بدون شک همه افراد در سازمان‌ها و محیط کاری اغلب با پرسیدن سؤال می‌خواهند با دیگران ارتباط برقرار کنند و به آن‌ها بگویند که برایشان اهمیت دارند. اما برخی از سؤالات بیش‌ازاینکه به افراد حس دلگرمی و محبت بدهند، شخص را ناراحت و معذب می‌کنند. پرسیدن این سؤالات ممکن است موجب ناراحتی دیگران شود. چراکه دانستن پاسخ آن‌ها در زندگی ما هیچ تأثیری نخواهد داشت و اصطلاحاً ربطی به ما ندارد. در این صورت متأسفانه اگر چنین سؤالاتی را از دیگران بپرسیم، ممکن است احساس مثبتی که نسبت به ما دارند را هم با خاک یکسان نماییم.
ازهمه‌مهم‌تر اینکه پرسیدن چنین سؤالاتی سبب می‌شوند به شکل ناموجهی وارد حریم خصوصی کارمندان شوید. حریم خصوصی یا حریم شخصی یکی از اصلی‌ترین حقوق هر فردی است که متأسفانه امروزه با پیشرفت جوامع و گسترش ارتباطات جمعی، تا حدودی نادیده گرفته می‌شود. حریم خصوصی مرزهای فیزیکی، احساسی و روانی هستند که هر شخصی برای خودش دارد و بدون حفظ آن نمی‌توان روابط اجتماعی و شغلی موفقی داشت. مهم‌ترین نکته در حفظ حریم خصوصی این است که همه‌ی افراد بدانند هر شخصی نگرش، علاقه و نیازهای خاص مربوط به خود را دارد و حریم هر فردی به اندازه حریم دیگری مهم و باارزش است. بدین سبب بهتر است حتماً قبل از پرسیدن سؤالات خاصی بیشتر با خودمان فکر کنیم و به حریم شخصی افراد احترام بگذاریم.
حریم خصوصی یعنی چه؟
حریم شخصی یا حریم خصوصی نامی است که بر اطلاعات کلی زندگی هر فردی نهاده‌اند. این حریم از حقوق بشری به‌حساب می‌آید که افراد مختلف با حفظ این حریم احساس امنیت و آرامش خاصی دارند. درواقع حریم خصوصی مرزی است میان زندگی شخصی و سایر فعالیت‌های فرد و دیگران که حق ورود از این مرز را ندارند، مگر اینکه خود فرد اجازه بدهد. ما به‌عنوان نسل بشر دو وظیفه در قبال حریم خصوصی برعهده داریم: اولی از حریم خصوصی خود محافظت نماییم و اجازه ورود دیگران اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی به آن حریم را ندهیم. دومی ما در برابر حریم خصوصی دیگران نیز وظایفی را برعهده داریم و هرگز نباید بدون اجازه یا تأیید آن‌ها وارد حریم خصوصی دیگران شویم.
ما در زندگی مرزها و حریم‌های مادی زیادی مثلاً حریم خانه، ماشین و … را داریم. همان‌طورکه هیچ فردی بدون اجازه حق ورود به خانه ما را ندارد، باید از ورود دیگران به حریم خصوصی خود نیز جلوگیری نماییم و تمام تلاش خود را در حفظ اطلاعات ارزشمند زندگی خود به‌کار بگیریم. روابط سالم اجتماعی زمانی شکل می‌گیرند که رعایت احترام متقابل به حریم خصوصی یکدیگر را شاهد باشیم. پس به‌طورکلی حریم خصوصی اطلاعاتی ارزشمند در مورد زندگی خود شخص است و او خودش تصمیم می‌گیرد که دیگران چه میزان از آن را بدانند.
