همسرم بیش‌ازحد کار می‌کرد و پشتکاری که نسبت به این موضوع داشت برایم قابل تحسین بود. ظاهرا من هم متوجه نبودم که فشار کاری زیاد چقدر برای جسم و روانش مخرب است. اگرچه محیط منزل پر از آرامش بود، اما مدتی بود که متوجه رفتارهای تکانشی او شده بودم. خُلق پایینی داشت و دائم نگران بود. با کوچک‌ترین مسئله‌ای از کوره درمی‌رفت و ما دیگر نمی‌توانستیم مثل قبل باهم صحبت کنیم. آستانه‌ی تحملش نسبت به خیلی چیزها کم شده بود.
وقتی در ترافیک بود غر می‌زد؛ طاقت سروصدای بچه‌ها را نداشت. به تغذیه‌اش توجهی نمی‌کرد و ساعت‌ها بدون وقفه کارهای شرکت را انجام می‌داد. وقتی برای ورزش کردن نداشت. تا اینکه یک روز در محل کار دچار سردرد و سرگیجه شدیدی می‌شود و او را به اورژانس منتقل می‌کنند. پزشک تشخیص می‌دهد که فشار خونش به‌شدت بالا رفته است. بعد از آن اتفاق طبق دستور پزشک، دیگر اجازه نداشت فشار کاری زیادی را تحمل کند. چون جسمش توان کافی برای کار زیاد را نداشت. ازطرفی دچار افسردگی شده و روانش بهم ریخته بود.
شب‌ها نمی‌توانست به‌راحتی بخوابد و صبح‌ها با خستگی بیدار می‌شد. به‌هرحال تصمیم گرفتیم این مسئله را باهم حل کنیم. شاید شماهم به هرعلتی علاقه‌مند به کار زیاد هستید و دوست ندارید لحظه‌ای بیکار بمانید. شاید در محیطی کار می‌کنید که بیش از توانتان مسئولیت‌هایی را عهده‌دار هستید. اندکی تأمل کرده و به عواقب این موضوع فکر کنید. آیا می‌دانید که افسردگی با فشار کار زیاد در ارتباط است؟ چطور می‌توانیم بین کار و زندگی تعادل ایجاد کنیم؟ چطور می‌توانیم خودمان را از پیامدهای منفی اعتیاد به کار نجات دهیم؟ ما به شما خواهیم گفت. با ما همراه باشید.
چرا افراد فشار کاری را تحمل می‌کنند؟
مدیری که بدون درنظر گرفتن شرایط، مسئولیت‌های سنگینی به کارمندانش محول می‌کند، به‌مرور زمان بهره‌وری سازمان را پایین می‌آورد. روحیه‌ی کارمندان در چنین وضعیتی تضعیف شده و عملکردشان ضعیف می‌گردد. بعضی از مدیران بدون درنظر گرفتن توانمندی و ویژگی‌های شخصیتی به افراد مسئولیت‌های متعدد می‌دهند که البته با این کار هم به خودشان ضرر وارد می‌کنند هم به کارکنان. گاهی سبک سلطه‌گری مدیران باعث می‌شود کارمندان فشار کاری زیادی را تحمل کنند. برای مثال هیچ ارزشی برای جسم و روان کارکنان قائل نمی‌شوند و آن‌ها را وادار به انجام وظایف شغلی تحت هر شرایطی می‌کنند. ساعت‌هایی برای استراحت کارمندان درنظر نمی‌گیرند و فقط انتظار دارند که نیروها به‌طور پیوسته کار کنند.
شرح وظایف را مشخص نمی‌کنند و کارها را بیشتر بر دوش فردی می‌گذارند که منفعل است و اعتراضی نمی‌کند. دراین‌گونه شرکت‌ها افراد حس امنیت خاطر ندارند و طولی نمی‌کشد که بهره‌وریشان پایین می‌آید. در سازمانی که افراد حریم یکدیگر را رعایت نمی‌کنند و مدام در کار یکدیگر سرک می‌کشند و با عناوین مختلفی حواس یکدیگر را پرت می‌کنند، سلامتی برای جسم و روانِ افراد باقی نمی‌ماند.
ازطرفی بعضی از افراد خودشان معتاد به کار هستند و از کار زیاد لذت می‌برند. این افراد اکثرا وقت آزاد ندارند و از اینکه بابت کار کردن زیاد تشویق شوند خوششان می‌آید. همچنان سعی می‌کنند خودشان را وظیفه‌شناس نشان دهند و واقعا هم مسئولیت‌پذیر هستند. نکته‌ی مهم اینجاست که بی‌اندازه کار می‌کنند و بدشان نمی‌آید که در کار غرق شوند. از سوی دیگر بعضی از افراد تیپ شخصیتی رقابت‌جو دارند و آرام و قرار ندارند. وقتی برای استراحت و تفریح خود و خانواده‌شان درنظر نمی‌گیرند و به تنها چیزی که فکر می‌کنند کارشان است.
