انتقاد از مدیران! تعجب نکنید. قرار نیست که همیشه عملکرد کارکنان زیر ذره‌بین قرار بگیرد. قطعا هرفردی در طول حیات خود بارها توسط دیگران مورد ارزیابی و قضاوت قرار گرفته است که برخی از این ارزشیابی‌ها ممکن است دارای جنبه‌های تشویقی و برخی دیگر منتقدانه باشند. در تمامی سطوح هر سازمانی رقابت وجود دارد که یکی از علت‌های اساسی آن دستیابی به امتیازات بیشتر ازجمله گرفتن پاداش، ارتقای شغلی و مواردی از این قبیل در مقایسه با همکاران دیگر است. به‌طورکلی هرفردی با ۳ سطح مختلف سطوح زیردست، همکاران هم‌ردیف و همکاران سطوح بالاتر در یک سازمان ارتباط برقرار می‌کند که باید بدانیم در هرسطحی چگونه انتقادات خود را به‌نحوی مطلوب بیان نماییم. انتقاد کردن درست یک مهارت بسیار مهم است که ضمن تأکید بر نقاط قوت به نقاط ضعف فرد نیز اشاره می‌شود تا با ارائه راهکارهای مناسب بتواند برای رفع آن‌ها کمک نماید.
پذیرش انتقاد از مدیران بین طبقات مختلف با یکدیگر متفاوت است که اگر بخواهیم از یک روش برای انتقاد از افراد مختلف استفاده کنیم، دچار یک اشتباه بزرگ خواهیم شد و چنین شیوه‌ای دارای نتایجی بسیار دشوار است. واکنش مناسب و صحیح به انتقاد، کار چندان آسانی نیست و هیچ‌کس دوست ندارد که نقاط ضعف و اشتباهاتش توسط یک شریک، دوست یا همکار مورد سرزنش قرار گرفته و احساس حقارت کند. بنابراین باید هم منتقد راه‌وروش صحیح یک انتقاد تأثیرگذار را بلد باشد و هم انتقادشونده واکنش درست برای بهره بردن از انتقاد در راستای رشد فردی و بهبود مهارت‌هایش را بداند.
چرا مدیران انتقادپذیر نیستند؟
منظور از انتقاد چیست؟ انتقاد چگونه می‌تواند مؤثر واقع شود؟ نحوه برخورد صحیح در محیط کار در شرایط دشوار چگونه باید باشد؟ یا انتقاد در محیط کار به چه شکلی باید بیان شود؟ انتقاد در فرهنگ لغت به‌معنای جدا کردن خوب از بد و یا برشمردن حسن‌ها و معایب و معمولا به‌عنوان یک واکنش کلامی برای نشان دادن جنبه دیگری از اتفاقات است که به‌نحوی به بهبود شرایط و بهره‌وری یا عملکرد فرد موردانتقاد کمک می‌کند.
زیرا به‌عنوان یکی از عناصر مهم در سازوکار بازخورد، موجب می‌شود که بدانیم چه‌کسی هستیم و یا چه کاری باید انجام دهیم تا بهتر شویم. انتقاد از مدیران نقش بسیار مهمی در رشد و موفقیت یک سازمان دارد که متأسفانه بسیاری از آن‌ها به اندازه‌ای که ادعا می‌کنند انتقادپذیر نیستند. گاهی اوقات برای مدیران دشوار است که از مخالفت با انتقادات و نظرات دیگران دست بکشند، چراکه با این کار احساس ضعف می‌کنند. فشار کاری رهبران و سرپرستان یک سازمان تا حدی زیاد است که گاهی باید اطلاعات محرمانه را حفظ کنند و گاهی نیز در روزهای سخت، رفتارهای خوبی از خود نشان بدهند.