مطلب مرتبط: حدومرزهای سالم صمیمیت در محیط کار
چرا حفظ حریم خصوصی کارمندان اهمیت دارد؟
حفظ حریم خصوصی در محیط کار از مزایای بسیاری برای کارمندان و کارفرمایان برخوردار است. حفظ حریم خصوصی در محیط کار مجموعه‌ای منظم و بدون حاشیه را به ارمغان می‌آورد که در این مجموعه افراد بدون اینکه دغدغه‌ای از حریم خصوصی داشته باشند، بر روی کار خود متمرکز شده و کارایی تیم و شرکت به‌طور قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند.
اگر کارمندی هستید که در محیط کار خود با سؤالی روبه‌رو شده‌اید که احساس می‌کنید موجب نقض حریم خصوصیتان می‌گردد به صراحت در مقابل آن واکنش نشان دهید. هرچند که رفتار شما بی‌ادبی تلقی گردد. در پاسخ به چنین موقعیت‌هایی بگویید دانستن جواب این سؤال برای هیچ‌کدام از ما در رابطه با پیشرفت کاری سودی نخواهد داشت. با این رفتار شما مرزهایتان را مشخص می‌کنید و دیگران خواهند فهمید که چگونه و تا چه حد باید با شما در ارتباط باشند.
بعضی از افراد هیچ حدومرزی برای حریم خصوصی خود ندارند و به حریم خصوصی دیگران نیز احترام نمی‌گذارند. این افراد با این کار دچار چالش می‌شوند و در کار گروهی نیز سبب به حاشیه رفتن تیم از اهداف کاری می‌گردند. بنابراین شایسته است که کارمندان در حفظ حریم خصوصی یکدیگر تلاش نمایند تا در آرامش خاطر بتوانند به وظایف خود نیز عمل کنند. از طرف دیگر کارفرمایان هم باید شرایطی را به‌وجود بیاورند که در حفظ حریم خصوصی کارمندان کمک کننده باشد.
به‌عنوان مثال کارفرمایان می‌توانند در صورت دسترسی به محیط کار بزرگ برای هر کارمند اتاق جداگانه درنظر بگیرند. اگر به محیط بزرگ دسترسی ندارند، می‌توانند برای هر کارمند حداقل یک میز درنظر بگیرند که بتواند به سلیقه خود وسایلش را مرتب کرده و بر روی وظایفش متمرکز گردد. کارفرمایان با این اقدامات تلاش‌های مؤثری در حفظ حریم خصوصی کارکنان در محیط کار انجام می‌دهند که درنتیجه افزایش کارایی کارمندان را در پی خواهد داشت.
مطلب مرتبط: ۱۲ راهکار پیشنهادی برای بهبود ارتباط مدیر و کارمند
پرسیدن چه سؤالاتی حریم خصوصی کارمندان را به خطر می‌اندازد؟
قطعاً همه می‌دانید که روزانه تعداد رزومه‌های بسیاری به دست کارفرمایان و مدیران منابع انسانی می‌رسد. اما انجام مصاحبه‌های شغلی چندان هم کار آسانی نیست. زیرا کارفرما باید بتواند از طریق مصاحبه‌های کاری، شخص موردنظرش را از بین صدها متقاضی انتخاب نماید. یا بسیاری از کارفرمایان برای برقراری ارتباط بهتر و کاهش استرس و اضطراب کارجویان، سؤالات کاملاً شخصی می‌پرسند که درنهایت این سؤالات می‌تواند به ضرر کارفرما و کارجو تمام گردد. حتی امکان دارد که سبب شود تا کارجو را برای همیشه از دست بدهند. بنابراین قبل از پرسیدن سؤالات حتماً تمام جوانب را به‌خوبی درنظر بگیرید. شما باید بدانید که چه پرسشی را می‌توانید از کارجو یا کارمندان خود بپرسید و چه سؤالی را نباید بپرسید تا به حریم خصوصی کارمندان احترام بگذارید.
