در تمام دنیا خیانت پدیده‌ای دردناک و پیچیده است و همواره مشکلات متعددی از قبیل شوک، سردرگمی، خشم، افسردگی و کاهش عزت‌نفس را برای فرد خیانت دیده ایجاد می‌کند. طرفداران مقالات حوزه روان‌شناسی حتما در جریان هستند که در این مدت سعی کردیم مقوله ازدواج را از ابعاد گوناگون بررسی کرده و انواع مقالات مرتبط را ارائه نمودیم. اما این بار رفتیم سراغ یک موضوع بسیار حساس و متأسفانه رایج در شرایط فعلی جامعه. آن‌هم چیزی نیست جز خیانت.
به شما قول می‌دهیم که بعد از خواندن این مقاله به پاسخ هرگونه سؤال و ابهامی که در خصوص خیانت در ذهن دارید، خواهید رسید. شما در این مقاله با:
- مفهوم خیانت
- انواع خیانت
- دلایل شکل‌گیری خیانت
- نقش روابط پیش از ازدواج در شکل‌گیری خیانت
- نقش فضای مجازی در خیانت
- تفاوت‌های جنسیتی در شیوع خیانت
آشنا خواهید شد.
بسیاری از پژوهشگران طی سال‌های اخیر در پژوهش‌های خود ثابت کرده‌اند که ازدواج موفق نقش به سزایی در سلامت و بهزیستی روانی افراد ایفا می‌کند. سازگاری در روابط زناشویی بر سلامت روان، رضایت از زندگی، میزان درآمد و حتی رضایت شغلی تأثیرگذار است.
مفهوم خیانت:
آنچه موجب پیچیدگی مقوله خیانت می‌شود برداشت و تعابیر گوناگونی است که هر کس درباره‌ی آن دارد. دو فرد درگیر در یک رابطه ممکن است نظرات متفاوتی در خصوص آنچه خیانت تلقی می‌شود، داشته باشند. درواقع می‌توان گفت تعریفی که زوجین از خیانت دارند مبتنی بر برداشتی است که از مفهوم پیمان زناشویی دارند.
برای برخی ممکن است تعریف خیانت شامل افرادی باشد که با فردی غیر از همسر خود درگیر رابطه جنسی هستند. اما برخی دیگر داشتن روابط در فضای مجازی، چت کردن، تماشا پورنو گرافی، داشتن صمیمیت و نزدیکی عاطفی، تماس فیزیکی (در آغوش گرفتن و بوسیدن) را خیانت در نظر می‌گیرند. به‌طورکلی خیانت نوعی درگیری جنسی و عاطفی با فردی غیر از همسر که به‌صورت محرمانه و پنهانی اتفاق می‌افتد، تعریف می‌شود.
انواع خیانت:
- جسمی یا جنسی: مطابق با نظر اکثریت مردم خیانت به معنای درگیری در رابطه جنسی خارج از چارچوب ازدواج با شخص سوم. همچنین رفتارهای دیگری نظیر بوسیدن، در آغوش گرفتن، نوازش و هرگونه تعامل جنسی خیانت جسمانی تلقی می‌شود.
- عاطفی یا هیجانی: این نوع زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از زوجین عشق، زمان و توجه خود را صرف دیگری به‌جز همسر خویش می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهند ظاهرا خیانت عاطفی فراگیرتر از خیانت جنسی است. مضاف بر اینکه زنان بیشتر از مردان درگیر خیانت عاطفی می‌شوند.
- در فضای مجازی: این نوع که پدیده‌ای نوظهور است اگرچه ممکن است شامل رفتارهای جنسی باشد. اما مؤلفه‌های خیانت عاطفی به میزان بیشتری در آن دیده می‌شود. کوپر مدلی را در این خصوص طراحی کرده که به سه جنبه اشاره دارد: دسترسی‌پذیری، توانمندی و گمنامی. دسترسی‌پذیری به معنی دسترسی آسان افراد به اینترنت است. توانمندی به این موضوع اشاره می‌کند که اشخاص با صرف هزینه بسیار پایین می‌توانند از سایت‌های بی‌شماری دیدن کنند و نیازهای جنسی خود را ارضا نمایند. گمنامی به معنای فراهم کردن بستری از سوی فضای مجازی برای ارائه هرگونه هویتی از سوی افراد است. در فضای مجازی کاربران به‌راحتی هویت آرمانی و مدنظر خود را به نمایش می‌گذارند.