انتقاد از مدیران به‌عنوان بخشی از فرهنگ سازمان
درنتیجه رسیدگی به انتقاد در محل کار قسمت دشوار اما ضروری از مدیر بودن است. زیرا در محیط کار، مرتبا باید انتقاداتی را از دیگران بشنوید و هضم کنید. یا برای استفاده از انتقادات آن‌ها در راستای بهبود خود، باید بدانید که چگونه به پیشنهادهایشان گوش دهید تا آن‌ها را درک کرده و به‌کار بگیرید. انتقاد سازنده در محیط کاری با کمک به بهبود روابط کاری، بهره‌وری را افزایش داده و تغییرات را ممکن می‌سازد. بنابراین اگر بخواهیم به ایجاد فرهنگ انتقادپذیری در سازمان برسیم باید به آموزش و ارائه دستورالعمل‌های علمی بپردازیم. اما اگر فقط به این موضوع توجه داشته باشیم که همه افراد از همدیگر بدون آنکه برای انتقادشان دلایل قانع‌کننده‌ای داشته باشند، انتقاد نمایند، آن موقع محیط کاری تبدیل به محیطی خواهد شد که همه از یکدیگر متنفر هستند. درنتیجه زمانی از انتقاد سازنده می‌توانید سود ببرید که سازمان شما دارای فرهنگ انتقادپذیری مناسبی باشد.
مطلب مرتبط: چگونه به شیوه‌ای مؤثر به انتقادات پاسخ دهیم؟
۱۲ راهکار هوشمندانه برای مدیریت انتقاد در محیط کار
راه‌های انتقاد سازنده در محل کار چیست؟ روش‌های صحیح انتقاد از مدیران کدام‌اند؟ انتقاد کردن و موردانتقاد واقع شدن، یکی از لازمه‌های پیشرفت و موفقیت در محیط کار است که باید در ابتدا خود را برای پذیرش انتقاد آماده کرده و به آن احترام بگذارید تا بتوانید دیگران را نیز نقد کنید. گاهی اوقات به‌دلیل عدم آگاهی کافی از روش‌های درست انتقاد کردن، روابط باارزشی را که داریم از دست می‌دهیم و حتی ممکن است مشکلات جبران‌ناپذیری نیز ایجاد شود که جز حسرت، چیزی برجای نخواهند گذاشت.
با انجام این کار باید بدانید که گاهی یک انتقاد بی‌جا و نادرست، ممکن است یک شخص و آینده وی یا خودتان را تحت تأثیر قرار دهید. بنابراین همه‌ی ما نیاز داریم تا مهارت انتقادپذیری در محیط کار را در خود ارتقا دهیم. زیرا انتقادپذیر بودن و شناخت نواقص و تلاش در جهت رفع آن‌ها، گامی برای دستیابی به پیشرفت فردی و جامعه است.
۱ـ بلافاصله واکنش نشان ندهید
واکنش شما اهمیت بسیار زیادی دارد و همه‌چیز به واکنش شما برمی‌گردد. زیرا پاسخ شما می‌تواند نشان‌دهنده میزان بلوغ و حرفهای بودنتان باشد و حتی حالت چهره و زبان بدنتان نیز به‌اندازه کلمات دربرابر انتقادات از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. از این‌‌جهت بین ارتباطات کلامی و غیرکلامی، اکثر افراد ارتباط غیرکلامی را صادق‌تر می‌دانند. بنابراین اولین واکنشی که باید نشان دهید، بی‌واکنشی و سکوت است و قبل از اینکه بخواهید چیزی بگویید حتما یک نفس عمیق کشیده و مکث کنید.
شاید انجام این کار ساده به‌نظر برسد، اما می‌تواند شما را از گفتن چیزی که پس از آن پشیمان می‌شوید، منع کند و به شما فرصت دهد تا زبان بدن و حالات چهره خود را کنترل نمایید. زمانی‌که انتقاد کاملا غیرمنتظره است یا شما انتقاد یا نظر منفی دریافت میکنید، عکس‌العمل دفاع از خود و نپذیرفتن آن را نشان خواهید داد که درواقع فرصت پیشرفت و توسعه را از سازمانتان خواهید گرفت. بنابراین باید بتوانید خودتان را کنترل کرده و به انتقادات با صبر و حوصله گوش دهید تا بتوانید آن را کامل و دقیق بررسی کنید.