۱ـ چه سالی دبیرستان خود را تمام کرده‌اید؟
قطعاً پشت هرسؤالی هدفی نهفته است. بعضاً هدف از پرسش این‌گونه سؤالات برقراری ارتباطات و گاهی هم کنجکاوی‌های بی‌مورد است. وقتی این سؤال را از شخصی می‌پرسید خیلی کم پیش می‌آید که آن را به حساب برقراری ارتباطات بگذارند. بسیاری از کارمندان در محیط کار علاقه‌ای ندارند که دیگران از سن آن‌ها مطلع شوند و پرسیدن سؤال در مورد زمان اخذ مدرک تحصیلی نشان‌دهنده سن فرد است.
اگر شما منظوری هم نداشته باشید کارمندان احساس ناخوشایندی نسبت به جواب دادن به این‌گونه سؤالات دارند و جواب دادن به آن را تعرض به حریم شخصی خود تلقی می‌کنند. گاهی هم احتمال می‌دهند که با دانستن سنشان تبعیض قائل شوید و آن‌ها را برای آن موقعیت شغلی انتخاب نکنید.
۳ـ من به لهجه شما علاقه‌مند شدم، شما اهل کدام شهر هستید؟
بعضی اوقات سؤالاتی در ذهن شما ایجاد می‌شود که با کمی دقت می‌توانید جوابشان را خودتان پیدا کنید و نیازی به پرسیدن ندارند. اگر کارفرما درمورد شهری که کارمندش اهل آن است سؤالی دارد به‌راحتی می‌تواند با مراجعه به فرم‌هایی که در مصاحبه و بدو استخدام توسط کارمند پر شده است، پاسخ سؤالش را بیابد. پرسش درمورد محل اقامت یا اصالت کارمند موجب می‌گردد که اگر وی را در مصاحبه رد کنید، این‌گونه تصور نماید که چون اهل فلان شهر است شما وی را قبول نکرده و رد کرده‌اید. حتی اگر منظور شما چنین چیزی نباشد این سوء تفاهم‌ها با پرداختن به چنین سؤالاتی ایجاد می‌شوند و بهتر است درصورت لزوم از طرح این سؤالات خودداری نمایید تا به حریم خصوصی کارمندان خود ورود نکنید.
۳ـ در خانه به چه زبانی صحبت می‌کنید؟
گاهی در هنگام استخدام به نیرویی نیاز دارید که بتواند به چندین زبان تسلط داشته باشد. به‌همین منظور نباید سؤال را طوری بپرسید که طرف مقابل احساس تبعیض نماید. در خانه به چه زبانی صحبت می‌کنید هرگز سؤال مناسبی نبوده و احساس خوشایندی برای طرف مقابل ایجاد نمی‌کند. به‌جای این سؤال می‌توانید بپرسید که به چه زبان‌هایی می‌توانید صحبت نمایید؟ می‌توانید با تسلط وی به آن، زبان موردنظرتان را ارزیابی کنید تا از سطح مهارت‌های شخص دلخواهتان آگاه شوید.
۴ـ چند تا بچه دارید؟ یا چرا بچه‌دار نمی‌شوید؟
علت پرسیدن این سؤال از جانب کارفرمایان آگاهی از این است که کارمند به‌خصوص کارمندان خانم با بچه‌داری می‌توانند به وظایف شغلی خود نیز بپردازند؟ بچه‌داری سبب محدودیت‌های قابل توجهی برای مادران کارمند می‌گردد و شرایط را برایشان سخت‌تر می‌کند. اما باید توجه داشت که در پرسیدن این سؤالات باید دقت بسیاری کرد تا لطمه‌ای به حریم خصوصی کارمندان وارد نگردد. زیرا افراد هرگز تمایلی به بیان واضح دغدغه‌های بچه‌داری خود ندارند.
