مسئله دورکاری چندان نوظهور نیست و از سال ۱۹۸۰ در کل جهان و بیشتر در کشورهای پیشرفته وجود داشته است. اما اهمیت آن در سال ۱۹۹۰ افزایش یافت و دلیل آن افزایش صنایع مربوط به فناوری پیشرفته بود. افراد از طریق دورکاری توانستند فرصت‌های مثبت زیادی را تحقق بخشند و این موارد سبب شد تا کارمندان زیادی در صنایع مختلف به دورکاری بپردازند. دورکاری کارمندان موضوعی است که در بیشتر اوقات به نفع کارکنان و مدیران بوده و می‌توان گفت نوعی ابزار مشخص برای مدیران و صاحبان کسب‌وکارها است. چه کسب‌وکارهای کوچک و نوپا و چه مشاغل بزرگ و متوسط.
طبق آماری که توسط GlobalWorkplaceAnalytics.com ارائه شده است. از سال ۲۰۰۵ تاکنون نیروهایی که در آمریکا به‌صورت دورکار فعالیت می‌کنند دو برابر شده است. لازم به ذکر است که این آمار بدون احتساب افرادی است که به‌صورت خوداشتغالی مشغول به فعالیت هستند.
در این مقاله قصد داریم به معایب و مزایای دورکاری از زوایای گوناگون بپردازیم.
منظور از دورکاری کارمندان چیست؟
دورکاری نوعی روش در سازمان‌دهی امور سازمان‌ها است که در آن کارمندان یک موسسه و شرکت به‌دوراز محیط کاری و کارفرما و با به‌کارگیری تجهیزات الکترونیکی کار می‌کنند. این فعالیت‌ها در راستای اهداف شرکت بوده و به کارمند این امکان را می‌دهد که بدون حضور در اداره و دور از بروکراسی سنتی، امور محوله را در خانه انجام داده و ارسال کند. این روش که جزء اصلی‌ترین فرآیندهای الکترونیکی است سبب می‌شود که شخص در انجام امور انعطاف بیشتری داشته باشد.
می‌توان گفت دورکاری کارمندان جزء جدیدترین و به‌روزترین نوع مدیریت‌های کشوری به‌حساب می‌آید که با استفاده از فناوری اطلاعات و از طریق فرآیندهای اطلاعاتی قابل‌کنترل است.
نقدی بر بخشنامه‌ی دورکاری کارمندان دولت
در بخشنامه دورکاری که در برخی شرایط توسط دولت به‌کارمندان ابلاغ می‌شود، موارد و مشکلاتی وجود دارد که ممکن است در هنگام دورکاری کارمندان دامن‌گیرشان شود. برای مثال می‌توان به این مورد اشاره کرد که آیا بستر فعالیت آنلاین و استفاده از تجهیزات سخت‌افزاری ارتباطات تا حدی هست که همه بتوانند از این بستر استفاده کنند؟ همچنین ممکن است حضور در منزل و کاهش ارتباطات بین فردی در خارج از منزل سبب شود که آشفتگی در فرد ایجادشده و عواقبی مانند افسردگی یا افزایش تعارض‌های خانوادگی را به دنبال داشته باشد.
علاوه‌بر این می‌توان به این نکته اشاره کرد که اگر شخص دورکار دارای برنامه‌ریزی زمانی نباشد و بیشتر زمان خود را در خانه هدر دهد، این امر می‌تواند سبب تضعیف روحیه خود و کودکانشان گردد و به‌واسطه‌ی محرومیت از محیط بیرون و ارتباطات بین فردی کودک به یک فرد پرخاشگر تبدیل شود. همچنین در امور دولتی افراد عادت به کار در ساعات مشخص و پشت میز نشینی و محیط کاری مخصوص دارند. تغییر سبک کار کارمندان مطمئنا سبب کاهش کارایی و بهره‌وری آن‌ها و به‌تبع آن کاهش بهره‌وری سازمان می‌شود.
علاوه بر تمام موارد اشاره‌شده دورکاری مزایا و معایب دیگری نیز دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد.