تفاوت‌های جنسیتی در شیوع خیانت:
متأسفانه در ایران آمار مشخصی در این زمینه وجود ندارد. چراکه ذات این نوع از روابط محرمانه و پنهانی است. فقدان آمار دقیق در کشور به‌منزله نبود این مشکل اجتماعی نیست. بلکه نشان‌دهنده بی‌توجهی نسبت به این آسیب اجتماعی است. عدم اطلاع‌رسانی شفاف در حوزه خیانت منجر به این نمی‌شود که از تأثیرات مخرب و نگران‌کننده آن غافل شویم. نتایج پژوهش‌های متعدد بیانگر آن است که خیانت با کاهش سلامت روان، افزایش انتقال بیماری‌های مقاربتی، خودکشی، تجاوز و قتل ارتباط دارد.
همچنین مطالعات نشان می‌دهند که به‌صورت سنتی مردان بیشتر از زنان درگیر خیانت‌های زناشویی می‌شوند. اما پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که با گسترش خیانت‌های زناشویی در جامعه شکاف جنسیتی در حال از بین رفتن است.
دلایل خیانت
دلایل روان‌شناختی بسیاری در طی سال‌های گذشته در مطالعات متعدد بیان‌شده است. همه‌ی عوامل مطرح‌شده در زیر و بسیاری از عوامل دیگر محرکی برای گرایش افراد به خیانت محسوب می‌شوند.
- جلب‌توجه بیشتر
- داشتن تجربه هیجانی مضاعف در رابطه زناشویی
- انتقام گرفتن از همسر
- آشفتگی در روابط زناشویی
- احساس طرد شدن از جانب همسر
- ابتلا به بیماری‌های جسمانی شدید مانند سرطان، ایدز و بیماری‌های روانی نظیر اختلال‌های شخصیت
- فقدان مهارت‌های زناشویی
- ناتوانی و مشکلات جنسی
همچنین می‌توان به دلایل دیگری اشاره کرد:
- عدم تناسب ویژگی‌های شخصیتی
- محیط شغلی مستعد برای روابط فرا زناشویی
- اعتیاد
- ساعات کاری طولانی و دور بودن از همسر
- باورهای متفاوت فرهنگی و مذهبی
- زیرپا گذاشتن اصول اخلاقی
- تنوع‌طلبی
- فقدان صمیمیت عاطفی میان زوجین
- چگونگی ابراز هیجانات
پیامدهای خیانت
به‌طورکلی اثرات خیانت می‌تواند علاوه بر روابط زوجین با یکدیگر بر روابط آن‌ها با خانواده‌ها نیز تأثیر قابل‌توجهی بگذارد. نکته جالب‌توجه اینکه خیانت ممکن است منجر به عوارض جسمانی برای طرفین شود. فشار و انرژی روانی، استرس حاد و بی‌قراری ممکن است موجب مشکلات جسمانی برای هر دو طرف شود.
- ایجاد مشکلات بین فردی در روابط زناشویی
- انزوای اجتماعی
- اختلال استرس بعد از سانحه
- خشونت و پرخاشگری
- کاهش عزت‌نفس فرد خیانت دیده
- تجربه هیجان‌های منفی از قبیل: شرم، اضطراب، حسادت، تنفر، بی‌اعتمادی و احساس ناامنی
- ایجاد اختلال در روال طبیعی زندگی
- احساس فقدان هویت و بی‌ارزشی
- قرار گرفتن فرزندان در محیطی پرتنش
نقش روابط پیش از ازدواج در شکل‌گیری خیانت:
یکی از فاکتورهای اساسی در پیمان زناشویی ایجاد احساس اعتماد متقابل است. ازجمله مواردی که می‌تواند اعتماد متقابل را خدشه‌دار کند. آگاهی از روابط پیش از ازدواج یکدیگر است. با توجه به اینکه روابط پیش از ازدواج باارزش‌های مذهبی و فرهنگی جامعه ما مغایرت دارند. اما در حال حاضر درصد بالایی از افراد چنین روابطی را تجربه می‌کنند. به همین خاطر نمی‌توان از اثرگذاری این روابط بر کیفیت رابطه زناشویی چشم‌پوشی کرد. مطالعات نشان داده‌اند که رضایت‌مندی جنسی در بین افرادی که پیش از ازدواج رابطه دوستی بدون رابطه جنسی داشته‌اند، بیشتر از افرادی است که در روابط پیش از ازدواج خود رابطه جنسی را تجربه کرده‌اند. از طرفی برخی مطالعات بیانگر آن هستند که میزان تعارضات زناشویی در بین افرادی که پیش از ازدواج با یکدیگر رابطه داشتند به‌طور قابل‌توجهی کمتر از افرادی است که رابطه نداشتند. بررسی‌های جدید بیان کردند که روابط جنسی پیش از ازدواج، تأثیرات منفی از قبیل تنوع‌طلبی، کاهش اعتمادبه‌نفس، ترس، نفرت و احساس گناه را به همراه خواهند داشت.