۲ـ ایده‌های جدیدی برای بهبود روند فعلی پیشنهاد دهید
حتما در زمان انتقاد از مدیران پیشنهادهای جدیدی برای ارائه داشته باشید و نمونه‌هایی از رفتار کارمندان و اینکه چگونه فرد می‌تواند با این موقعیت کنار بیاید ارائه دهید. گاهی اوقات اشخاص هنگام انتقاد کردن دائماً در مورد اشتباه بودن کار فرد مقابل توضیح می‌دهند، اما هیچ‌گونه پیشنهادی برای بهبود اوضاع ندارند. درنتیجه اگر شما هیچ راه‌حلی برای ارائه نداشته باشید و نتوانید فرد مقابل را راهنمایی کنید که به‌جای مسیر کنونی به چه مسیر دیگری برود، هرگز انتقادتان مؤثر و سالم نخواهد بود.
۳ـ گوش دادن فعال را فراموش نکنید
گوش دادن فعال به این معنا است که شما بدون دخالت احساسات منفی‌تان، شنونده باشید. به‌طوری‌که باید به خودتان مسلط باشید و در هنگام شنیدن انتقاد، واقعا به صحبت‌های طرف مقابل گوش فرا دهید. بدون اینکه بخواهید وسط صحبت‌های وی وقفه ایجاد کنید و یا با خودتان حرف بزنید. چه کارفرما باشید چه کارمند بهتر است که هرگونه واکنش اولیه را حذف کرده و فقط گوش کنید تا متوجه شوید هراتفاقی که افتاده، از دید فرد دیگر چگونه موجب ارزیابی قرار می‌گیرد. هرگز حقایق را رد یا تصحیح نکرده و انتقادات و شکایات خودتان را مطرح نکنید و فقط روی گوش دادن دقیق به کلمات گفته‌شده تمرکز کنید. این شیوه گوش دادن به آرام کردن طرف مقابل و نشان دادن شخصیتی موجه از شما کمک بسیاری خواهد داشت و می‌تواند کارتان را بهبود ببخشد.
مطلب مرتبط: مهارت گوش دادن فعال چیست؟
۴ـ در زمان انتقاد از مدیران از بیان نکات مثبت غافل نشوید
در انتقاد از مدیران باید جنبه‌های مثبت آن را درنظر بگیرید تا انتقاد محکمی داشته باشید. چراکه انتقاد سازنده، برای کمک کردن به دیگران است و زمانی‌که قصد بازخورد دادن دارید حتما عملکرد کارمندان را درنظر بگیرید تا با برجسته کردن نقاط قوت یک کارمند، بتوانید به او کمک کنید و بفهمید چه کاری را به‌خوبی انجام می‌دهد. می‌توانید با بیان نقاط مثبت، ضربات و تلخی انتقادات را کم کنید تا افراد توان و انگیزه پذیرش را از دست ندهند. همچنین مراقب باشید که بازخوردهای مثبت را حتما برای مثبت نگه داشتن کارها استفاده نمایید. چراکه بازخورد مثبت می‌تواند به کارمند کمک کند تا بیشتر پذیرای انتقاد گردد.
مطلب مرتبط: ۱۲ روش ارائه بازخورد مؤثر به کارکنان برای افزایش بهره‌وری آن‌ها
۵ـ هرگز افراد را با یکدیگر مقایسه نکنید
یکی از بدترین و نابودکننده‌ترین کارهایی که در زمان انتقاد کردن می‌توانید انجام بدهید این است که با مقایسه کردن مدیران با افراد دیگر، غرور، تعصب، قدرت و استعدادهایشان را زیر سؤال ببرید. قطعا این کار باعث می‌شود که حرفهای شما تأثیر خود را از دست بدهند و فرد مقابل احساس کند که او را درک نمی‌کنید یا شرایط او را هرگز درنظر نمی‌گیرید. هرشخصی توانایی‌ها و ویژگی‌های اخلاقی منحصربه‌فرد خودش را دارد. بنابراین هنگام انتقاد کردن عملکرد فرد را تنها در مقایسه با خودش سنجیده و پای اشخاص دیگر را وسط نکشید.
۶ـ مسئولیت اشتباهات خود را بپذیرید
شاید یکی از مهم‌ترین دلایل اجتناب کردن از انتقاد از مدیران ترس از انکار و سرکوب انتقاد مطرح شده توسط مدیران باشد. اگر با گفت‌وگو با مخاطب به مرحله‌ای رسیدید که متوجه شدید انتقاد بجایی از شما شده است و رفتارتان باعث ناراحتی و رنجش فرد دیگری شده، بهتر است که رفتار نادرست خود را جبران کنید. به‌طوری‌که سعی کنید از فرد عذرخواهی کرده و به او قول بدهید که دیگر اشتباهتان را تکرار نخواهید کرد و در اولین فرصت مناسب آن را جبران میکنید. مدیرانی که به اشتباهات خود اعتراف می‌کنند، همیشه مورد ستایش و احترام هستند و موافقت کردن با فردی که از شما انتقاد می‌کند، می‌تواند فضایی مملو از احترام دوطرفه به‌وجود بیاورد.