مطلب مرتبط: اعتیاد به کار چیست؟ چگونه از آن رهایی یابیم؟
کار زیاد چه بلایی بر سر سلامت جسم و روان شما می‌آورد؟
۱ـ فردی که ساعت‌ها بدون وقفه کار می‌کند ممکن است دچار اختلالات خواب شود
ساعت‌های کاری زیاد، باعث بروز ناراحتی و اختلال خواب می‌شود. آیا بعد از یک روز پرتنش توانسته‌اید راحت بخوابید؟ قطعا بسیاری از شب‌ها دچار تنش، اضطراب و بدخوابی شده‌اید. ازآنجایی‌که بدن نیاز به استراحت دارد، اگر چرخه‌ی خوابتان بهم بریزد و ادامه پیدا کند در طول روز همواره کسل و بداخلاق خواهید بود. البته که بیماری افسردگی خودش مزید بر علت است. در بعضی‌ها ممکن است باعث خواب زیاد و در بعضی دیگر باعث کم‌خوابی مفرط شود.
۲ـ فشار کاری زیاد به مدت طولانی عوارض قلبی و فشار خون را به‌همراه دارد
بسیاری از افراد بنا به دلایل مختلف، زیاد کار می‌کنند. طبق تحقیقات افرادی که مدت زمان زیادی کار می‌کنند دچار حمله قلبی می‌شوند. برای مثال یکی از عوامل بیماری عروق کرونری قلبی، همین کار کردن زیاد و تحت فشار عصبی قرار گرفتن است. این افراد بعد از حمله قلبی دچار سستی و بی‌حالی می‌شوند و دیگر مثل قبل کارایی ندارند.
۳ـ اختلالات اسکلتی عضلانی باعث می‌شود عملکرد افرادی که زیاد کار می‌کنند پایین بیاید
درد در ناحیه‌ی کمر و ستون فقرات بر تمام جنبه‌های زندگی تأثیرگذار است. البته ناحیه‌ی شانه و مچ دست هم از این معضل در امان نیستند. بسیاری از کسانی‌که ساعت‌های طولانی پشت میزنشین هستند، دچار دیسک کمر می‌شوند. مثل کارمندان بانک. اغلب کارگران هنگام حمل بار نکات ایمنی را رعایت نمی‌کنند و عوارض جبران‌ناپذیری را به بدن خود تحمیل می‌نمایند.
مطلب مرتبط: آیا ویژگی‌های شخصیتی افراد در میزان رضایت شغلی آن‌ها تأثیرگذار است؟
۴ـ کار زیاد سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند
کار کردن‌های طولانی‌مدت در فضای بسته و دوری از آفتاب باعث می‌شود ایمنی بدن کاهش یابد. همین سرماخوردن‌های مکرر و طولانی شدن دوره‌ی درمان نشان می‌دهد سیستم ایمنی بدن ضعیف عمل می‌کند.
۵ـ فشار کار زیاد عملکرد گوارش را مختل می‌کند
اختلالاتی نظیر سوءهاضمه، اسهال و یبوست مزمن همگی در ضعیف شدن بدن تأثیرگذار هستند. ضمن اینکه به‌موقع غذا نخوردن سیستم هضم و جذب را دچار مشکل می‌کند. برای مثال بعضی‌ها در محیط کار یا منزل چنان با سرعت غذا میل می‌کنند که خودشان متوجه نیستند چه آسیبی به بدنشان وارد می‌شود.
۶ـ استرس شدید و تحریک‌پذیری
استرس در حد طبیعی برای شروع و ادامه‌ی کار لازم است. منتهی اگر بدن دائما در معرض فشار کاری قرار بگیرید فرد را تحریک‌پذیر می‌کند. استرس زمانی‌که از حد مطلوب خارج شود بدن را مختل می‌کند. برای مثال تحقیقات نشان داده افرادی که استرس شدیدی را تجربه می‌کنند دچار اختلال سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر می‌شوند.
۷ـ کار زیاد باعث حواس‌پرتی می‌شود
عدم تمرکز و حواس‌پرتی باعث می‌شود که نتوانید به‌موقع و باکیفیت کارها را انجام دهید. ممکن است صداهای اطراف، پچ‌پچ همکاران، صدای تلفن و عوامل محیطی دیگر توجه شما را به خود جلب کنند و در مدت کوتاهی کاملا حواس فرد از کار دور می‌شود. ذهنی که متلاطم و ناآرام است چطور می‌تواند متمرکز باشد؟
مطلب مرتبط: با کارمندان موبایل به دست چیکار کنیم؟ ۷ راهکار برای مدیریت اتلاف وقت در محیط کار
۸ـ کار زیاد فرد را انزواطلب می‌کند
کار شدید فرد را دچار فرسودگی شغلی می‌کند. بی‌تفاوت از کنار کارها رد می‌شود و وظایفش را به‌طور مؤثر انجام نمی‌دهد. کم‌کم علاقه‌اش به شغلی که دارد از بین می‌رود و انزوا را ترجیح می‌دهد. ارتباط گرفتن با همکاران را محدود می‌کند و در کنج تنهایی خود فرو می‌رود و از جایی‌که حس درماندگی دارد، دیگر قادر به کار کردن نخواهد بود.
