وقتی سخن از نوآوری و خلاق بودن میشود بسیاری از مدیران زود پا پس میکشند. آنها فکر میکنند که تبدیل شدن به یکی از آن مدیران خلاق فرآیندی سخت است و نیاز است تا خلاقیت به طور ذاتی در وجودشان باشد تا سازمانشان را به سمت ابتکار عمل پیش ببرند. شاید شمایی که در حال خواندن این متن هستید یک کارمند ساده در مجموعهای باشید. اما هر کارمند معمولی روزی ممکن است مدیر بخشی شود پس آگاهی از منش و عادتهای مدیران خلاق به شما کمک میکند تا بتوانید فضایی نو و پویا را برای کار کردن پیدا یا خلق کنید.
چنین آگاهی برای شما بسیار سودمند است. چراکه خلاقیت منجر به سودآوری، خلق محصولات جدید و ایجاد روشهایی نو در ارزش آفرینی برای مشتریان میشود. ما کار شما را راحت کردهایم و مقالهی جامعی در زمینهی ویژگیهای شخصیتی مدیران خلاق گردآوردهایم. راستی آیا میدانستید که با بازیهای سازمانی میتوانید خلاقیت را در کارمندان بالا ببرید؟ ما در این مقاله ۳ بازی برای شما آوردهایم که میتوانید آنها را در سازمان خود اجرا کنید و از نتایجش بهره ببرید.
خلاقیت یعنی چه؟ به چه کسی مدیر خلاق میگویند؟
خلاقیت به توانایی شناسایی و کشف ایدهها و راهحلهای جدید اشاره دارد. اولین گام در بروز خلاقیت این است که فرد، رویدادهای گوناگون را با دیدی باز رصد کند و مشکلات و معایب موجود در آن را تشخیص دهد. سپس در گام بعدی تجزیه و تحلیل داشته باشد و ایدههای غیرمعمولی که به ذهن دیگران نمیرسد را بیابد و اتفاق نوینی را رقم بزند.
فکر میکنید هوش بالا وراثتی است؟
شاید ولی تضمین کنندهی خلاق بودن افراد نیست. خلاقیت میتواند با آموزش اکتساب شود و حتی در زمانهای مختلف از شدت آن کاسته یا بر آن افزوده شود.
اهمیت خلاقیت در مدیریت سازمانها
در دنیای امروزی که رشد چشمگیری را در زمینهی تکنولوژی، صنعت و خدمات شاهد هستیم، نوآوری برای سازمانها به موضوع مهمی بدل شده است تا از طریق آن بتوانند در عرصهی رقابت با دیگران، از مزیت برخوردار باشند. برای آنکه سازمان خلاق باشد میبایست افرادی که در رأس آن قرار دارند برای نوآوری ارزش قائل شوند و بدانند که چگونه با آن برخورد نموده و کنار بیایند. اینجا نقش مدیران در خلاقیت و نوآوری پررنگ میشود.
هر سازمانی به ۴ نوع خلاقیت مدیران نیاز دارد:
۱ـ خلاقیت عملی: خلاقیتی غیرسنتی که کاربردی است و به دنبال رفع مشکلات است.
۲ـ خلاقیت ذهنی: خلاقیتی که مدیران خلاق را به سمت ایدههای تازهای در زمینهی نحوهی مدیریت ارتباطات، انتقال اطلاعات و … میبرد.
۳ـ خلاقیت هنری: خلاقیتی که باعث تلطیف روح مدیر و کارمندان میشود و میتواند در طراحیهای صنعتی و فنی سازمان خودش را نشان دهد.
۴ـ خلاقیت غیرکلامی: خلاقیتی است که افراد را از قیدوبند قوانین و استدلالها رها میکند و به تخیلات بال و پر میدهد.
به همین دلیل بسیاری از سرمایهگذاران و استعدادیابان به دنبال مدیرانی هستند تا با استفاده از تفکر خلاق خود بتوانند درهای جدیدی باز کنند و دگرگونیهای اثربخشی در زندگی امروز بشر ایجاد کنند.
مدیران خلاق چه ویژگیهای شخصیتی منحصربهفردی دارند؟
۱ـ ریسکها را مدیریت میکنند.