مزایای دورکاری کارمندان
همان‌طور که گفته شد دورکاری کارمندان مزیت‌های زیادی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
انعطاف‌پذیری بالا
منعطف بودن و داشتن آزادی عمل چه به لحاظ زمانی و چه مکانی می‌تواند تعریفی از دورکاری را ارائه دهد. کارمندی که در شرایط دورکاری کار می‌کند، می‌تواند زمان جلسات کاری، زمان تحویل پروژه و حتی زمان کار بر روی پروژه را خودش برنامه‌ریزی کند. به‌طورکلی مدیریت زمان اشخاص به دست خودشان است و آن‌ها مدت‌زمان زیادی را در ترافیک و رفت‌وآمد از دست نمی‌دهند. افرادی هستند که شب‌ها تمرکز بالایی دارند و می‌توانند با کار در شب بازدهی و کارایی بیشتری داشته باشند. درحالی‌که برخی از افراد صبح و اول وقت کارایی بالاتری دارند. به همین علت است که می‌گوییم دورکاری کارمندان قابلیت انعطاف زیادی دارد.
این انعطاف‌پذیری مشمول انتخاب مکان نیز می‌شود. کارمندان می‌توانند در هرجایی که دوست دارند به انجام وظایف شغلی خویش بپردازد. حیاط، تراس، اتاق‌خواب، اتاق کار، هواپیما، کافه و بسیاری از موقعیت‌های دیگر ممکن است گزینه‌ی انتخابی شما برای سپری کردن ساعات کاریتان باشند. در کل ویژگی‌های محیط کار ایده آل برای هر شخصی متفاوت است و دورکاری این امکان را برای شما به ارمغان می‌آورد که بر اساس معیارهای خود محیط کار مطلوبتان را انتخاب نمایید.
مطلب مرتبط: مقاله تعریف شما از محیط کاری ایده آل چیست؟
هزینه‌ها را کاهش داده و باعث پس‌انداز می‌شود
جدا از مسئله مهم ذخیره‌ی زمان برای رفت‌وآمد، می‌توان گفت همین کاهش ترددها سبب ذخیره‌ی مبالغی می‌گردد که صرف رفت‌وآمدتان می‌کردید. با یک حساب سرانگشتی به‌راحتی می‌توانید با محاسبه‌ی هزینه‌هایی که در هرماه برای حمل‌ونقل عمومی، آژانس، بنزین و استهلاک اتومبیل، مهدکودک، پرستار بچه و حتی هزینه‌های مرتبط با لباس فرم خرج می‌کردید، به اهمیت این موضوع پی ببرید.
علاوه بر کاهش هزینه‌ها، کارمند دورکار می‌تواند مبالغی را پس‌انداز کند. این مبالغ همان هزینه‌های مربوط به رفت‌وآمد، پوشاک، تغذیه و مواردی از این قبیل هستند.
دورکاری کارمندان، بهره‌وری آن‌ها را افزایش می‌دهد
مطمئنا رفت‌وآمد و حضور در فضای کاری می‌تواند عامل بسیاری از بیماری‌ها و انتقال میکروب و ویروس باشد. در برخی شرایط خاص مثل روزهای کرونایی بدون شک بهترین گزینه برای اشتغال، دورکاری است. دورکاری کارمندان سبب پیشگیری از انتقال عوامل بیماری‌زا شده و حتی در هنگام ابتلا به بیماری این امکان را به کارمندان می‌دهد که در خانه و در زمان استراحت، وظایف شغلی‌شان را انجام دهند. در این صورت دیگر نیازی به مرخصی گرفتن ندارید و کارتان عقب نمی‌افتد.
بدیهی است که تحمل و کنار آمدن با شرایط بیماری به‌خودی‌خود سخت و طاقت فرساست. در چنین شرایطی فاصله گرفتن از شغل و محیط کار می‌تواند مزید بر علت شود و شما را در شرایط روانی نامساعدی قرار دهد که به‌تبع آن در آینده منجر به کاهش کیفیت عملکرد و بهره‌وری شما می‌گردد. بنابراین انجام وظایف شغلی در شرایط دورکاری اجباری می‌تواند به تقویت روحیه و افزایش رضایتمندی‌تان کمک کند.