بر اساس نظریه ناهماهنگی شناختی افراد زمانی که درگیر رفتار خاصی می‌شوند، تلاش می‌کنند تا نگرش خود را نسبت به آن رفتار تغییر دهند. درواقع افرادی که دارای ارزش‌ها و نگرش‌های جنسی و زناشویی سهل گیرانه هستند به‌احتمال بیشتری پس از ازدواج به رفتار خود ادامه می‌دهند. چراکه افراد همواره به جهت کاهش ناهماهنگی شناختی به دنبال سازگار کردن رفتارها با نگرش خود هستند.
نقش شبکه‌های اجتماعی در خیانت:
چنانچه افراد نتوانند در محیط واقعی یک رابطه مطلوب را تجربه کنند. ممکن است برای پر کردن این خلأ عاطفی به فضای مجازی پناه ببرند. استفاده مکرر از اینترنت منجر به احساس تنهایی و انزوا می‌شود. در عصر حاضر با توجه به دسترسی آسان به انواع شبکه‌های اجتماعی ما شاهد وجود رابطه مستقیم و معنادار میان احساس تنهایی و گرایش به استفاده از شبکه‌های اجتماعی هستیم. از طرف دیگر افزایش مدت‌زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی با کاهش رضایت و صمیمیت زناشویی در ارتباط است.
افشای خیانت:
بدون شک خیانت آسیب‌زاترین خطایی است که یک فرد مرتکب می‌شود. بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که به‌راحتی بخشیده شود. معمولا زمانی که فردی از خیانت همسرش آگاه می‌شود مهم‌ترین تصمیم و سردرگمی که با آن مواجه می‌شود این است که آیا او را ببخشد و با او بماند یا اینکه به رابطه خاتمه دهد. در اغلب پژوهش‌های انجام‌شده در حیطه خیانت نتایج بیان کردند بخشودگی راهی برای تسکین درد ناشی از آسیب و کاهش تعارضات است. بخشیدن موجب کاهش انگیزه انتقام، خشم و نفرت می‌شود.
بخشودگی در هر دو حالت چه ماندن در رابطه چه به پایان رساندن آن سلامت جسمی و روانی طرفین را تضمین می‌کند. انجام رفتارهای جبرانی همچون پای بند بودن به شروط وضع‌شده، تلاش برای بهبود رابطه، توجه و محبت مضاعف نسبت به همسر، تلاش برای افزایش آرامش و اعتماد همسر آسیب‌دیده، پذیرش مسئولیت اشتباه مرتکب شده و اطمینان بخشی نسبت به عدم تکرار فرآیند بخشش را تسهیل می‌کند.
نقش شرایط و عوامل مداخله‌گر در خیانت:
منظور از شرایط مداخله‌گر، شرایطی است که اگرچه به‌طور مستقیم بر خیانت تأثیر نمی‌گذارند. اما می‌توانند با تأثیر بر عوامل اصلی قدرت و اثرگذاری آن‌ها را تقویت کنند.
- داشتن پیشینه‌ی خیانت زناشویی در اطرافیان به‌خصوص همسالان
- دخالت اطرافیان در زندگی زناشویی به بهانه حمایت از فرزندانشان
- اعتیاد به مواد مخدر
- مصرف مشروبات الکلی
- بهبود وضعیت مالی مردان
- نوع شغل
- دسترسی آسان به اینترنت و فضای مجازی
حرف آخر
بر اساس مطالب مطرح‌شده نمی‌توان مدعی شد که در خیانت زناشویی تنها یک عامل دخیل است. بلکه مجموعه‌ای از عوامل و شرایط در شکل‌گیری این پدیده مؤثر هستند. علاوه بر این در رخ دادن یک خیانت زناشویی هر دو طرف رابطه باید مسئولیت تمام اشتباهات خود را بپذیرند. چراکه در اغلب موارد هر دو طرف به میزان برابر در شکل‌گیری خیانت سهیم بوده‌اند.
شایان‌ذکر است هر چه افراد در روابط جنسی به اصول اخلاقی تعهد و پای‌بندی بیشتری داشته باشند، رضایت زناشویی افزایش‌یافته و احتمال خیانت کاهش می‌یابد. علاوه بر این شناخت عوامل تقویت‌کننده رضایت زناشویی و عوامل تهدیدکننده آن می‌تواند راهکار مفیدی به‌منظور پیشگیری از وقوع خیانت باشد.
اما در پایان ضروری به نظر می‌رسد که به نقش پررنگ تعهد در استمرار و تداوم روابط زناشویی اشاره‌کنیم. پای بندی هر چه بیشتر به تعهد، احتمال ماندن در شرایط بحرانی زندگی را افزایش می‌دهد.
مطلب پیشنهادی: ازدواج موفق چیست؟ و معیارهای داشتن یک ازدواج موفق کدام‌اند؟