الف) جسارت در آزمودن روشهای جدید:
اگر از مدیرانی که خلاق تلقی میشوند، آزمون گرفته شود نمرهی مدیریت ریسک آنها بیشترین امتیاز را نسبت به سایرین خواهد داشت. آنها برای آزمودن روشهای جدید جسارت به خرج میدهند هرچند که بیگدار به آب نمیزنند. اگر احتمال رخ دادن پیامدهای منفی را بدهند، برای حداقل کردن ریسکها در ذهن خود برنامه و طرح از پیش تعیین شده میریزند و اقدامات ضروری را مشخص میکنند.
ب) جسارت در مدیریت:
مدیران خلاق برای اینکه بتوانند ریسکها را مدیریت کنند باید کنشگرا و کوشا باشند. قدرت و اطمینان در مدیریت را میتوانید در آنها ببینید. چراکه از موقعیتهای دشوار برای نمایش تواناییهایشان بهره میبرند و مسئولیت تصمیمهای مخاطره آمیز خود را میپذیرند.
آنها از اینکه نظرات متفاوت را بشنوند و دیگران با او سر ناسازگاری داشته باشند هراسی ندارند. چراکه دوست دارند تا توجه دیگران را در بحثها و جلسات به خود جلب کنند و برای چنین موقعیتهایی خود را از قبل آماده میکنند. پس میتوان گفت آنها در ضمن داشتن استقلال رای و قضاوت، حوصله و توان شنیدن و همجوشی افکار را نیز دارا هستند. مدیران خلاق نظرات و احساساتشان را به روشنی و با قاطعیت بیان میکنند.
یک تحقیق نشان داده است که ۳۴ درصد کارکنان، با هدف شرکتی که در آن کار میکنند ارتباط برقرار نمیکنند. وقتی یک مدیر قاطعیت و شفافیت را در کار خود در پیش میگیرد، حس هدفمند بودن را به کارکنان خود القا میکند و این امر احساس تعلق آنها را نسبت به سازمان افزایش میدهد. البته یک مدیر خلاق به این موضوع توجه دارد که قاطعیت با زورگویی متفاوت است. او تنها نظراتش را با دیگران به اشتراک میگذارد و آنها را مجبور به پذیرش عقاید خود نمیکند. بلکه تلاشش در جهت رسیدن به یک راهحل برد-برد برای همه است.
مطلب مرتبط: ۱۴ ویژگی مدیران قاطع؛ چگونه یک مدیر قاطع باشیم؟
ج) مدیران خلاق ریسکپذیری و تحمل ابهام بالایی دارند.
آنها خطرپذیر، پرانرژی و باهیجان هستند و همین به کارمندان آنها شهامت میدهد. اینجا خوب است به این نکته هم توجه کنید که مدیرانی که مشوق خلاقیت هستند آمادگی پذیرش و تحمل خطرات کار زیردستان را هم دارند چون خودشان به آنها آزادی غیرمعمول دادهاند و احتمال میدهند در این بین اشتباهاتی هم مرتکب شوند. مدیران خلاق برعکس مدیران هراسان درمقابل شکست، به جای اینکه به سراغ محدود کردن زیردستانشان بروند تحمل خود را برای شکستهای اجتناب ناپذیر بالا میبرند.
استیون کاتلر میگوید: «افراد مبتکر و خلاق شکست میخورند و بهترین آنها بیش از دیگران شکست میخورند.»
دلیل بروز خلاقیت هم در این نوع از مدیران همین است. مدیران خلاق آنقدر راههای به انجام نرسیدن یک ایده یا طرح را تجربه کردهاند و به در بسته خوردهاند که احتمال موفقیتشان بیشتر شده است. مدیران خلاق خوب میدانند که وظایف خلاقانه نیازمند زمان کافی و مناسبی برای فکر کردن است. ایدههای ناب ممکن است هنگام قدم زدن یا حتی هنگام سفر به ذهن برسند.
برای این گروه از مدیران کیفیت مهم است به همین دلیل به اعضای تیم خود با احترام و عادلانه فضای فکری لازم را میدهند و اجازه میدهند کارمندان گاهی از میز خود فاصله گرفته و روش کاری خود را خودشان تعیین کنند تا ایدهها را پرورش دهند.
د) از مواجهه با ایدههای نیمه پرورش یافته نمیترسند.
بعضی از مدیران هستند که وقتی با ایدهی جدیدی مواجه میشوند، کارمند ایدهپرداز باید به این سؤالات پاسخ کامل دهد اینکه:
- چگونه میتوان از عملکرد آن اطمینان داشت؟
- آیا به اشتباهاتی که احتمالا رخ میدهند فکر کردهاید؟
- اگر نشد چی؟ و…
سؤالاتی از این دست هرچند منطقی و محتاطانه به نظر میرسند اما جلوی شکوفایی خلاقیت را میگیرند.