فرصتی برای یادگیری مهارت‌های جدید پیدا می‌کنید
بسته به وظیفه و مسئولیتی که هر شخص دارد افزایش مهارت‌ها عامل مهمی در اشتغال فرد به‌حساب می‌آید. یک کارمند دورکار به‌سادگی و با مدیریت زمان می‌تواند زمان مفید برای کار را انتخاب کرده و در مابقی اوقات به افزایش مهارت و یادگیری بپردازد. کارمندانی که دائما به فکر افزایش مهارت‌های خود هستند، بی‌تردید از عملکرد بهتری در سازمان برخوردارند. ضمن اینکه می‌توانند گزینه‌های بالقوه مناسبی برای تصاحب جایگاه‌های شغلی بالاتر باشند.
تجربه نشان داده است که کارمندان دورکار در مواجهه با موارد و مشکلات یا هنگام برخورد با یک سؤال همانند مافوق و مدیرانشان عمل می‌کنند. چراکه آن‌ها در آن شرایط مجبور هستند خودشان دست‌به‌کار شده و مستقلانه به حل مسئله و تصمیم‌گیری بپردازند.
بنابراین دورکاری کارمندان نه‌تنها فرصتی را برای تقویت مهارت‌های شغلی فراهم می‌کند. بلکه این قابلیت را دارد که منجر به تغییرات مثبت در الگوهای رفتاری غالب آن‌ها گردد.
مطلب مرتبط: مقاله ۱۵ مهارت شغلی پردرآمد و ثروت ساز که باید به‌سرعت بیاموزید
معایب دورکاری کارمندان
در کنار تمام مزیت‌ها و حس‌های خوبی که دورکاری به فرد شاغل می‌دهد معایبی هم وجود دارد که سبب ایجاد مشکلاتی برای فرد شده و کارایی او را پایین می‌آورد. در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
افزایش حواس‌پرتی
حواس‌پرتی در همه‌جا وجود دارد و می‌تواند برای هرکسی پیش بیاید. دور بودن از فضای کاری و همکاران به این معنی نیست که شخص به‌هیچ‌عنوان تمرکز خود را از دست نمی‌دهد. برعکس این احتمال دو برابر هم خواهد شد و عوامل درون منزل نیز تأثیر خود را بر افزایش حواس‌پرتی خواهند گذاشت. به‌عنوان‌مثال وجود یک کودک در منزل سبب می‌شود که فرد شاغل دائم حواسش به نگهداری و مراقبت از او پرت شود. یا اینکه شخص مدیریت زمان نداشته باشد و به دلیل اینکه کارفرما در کنار او نیست و هیچ نظارتی بر کارش ندارد، بخش اعظمی از ساعات کاری خود را به بازی با تلفن همراه و تماشای تلویزیون سپری کند.
درست است که در منزل، همکاران شما حضور ندارند، اما این موضوع به این معنی نیست که حواس شما به هیچ‌چیز پرت نمی‌شود. شرایط دورکاری حواس‌پرتی‌های مخصوص خود را دارد که بنا بر شرایط هر فرد متفاوت هستند. برای مثال ممکن است یک پدر یا مادر برای اینکه در کنار کودک تازه متولدشده خود باشد، دورکاری را به کار کردن در شرکت و سازمان ترجیح دهد. اما ممکن است همین نزدیک بودن به کودک باعث شود که بیشتر زمانشان به‌جای تمرکز بر کار، به مراقبت از فرزندشان بگذرد.
حتی افراد دورکار مجرد نیز با فهرست بلندی از حواس‌پرتی‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. ممکن است وسوسه شوید و وقت خود را صرف مرتب کردن منزل و شست و شوی ظروف کنید. یا حتی ازآنجایی‌که هیچ شخصی بر کار شما نظارت نمی‌کند، ممکن است بخواهید روی کاناپه دراز بکشید و در اینترنت گشت‌وگذار کنید. حواس‌پرتی‌ها همه‌جا هستند و اگر در محل کار رسمی حضور نداشته باشید، تعدادشان دو برابر خواهند شد. بنابراین تمرکز در دورکاری و دانستن اینکه چگونه در دورکاری تمرکز خود را از دست ندهیم؟ عامل مهم و تأثیرگذاری در غلبه بر حواس‌پرتی است.