علت‌های متعددی وجود دارد که برای کارمندان حرف زدن درباره فرزندآوری در محیط کار سخت است. یکی از این دلایل می‌تواند به ناباروری زوجین مربوط باشد که برای درمان این کار در بیمارستان‌های مختلف متحمل مشکلات زیادی هستند. بدین سبب می‌توانید با تغییر دادن سؤال خود آن را این‌گونه مطرح نمایید: در کار ما سختی‌های زیادی وجود دارد و ممکن است در ساعات مختلف روز به کمک شما نیاز داشته باشیم، آیا شرایط همکاری با ما را دارید؟ با طرح این سؤال هم به حریم خصوصی افراد احترام گذاشته‌اید و هم به هدف خود می‌رسید. درنتیجه اگر متقاضی دارای فرزند باشد در جواب خواهد گفت شرایط همکاری با شما را ندارد.
۵ـ آیا دچار ناتوانی جسمی هستید؟ آیا شما معلولیت خاصی دارید؟
ناتوانی‌های جسمی اشخاصی که متقاضی کار هستند و یا کارمند شرکتی هستند، برای مصاحبه‌کننده کاملاً مشهود است. خودتان را جای متقاضی دارای ناتوانی جسمی قرار دهید و دو بار از خود این سؤال بپرسید. آیا شما معلولیت خاصی دارید؟ یا آیا شما قادر هستید وظایف محوله را به‌طورکامل انجام دهید؟ با دقت در این دو نوع سؤال خواهید دید که سؤال دوم مناسب‌تر از سؤال اولی است. پرسش دوم حتی موجب می‌شود که متقاضی از معلولیت خود احساس شرم و ناراحتی نکند و مصاحبه‌کننده به جواب سؤالات خود درمورد توانایی‌های متقاضی پی ببرد.
مطلب مرتبط: ۷ پیامد منفی تبعیض در محیط کار
۶ـ چرا این همه بچه آورده‌اید؟ یا چرا فقط یک بچه دارید؟
برخی از سؤالات ازجمله این قبیل سؤالات به‌طور واضح نماد تعرض در حریم خصوصی کارمندان به‌حساب می‌آیند. اینکه دیگران چند بچه دارند مطمئناً برای کارشان دلایل شخصی خودشان را دارند و نباید تمایلات خود را به دیگران تحمیل کنیم. ممکن است از نظر ما چند فرزندی یا تک فرزندی صحیح نباشد اما حق این را نداریم از جانب دیگران در زندگی آن‌ها دخالت نماییم و بهتر است حتما این کنجکاوی‌ها را کنار بگذاریم.
۷ـ در رابطه با آخرین شغلتان صحبت نمایید؟ چه چیزی را در محیط کار قبلی خود دوست نداشتید؟
در ابتدای کار ممکن است فکر کنید که مطرح کردن این سؤال بسیار مناسب است و با این سؤال می‌توان اطلاعات مفیدی از متقاضی به‌دست آورد. اما باید دقت نمایید که آیا متقاضی واقعاً در این مورد صادقانه صحبت خواهد کرد؟ در جواب باید این نکته را درنظر بگیرید که کمتر کسی پیش می‌آید که به این سؤال جواب صادقانه بدهد. زیرا متقاضی همواره سعی خواهد کرد بیشتر از خودش نماید تا تحت هر شرایطی به شغل موردنظرش دست پیدا کند. بهتر است این سؤال را به‌صورت دیگری مطرح کنید و این مشکل را به‌حداقل برسانید. به‌عنوان مثال می‌توانید بپرسید که چرا می‌خواهید در این شغل استخدام شوید؟ یا هدف شما از استخدام در شرکت ما چیست؟
مطلب مرتبط: با ۱۵ مورد از رایج‌ترین سؤالات مصاحبه استخدامی و نحوه پاسخ‌دهی به آن‌ها آشنا شوید
۸ـ صورتت چیزی شده؟ پای شما مشکل دارد؟
عده‌‌ی بسیاری وجود دارند که از زمان کودکی عارضه‌های پوستی و جسمی با خود به‌همراه دارند. ممکن است فردی بر روی پوست صورت خود لکه‌هایی داشته باشد یا پایش لنگ بزند. سؤال کردن درمورد این مشکلات مادرزادی یقیناً ناراحتی می‌آفریند و موجب شکستن متقاضی و وارد کردن ضربه به حریم خصوصی کارمندان می‌گردد. قطعاً بهترین کار نپرسیدن چنین سؤالاتی است. چراکه با این پرسش امکان دارد که طرف مقابل چندین روز از شنیدن این سؤالات ناراحت بماند. ما در مصاحبه کردن دنبال کشف مناسب‌ترین مورد برای کار خود هستیم و باید دقت نماییم که حق تحقیر یا ناراحتی متقاضیان را نداریم و این کار شایسته نبوده و از اخلاق حرفه‌ای کاملاً به دور است.