درمقابل مدیران خلاق گوش شنوایی برای شنیدن ایدههای ناپخته دارند و همین ویژگی آنها کارمندان را تشویق میکند که حتی ایدههای نامطمئن را مطرح کنند. البته مدیران خلاق باهوش هستند و غریزه و قضاوت خوبی دارند و به هر پیشنهاد عجیبی اجازهی اجرایی شدن نمیدهند. اما در کل تجربهی پژوهشی خاصی که دارند آنها را به دنبال فکرهای بکر و دست نخورده میکشاند.
برایان گریزر، تهیهکننده و برنده جایزه اسکار، به جای رد کردن ایدههایی که از آنها اطمینان ندارد، دربارهشان سؤال میکند. او در این باره میگوید:
«سؤال کردن به افراد امکان میدهد قصهای متفاوت از آن چیزی که انتظارش را دارید تعریف کنند. بهترین ویژگی سؤال پرسیدن از نظر من این است که در این صورت، مردم مجبور میشوند کاملا سریع و لحظهای تصمیم بگیرند».
وی درنهایت با استفاده از همین تکنیک یعنی، اهمیت دادن به نظرات دیگران و گوش دادن به آنها موفق شد تیمی فوقالعاده را گردهم آورد که نتیجه آن ۵۲ نامزدی اسکار بود.
مطلب مرتبط: خلاقیت در سازمان؛ چگونه خلاقیت کارمندان را نابود کنیم؟
ه) گرایش به «کنار گذاشتن موقت» سیاستهای سازمان
مدیران خلاق بهطور کلی قوانین و سیاستها را نادیده نمیگیرند ولی خوب میدانند که طرفدار بیچون و چرای کتاب قانون بودن مانع خلاقیت است و گاهی باید برای رسیدن به نتایج بهتر از مرز قوانین فراتر رفت. آنها در مدیریت خود بسیار انعطافپذیر هستند و از سبک رهبری تفویضی استفاده میکنند.
مطلب مرتبط: انواع سبکهای رهبری؛ بهترین سبک رهبری برای کسبوکار شما چیست؟
۲ـ علاقهمند به تنهایی هستند.
رولو می، روانشناس آمریکایی میگوید: «برای باز کردن راه ابتکار و خلاقیت، شخص باید ظرفیت استفادهی مناسب از تنهایی خود را داشته باشد و بر ترس تنها بودن غلبه کند.» مدیران خلاق از دور شاید کمی منزوی به نظر برسند اما آنها افرادی هستند که با تنهایی خود راحت هستند و در آنجاست که میتوانند با درون خود پیوند عمیق برقرار کرده و مشکلات را حل کنند و از این طریق باعث تقویت تفکر خلاق در خود شوند.
۳ـ علاقه به زیبایی دارند.
مدیران خلاق به پدیدهها نگاه غیرمرسومی دارند. آنها برای داشتن این نوع نگاه آموزش خاصی ندیدهاند اما به خوبی مفهوم زیبایی را درک میکنند و در پی زیباتر کردن اطرافشان با ذوق هنری خود هستند.
۴ـ علاقهمند به تجربیات جدید هستند.
خصوصیت بارز مدیران خلاق این است که بسیار کنجکاو و تشنهی دانستن و یادگیری هستند. همین ویژگی آنهاست که باعث میشود علاقهمند به تجربیات جدید باشند و برای کسب دانش کمک کننده به اهداف سازمانشان تلاش کنند. آنها زمانی از روز خود را به فعالیتهایی مانند شرکت در کلاسها و کارگاههای آموزشی، خواندن کتاب یا شنیدن پادکستهای مربوط به حوزهی کاریشان صرف میکنند. ذهن مدیران خلاق آمادهی نکات و وقایع جدید است و ظرفیت پذیرش هیجانات و تجربهی شرایط گوناگون را دارند. همین موضوع دریچهای برای بروز ابتکار و خلاقیت از دنیای بیرون به دنیای درونی آنها است.