کاهش هماهنگی امور
هیچ‌گاه نمی‌توان گفت که پیشرفت تکنولوژی به‌طور صد در صد جایگزینی برای ارتباطات نزدیک است. هنوز که هنوزه افراد به تعامل و ارتباط با همکاران نیازمندند. به‌عنوان‌مثال ایده‌ای که در هنگام دورکاری کارمندان ممکن است در ذهنتان ایجاد شود می‌تواند به جهت عدم حضور همکاران و همفکری با آن‌ها در آن لحظه سرکوب شود.
راهکارهای متعددی بر اساس شرایط هر تیم وجود دارد که در اکثریت موارد فراهم کردن پل‌های ارتباطی بین کارکنان و کارفرما و استفاده از برخی برنامه‌های خاص می‌تواند تأثیرگذار باشد. همچنین کاهش هماهنگی می‌تواند عامل انجام مکرر برخی امور غیرضروری و انجام نشدن امور ضروری باشد.
دورکاری کارمندان، دلیلی برای بروز سؤ تفاهم است
به‌یقین می‌توان گفت که افزایش راه‌های ارتباطی و پیشرفت تکنولوژی و فناوری ارتباطات همچنان نتوانسته است، جایگزین ارتباطات سنتی و نزدیک باشد. و این مورد توسط بیشتر سازمان‌ها به اثبات رسیده است. این سازمان‌ها بر این عقیده دارند که ممکن است پیام و منظور از راه دور آن‌گونه که باید به مخاطب منتقل نشود.
افسردگی و سرخوردگی به دلیل دوری از جامعه
متأسفانه دورکاری کارمندان در کنار تمام خوبی‌هایش و امکانی که برای تجربه‌ی جدیدی از زندگی شغلی فراهم می‌کند، می‌تواند به‌سرعت منجر به انزوای اجتماعی و افسردگی در افراد گردد. تصور کنید شما به‌عنوان یک فرد برونگرا که منبع انرژی‌اش محیط اجتماعی و تعاملات بین فردی است، مجبور باشید مدت‌زمان زیادی را در خانه سپری کنید. شک نکنید چنین شرایطی به‌شدت سلامت روانی شما را در معرض تهدید قرار می‌دهد و دیر یا زود باید منتظر علائمی از قبیل بی‌حوصلگی، بی‌انگیزه شدن و خلق پایین و افسرده‌وار باشید.
ضمن اینکه کاهش تحرکات بدنی در دوران دورکاری کارمندان می‌تواند تشدیدکننده‌ی این موضوع باشد. بنابراین به شما پیشنهاد می‌کنیم از سلامت جسم و روانتان در این دوران غافل نشوید. تغذیه مناسب، ورزش و خواب کافی را در اولویت قرار دهید. در انجام وظایف شغلی افراط به خرج ندهید و تا جایی که می‌توانید حتی به‌صورت آنلاین ارتباطتان را با افراد نزدیک و مهم زندگی‌تان ادامه دهید تا به‌نوعی از بروز افسردگی پیشگیری کنید.
مزیت‌های دورکاری از دید صاحبان کسب‌وکارها
- کاهش هزینه‌ها
- به‌کارگیری چند نفر به‌طور هم‌زمان در یک جایگاه شغلی
- گسترش دسترسی جهانی
معایب دورکاری از دید صاحبان کسب‌وکارها
- تضعیف نظارت بر کار در حین انجام
- وجود مشکلات ارتباطی و مهیا نبودن زیرساخت‌های مناسب و پیشرفته اینترنت در کشور
- کاهش تعهدشغلی و همبستگی در بین همکاران
سخن نهایی
همان‌طور که گفته شد دورکاری مزایا و معایب متعددی دارد.و مواردی که برای یک سازمان و تیم می‌تواند اثربخش باشد ممکن است برای تیمی دیگر بدون فایده و نتیجه باشد. پیشرفت روزافزون در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات و تکنولوژی نشان‌دهنده این است که اهمیت دورکاری کارمندان روزبه‌روز در جوامع توسعه‌یافته افزایش خواهد یافت.
مطلب پیشنهادی: مقاله دورکاری چیست؟