مطلب مرتبط: ۶ دلیل اهمیت اخلاق کاری در موفقیت سازمان
۹ـ دوست نداری ازدواج کنی؟
بیشتر افراد حداقل یک‌بار تجربه رویارویی با سؤالاتی مثل: ازدواج نکردی؟ کی می‌خواهی ازدواج کنی؟ انشالله امسال دیگه ازدواج می‌کنی؟ را دارند و قطعاً آگاه هستند که این‌گونه سؤالات کلیشه‌ای چقدر آزاردهنده هستند. ازدواج یک امر کاملاً شخصی است و باید به انتخاب‌های دیگران در این‌گونه موارد احترام بگذاریم. برخی از افراد علاقه‌ای به ازدواج ندارند، یا عده‌ای علاقه دارند ولی باتوجه به شرایط بد اقتصادی قادر به انجام آن نیستند. بنابراین بهتر است در ترویج فرهنگ عدم پرسیدن درمورد ازدواج دیگران تلاش نماییم. اگر شرکت شما خواهان افراد مجرد نیست پس بهتر است در فراخوان‌های استخدامی این مورد ذکر گردد تا از مشکلات و ناراحتی‌های احتمالی پیشگیری شود.
۱۰ـ آیا شما نماز می‌خوانید؟
بدون شک افراد تمایل چندانی برای نشان دادن اعتقادات مذهبی خود ندارند. اگر شرکت شما در زمینه‌های مذهبی فعالیت نمی‌کند، پس بهتر است از طرح چنین سؤالاتی خودداری نمایید. در اکثر شغل‌ها مهارت‌های فرد متقاضی برای شرکت مفید است و مورد استفاده قرار می‌گیرد. بدین سبب هرگز لزومی ندارد که درمورد دین و مذهب و میزان اعتقادات فرد متقاضی پرس‌وجو کرد.
البته دقت داشته باشید که این حرف به‌منزله مهم نبودن اخلاقیات در محیط کاری نیست. این دو موضوع کاملاً جدا ازهم هستند و نباید آن‌ها را باهم اشتباه گرفت. پس به‌طورکلی اولویت قرار دادن اعتقادات و تبعیض قائل شدن در این زمینه ممکن است به ضرر شرکت تمام گردد. به‌عنوان مثال ممکن است شخصی مهارت و تخصص بی‌نظیر خود را به‌خاطراینکه نماز نمی‌خواند و یا کلاً پیرو مذهب دیگری است، از دست بدهد. نماز خواندن و اعتقادات در شغل‌هایی مهم و ضروری هستند که در آن‌ها این اعمال بخش جدایی‌ناپذیری از شغل محسوب گردند. درنتیجه سعی داشته باشید که با پرسش این‌گونه سؤالات به حریم خصوصی کارمندان آسیب وارد نکنید.
