامی که مدام کار می‌کنید و کل زندگی‌تان را بر اساس کار بنا کرده‌اید، سلامتی و روابطتان با اطرافیان در معرض خطر قرار خواهد گرفت. بنابراین به‌طور جدی به فکر تغییر شرایط‌تان باشید. اگر لازم است، برای یادگیری مهارت‌های برقراری تعادل در زندگی از مشاورانی که در این زمینه تخصص دارند کمک بخواهید.
کار خود را به منزل نبرید:
هنگامی که در منزل هستید، ایمیل را در تلفن‌تان غیرفعال کنید. با این کار دیگر نیازی نیست که مدام آن را بررسی کنید و می‌توانید وقت بیشتری را در کنار خانواده و دوستان‌تان سپری کنید. البته اگر شغل‌تان امداد یا نجات جان دیگران است، چنین توصیه‌ای احتمالا مناسب نخواهد بود.
مدیتیشن یا مراقبه کنید:
مانند بیشتر افراد، کسانی که به کار اعتیاد دارند نیز باید یاد بگیرند گاهی ذهن خود را آرام کنند و به هیچ چیز فکر نکنند مدیتیشن یا مراقبه روشی عالی برای این منظور به‌شمار می‌رود. هر روز زمانی را برای این کار در نظر بگیرید. جای دنجی را پیدا کنید، با آرامش بنشینید و نفس عمیق بکشید. به خودتان استراحت بدهید و فکرتان را آزاد کنید. خواهید دید که چگونه انرژی‌های منفی از وجودتان دور خواهند شد.
سخن آخر
به‌یاد داشته باشید اعتیاد به کار برای هیچ‌کسی مزیتی به همراه ندارد و مانند دیگر اعتیادها، در طول زمان بدتر میشود. نه برای شما، نه برای تیم یا سازمان‌تان و نه حتی برای کل جهان.
کار بیش از حد به منزله‌ی موفقیت یا بهره‌وری بیشتر و زمان برای ایجاد روابط با دیگران و پرداختن به موضوعات شخصی موردعلاقه‌تان داشته باشید، اگر استراحت و خواب کاافی داشته باشید نه‌تنها شادتر که فردی مفیدتر نیز خواهید بود. پس همواره تا حدی کار کنید که به زندگی شخصی و سلامتی‌تان لطمه‌ای وارد نشود.
کسانی که به کار اعتیاد دارند، معمولا اولین کسانی هستند که به محل کارشان وارد می‌شوند و آخر از همه آنجا را ترک می‌کنند. این افراد پس از پایان ساعت کاری نیز به کارشان ادامه می‌دهند.
افرادی که به کار اعتیاد دارند، معمولا با اطرافیان خود به‌اندازه‌ی کافی معاشرت نمی‌کنند. اعضای خانواده و دوستان نزدیک این افراد، اولین کسانی هستند که غیبت آنها را احساس می‌کنند. این افراد به‌سادگی تاریخ‌های مهم مانند سالگرد ازدواج، جشن تولد و مانند آنها را فراموش می‌کنند و حتی به دلیل کار زیاد، در چنین جشن‌هایی شرکت نمی‌کنند.
یک قدم به عقب برگردید و ببینید چه چیزهایی برای شما مهم است. قصد دارید وقت و انرژی خود را برای چه چیزهایی صرف کنید. در اولویت‌های خود بازنگری کنید. بدانید که برای پیشرفت، مهم‌ترین سرمایه شما توجه شماست. همیشه کار برای انجام دادن وجود دارد، اما نکته مهم این است که گزینه مناسبی را انتخاب کنید.