۷ـ از هوش هیجانی خود کمک بگیرید
هرگز سعی نکنید که برمبنای احساسات و سلیقه شخصی خود انتقاد کنید یا حتی درمقابل انتقاد واکنش نشان دهید. بلکه تلاش کنید برای موضوع موردنظر دلایلی موجه داشته باشید. زیرا دلایل و توصیه‌ها می‌توانند بحث را به روشی مفید و تأثیرگذار، کامل‌تر کنند. ارائه توصیه‌ها و دلایل خاص و مبتنی بر منطق به افراد، ایده‌های مشخصی درباره اصلاحاتی که باید ایجاد کنند، می‌دهد و باعث می‌شود تا فرد نتواند انتقاد شما را حدس بزند و درنتیجه او را در مسیر درست هدایت می‌کند. همچنین اگر دلایل خود را داشته باشید، طرف مقابلتان نمی‌تواند از ارائه پاسخی منطقی به انتقادتان طفره برود.
هوش هیجانی دقیقا همان چیزی است که در این لحظات به کمک شما می‌آید. افراد با هوش هیجانی بالا می‌توانند تاب آوری بیشتری در مواجهه با هر آن چیزی که خوشایندشان نیست داشته باشند. مدیریت خشم و داشتن واکنشی حساب‌شده در موقعیتی که عملکردتان مورد انتقاد قرار گرفته بهترین اقدامی است که می‌توانید انجام دهید. اما آیا هوش هیجانی شما در وضعیتی هست که بتواند از این موقعیت حساس سربلند بیرون آید؟
ورود به تست هوش هیجانی بار-ان Bar-On
۸ـ در زمان انتقاد از مدیر از حریم خصوصی او محافظت کنید
به‌هرحال یادتان نرود که شما قرار است از فردی که جایگاه اجتماعی بالاتری نسبت به شما دارد انتقاد کنید. پس لازم است که برای انجام این کار ملاحظاتی را درنظر بگیرید بهترین راه برای انتقاد از مدیران این است که حتما حریم خصوصی حفظ شود. اگر می‌خواهید انتقاد انجام دهید هرگز این‌کار را در یک محیط گروهی ارائه ندهید. انتقاد سازنده در محیط کاری باید به‌صورت خصوصی انجام گیرد تا کارمند احساس نکند که از دیگران متمایز شده است. شما باید زمان لازم را برای کار با بازخورد داشته باشید. زیرا برنامه‌ریزی یک جلسه خصوصی به کارمندان این امکان را می‌دهد تا نظر شما را بهتر دریافت کنند و به آن‌ها زمان کافی برای پردازش پیام را نیز می‌دهد.
۹ـ از شخصی کردن انتقادات خودداری کنید
بسیاری از اشخاص، کار را جزئی از شخصیت خودشان می‌دانند و شخصی برداشتن کردن از نظرات مطرح شده یکی از موضوعات رایج در مورد انتقاد از مدیران است. بنابراین اگر می‌خواهید بدانید که چگونه می‌توانید انتقادها را به نحواحسن و بهتر کنترل کنید، در ابتدا بهتر است که خیلی شخصی به قضییه نگاه نکنید. انتقاد معمولاً مرتبط کار و عملکرد شماست نه شخصیت شما. به‌همین دلیل سعی داشته باشید که خود را به‌عنوان یک فرد از وظایفتان جدا کنید و به یاد داشته باشید که اشتباهات بازتابی از شخصیت شما نیستند. درنتیجه به‌جای تمرکز بر روی شخص حتما بر روی اعمال تمرکز کنید.