۱۱ـ چرا چاق یا لاغر شده‌ای؟
یکی از شایع‌ترین سؤالاتی که افراد مختلف از یکدیگر می‌پرسند، پرسش درباره وزن یکدیگر است. این سؤالات به ندرت پیش می‌آید که با هدف اهمیت دادن به فرد مقابل پرسیده شده باشند. متأسفانه حتی بازخورد خوبی برای مخاطب ندارند و باعث بهم خوردن آرامش ذهنی آن‌ها می‌گردند. داشتن تناسب اندام به‌هیچ‌وجه ملاک ارزیابی افراد نیست. چه‌بسا افراد شایسته‌ای که اضافه وزن دارند یا برعکس لاغر اندام هستند.
پس باید تمرین کنیم که عادت زشت سؤال کردن درمورد وزن افراد را حتما ترک نماییم. گاهی اضافه وزن افراد دلایل مختلفی نیز می‌تواند داشته باشد. مثلاً برخی اوقات تناسب اندام برای فرد مهم نیست و گاهاً این افراد می‌دانند اضافه وزن دارند و نمی‌توانند از شر آن خلاص شوند. بدین سبب پرسش چرا چاق شده‌ای هیچ کمکی به تناسب اندام آن‌ها نمی‌کند و برعکس نمود بدی در ذهن آن‌ها پدید می‌آورد. در طرف مقابل لاغری هم دلایلی ممکن است داشته باشد. مثلاً گاهی‌اوقات افراد تحت فشار استرس و اضطراب زندگی دچار لاغری می‌شوند و یا امکان دارد عوارض مصرف قرص‌ها و درمان پزشکی سبب این امر گردد. به‌طورکلی باید بدانیم که با پرسش درمورد وزن افراد نه‌تنها هیچ کمکی به آن‌ها نمی‌کنیم، بلکه اسباب آشفتگی خاطرشان را نیر فراهم می‌آوریم.
۱۲ـ سؤالات سیاسی
سؤالات سیاسی در بیشتر موارد موجب اختلاف و موضع‌گیری‌های منفی در بین افراد می‌گردند. به‌عنوان مثال سؤال‌های به چه کسی رأی خواهی داد؟ با کدام جبهه سیاسی موافق هستی؟ همه می‌توانند تنش‌زا باشند. درصورتی‌که نظر مخاطب سؤال با نظر ما کاملاً مخالف باشد به احتمال فراوان باورهایمان نسبت او تغییر خواهند کرد و ممکن است دیدگاهمان نسبت به وی تغییر کرده و دید منفی به او داشته باشیم.
سخن نهایی
حفظ حریم خصوصی کارمندان یکی از مهم‌ترین ترفندها برای موفقیت در سازمان‌ها است. عدم حفظ حریم خصوصی شما را با چالش‌های مهمی مواجه می‌کند که می‌تواند امنیت و ارتباطات شما را تحت تأثیر خود قرار دهد. به‌طورکلی یک فرمول واحد برای حفظ حریم خصوصی در شرکت‌ها وجود ندارد و هر سازمانی با تکیه بر سیاست‌ها و فضای کاری و اداری خود باید یک شیوه‌نامه کاربردی برای این کار تدوین نماید.
این‌گونه راهکارها می‌تواند به هر کسب‌وکاری کمک نماید تا تعادل مناسبی را در بین یک فضای اشتراکی و خصوصی ایجاد کند و به حداکثر بهره‌وری در افراد در محیط کاری دست یابد. حریم خصوصی در تمام ابعاد زندگی بشر به چشم می‌خورد و حفظ آن ارتباط مستقیمی با رضایت از زندگی و شغل دارد. به‌همین علت ضروری است که راه‌های حفظ حریم شخصی خود را یاد بگیرید و درعین‌حال به حریم اطرافیان نیز احترام گذاشته و برای آن ارزش قائل شوید. زیرا این‌گونه می‌توانید ارتباط سالم و مؤثرتری با دیگران برقرار کنید و زندگی شخصی و اجتماعی خود را به بهترین نحوممکن پیش ببرید.