مطلب مرتبط: افسردگی شغلی چیست؟ چگونه بر افسردگی در محیط کار غلبه کنیم؟
چگونه از خودمان دربرابر پیامدهای منفی کار زیاد مراقبت کنیم؟
ورزش کنید
اگر بی‌تحرک باشید و پشت میزنشین از شر بیماری دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی و همچنین پرفشاری خون در امان نخواهید بود. برای داشتنِ انرژی حتما باید زمانی را به فعالیت بدنی اختصاص دهید. بسیاری از هیجانات منفی ناشی از کار، با ورزش رفع می‌شوند. خوب است که همکاران دیگر را هم تشویق کنید به امر ورزش. نشاطی که با ورزش حاصل می‌شود عملکردتان را بهتر می‌کند.
استراحت کافی داشته باشید
در طول شبانه‌روز خواب خوبی داشته باشید. نشخوارهای فکری که قبل از خواب به سراغتان می‌آیند و حاصلی جز تشویش و بی‌خوابی ندارند را از خودتان دور کنید. قبل از خواب از خوردن غذای سنگین پرهیز کنید. چراکه دیر هضم می‌شود و کارکرد دستگاه گوارش را بهم می‌ریزد. قبل از خواب از چرخیدن در شبکه‌های مجازی جدا دوری کنید. در طول روز حداقل نیم ساعت استراحت داشته باشید و از نرمش‌های سبک غافل نشوید.
زمان را مدیریت کنید
کارهایی که قرار است انجام دهید را لیست کنید. برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشید و اگر توان ندارید، همه‌ی کارها را برای یک روز تلنبار نکنید. می‌توانید کارها را اولویت‌بندی کنید. سعی کنید باتوجه به زمان پیش بروید. مدیریت زمان به این خاطر است که شما بتوانید به امورات مهم بپردازید. چون در این صورت است که عملکردتان بهتر و استرستان کمتر می‌شود.
مطلب مرتبط: ۱۰ استراتژی اولویت‌بندی کارها در محیط کار
بیش از توانتان مسئولیتی را قبول نکنید
بسیاری از مدیران وقتی می‌بینند کارمندان علی‌الخصوص کارمندان توانمند کارها را به‌درستی و باسرعت انجام می‌دهند بیش از ظرفیتشان مسئولیت‌های دیگر را هم به آن‌ها محول می‌کنند. با این هدف که کارها سریع‌تر انجام شوند. بهتر است از ظرفیت خود آگاه باشید و اگر توان انجام کاری را ندارید محترمانه عنوان کنید. زمان‌هایی که حتی خودتان مشتاق به انجام کار زیاد هستید به عواقب منفی فشار کار فکر کنید و از بدنتان بیش از حد کار نکشید.
مطلب مرتبط: چرا کارمندان توانمند را از دست می‌دهیم؟
جمع‌بندی
گرچه نمی‌توان از استرس و فشارهای عصبی ناشی از کار زیاد دور بود. اما بهتر است برای سلامتی جسم و روان خود برنامه‌ای داشته باشید. شاید خودتان را بیش‌ازاندازه توانمند می‌بینید و باید به این موضوع فکر کنید که جسم و جانتان با کار زیاد تحلیل می‌رود. به عواقب آن بیندیشید و راهکارهای مناسبی را جهت برطرف کردن فشارهای عصبی و جسمی ناشی از کار سنگین به‌کار گیرید. بالعکس اگر مدیر یک سازمان هستید وظایف کارکنان را شفاف بیان کنید. زمانی‌که متوجه شدید انجام کارها برای بعضی از کارمندان دشوار است به آن‌ها فشار نیاورید و اگر امکان دارد نقش دیگری را برایشان تعریف کنید.
ممکن است نقشی که در تیم برای کارمندتان انتخاب کرده‌اید هیچ تناسبی با شخصیت و توانایی آن‌ها نداشته باشد و نکته‌ی آخر برای شما که فشار کار اذیتتان می‌کند این است که باید همواره مثبت‌اندیش باشید و خودتان را غرق در کار نکنید. به‌یاد داشته باشید برای موفقیت در کار لازم نیست صبح تا شب کار کنید.