۱۰ـ تشکر و قدردانی را از یاد نبرید
سپاس‌گزار بودن و قدردانی را بیاموزید و مطمئن شوید که آن را به منتقد خود منتقل میکنید. اگر انتقادتان به روش مهربانانه و مفید بیان شده است حتماً از فرد موردنظر به‌خاطر نظراتش تشکر کنید. از مخاطب خود صرف‌نظر از اینکه برخورد او چطور بوده، به‌خاطر توجهی که به شما و عملکردتان نشان داده حتما تشکر کنید. حتی اگر حرفی هم برای توافقتان پیدا نکردید، بازهم از فرد موردنظر به‌خاطر صراحتش تشکر کنید و به او بگویید که به انتقادش فکر خواهید کرد. ابراز قدردانی به‌معنای موافق بودن صددرصد شما با نظر وی نیست، اما این کار نشان می‌دهد که از تلاشی که همکار شما برای ارزیابی‌تان و به اشتراک گذاشتن افکارش انجام داده است، احساس رضایت دارید.
۱۱ـ انتقاد را تبدیل به یک گفت‌وگو کنید
انتقاد از مدیران در محیط کار فرصتی برای مربیگری و راهنمایی کارمندان است. اگر کارمندی بخواهد به‌درستی بفهمد که شما چه می‌گویید و باید چگونه پیشرفت کند، حتما باید گفت‌وگویی با وی داشته باشید. هر کارمندی باید بتوانند از منظر خودش به نظرات و استراتژی‌های شما نگاه کند و درمورد چگونگی بهبود عملکردش سؤال‌هایی بپرسد یا حتی دیدگاه‌های شما را به چالش بکشد.
مطلب مرتبط: ۹ انتظار مهم کارمندان از مدیران
۱۲ـ در مورد مسائل مبهم سؤال بپرسید
وقتی انتقاد مبهم است، از فرد انتقادکننده بخواهید تا بیشتر توضیح دهد یا اگر سؤالی داشتید، بپرسید و درخواست کنید که واضح‌تر به شما توضیح بدهد. فقط توجه داشته باشید که سؤالتان را به‌صورت مثبت و مشخص بپرسید. انجام این کار باعث خواهد شد که منظور دقیق را بفهمید و به فرد موردنظر نشان دهید که آماده پذیرش انتقاد هستید. فقط توجه داشته باشید که مثل یک وکیل رفتار نکنید و با طرح پرسش‌های بسیار، هرگز از موضوع اصلی خارج نشوید و فقط از شخص مقابل بخواهید که درمورد چیزهای مبهم توضیح بیشتری بدهد. اطمینان حاصل نمایید که همه‌ی جوانب انتقاد را درک کرده‌اید. زیرا اگر ایرادی که به شما وارد شده را نتوانید درک کنید، آن موقع نمی‌توانید عملکردتان را بهبود ببخشید. همچنین مطرح کردن سؤالاتتان به این معنا خواهد بود که شما قصد بهبود عملکرد و یا رفع اشکال کارتان را دارید.
سخن نهایی
قطعا هیچ فردی از انتقاد لذت نمی‌برد و این امر اغلب شخصیت و رفتار اشخاص را به چالش می‌کشد. اما به همان اندازه‌ای که پذیرش آن دشوار است، این واقعیتی از زندگی اجتماعی افراد است. توانایی پاسخ‌گویی به انتقادات با فروتنی مهارت بسیار مهمی است که افراد کمی از آن برخوردارند. خطا کردن و دچار اشتباه شدن یک وجه غیرقابل اجتناب از وجوه شخصیت هرفردی است.
بنابراین از اینکه اشتباه میکنید یا مورد انتقاد قرار می‌گیرید، نباید ناراحت شوید. هنگامی باید ناراحت شوید که شخصی ایراد شما را دوستانه موردنقد قرار می‌دهد و شما بر آن اصرار می‌ورزید و از اصلاح آن سرباز می‌زنید. کارمندان ارزش انتقاد سازنده را به‌خوبی درک می‌کنند و حتی آن را به تعریف و تمجید و اظهارنظرهای پوچ ترجیح می‌دهند. اما برای افزایش مهارت انتقاد از مدیران در محیط کاری، باید نکاتی را بدانید که ما در این مطلب درمورد آن‌ها با شما صحبت کردیم. اگر بتوانید با بررسی دقیق این نکات، انتقاد را تحمل کنید از بسیاری از رنج‌ها و مشکلات پیشگیری خواهد شد.