مدیران نوآور عاشق پرسیدن سؤالات بزرگ و شنیدن پاسخ قانع کننده برای آنها هستند و به راحتی آموزههای هر کسی را نمیپذیرند و با نگاهی تیزبین و ژرف در دنیای پیرامون خود به دنبال جوابی برای چگونگی و چرایی وقوع پدیدهها هستند. دستاورد چنین جستجویی این است که شایستگی یک رهبری اثرگذار را پیدا میکنند و کارمندان خود را به تغییر طرز تفکرشان و میل به پیشرفت تشویق میکنند.
۵ـ خیالپرداز هستند.
خیالپردازی در مدیران خلاق بدین شکل است که از هیچ، همه چیز میآفرینند و با استفاده از نیروی ذاتی خود، امکانات بالقوهای را که دارند به فعل درمیآورند. شبکهی مغزی انسان دارای چارچوب است و برای ذخیره کردن انرژیاش سعی میکند در محدودهی مشخص شدهی خود فعالیت کند. مدیران خلاق و خیالپرداز در مقابل این محدودیت مغز، مقاومت میکنند. این گستردگی مرزهای ذهنی به آنها کمک میکند به روشهای نوآورانهای در اندیشیدن دست پیدا کنند.
۶ـ به تمرکز حواس اهمیت زیادی میدهند.
مدیران خلاق زمانی که مشغول حرفهی خود میشوند چنان تمرکزی میکنند که ممکن است از اتفاقات اطراف خود غافل شوند و سررشتهی زمان را از دست بدهند. آنها غرق کار خود میشوند و تطابق درون و بیرون را از دست میدهند. همین نشان از این دارد که چقدر تمرکز حواس برای آنها مهم است.
نتایج یک پژوهش در کشور آلمان نشان میدهد که روشهای مختلف مدیتیشن توانایی اندیشیدن خلاق را در انسان تقویت میکند. از سوی دیگر ثابت شده است که تمرکز حواس با تقویت حافظه، کاهش اضطراب و استرس و سلامت روانی در ارتباط است. مدیران خلاق که ارزش بالایی برای یک ذهن شفاف و حواس جمع قائل هستند، از ابزارهای مختلفی مثل مدیتیشن برای دسترسی به خلاقانهترین حالت ذهنی خود استفاده میکنند.
۷ـ آرام و حمایت کننده هستند.
در تیمی که یک مدیر خلاق دارد فرآیند بحث و گفتگو اهمیت دارد و اینطور نیست که برای هر چیز یک جواب «درست» یا « غلط» از پیش تعیین شده وجود داشته باشد بلکه یک محیط آرام، امن و حامی برای رد و بدل کردن نظرات سازنده است. در چنین شرایطی اعضا بیشتر ریسک میکنند، با استفاده از نظرات توانایی خود را توسعه میدهند و پیشنهادات را راحتتر میپذیرند و عملی میکنند.
۸ـ مدیران خلاق تاب آوری بالایی دارند.
مدیران معمولی سختیها و رویدادهای ناگوار زندگی را فقط تحمل میکنند. اما مدیران خلاق از آنها در جهت رشد و شکوفایی خود بهره میبرند. آنها موانع زندگی را باب میل خود تغییر میدهند و از آن در جهت مثبت استفاده میکنند. نتیجهی چنین نگرشی این است که ارتباطات جدید میسازند، خود را از نظر حوزههای مختلف قویتر میکنند و فرصتهای تازهای در زندگی خود مییابند.
مطلب مرتبط: ۷ گام آسان برای تشویق به نوآوری در محیط کار
چگونه یک مدیر خلاق و نوآور باشیم؟
عادتها تضمین کنندهی موفقیت هستند و رهبری یک سازمان نمیتواند از این موضوع جدا باشد. در ادامه به چندین مورد اشاره میکنیم که عادت مدیران خلاق است و شما با اجرایی کردن آنها میتوانید خلاقیت را در خود و سازمانتان تقویت کنید.
۱ـ در ابتدای پروژهها طوفان فکری به پا کنید و شروعی قدرتمندانه داشته باشید.
اگر به عنوان مدیر به تازگی وارد سازمانی شدهاید و میخواهید خلاقانه عمل کنید باید روشهای کلاسیک قدیمی را کنار بگذارید و تنها به روندهای گذشتهی سازمان اتکا نکنید. برای پیدا کردن روشهای تازه میتوانید از «طوفان ذهنی» استفاده کنید. در این روش، کافی است به مدت ۱۰ دقیقه بدون حتی یک لحظه توقف، هر ایدهای که برای مدیریت بهتر شرکت به ذهنتان میرسد را روی کاغذ پیاده کنید. حتی میتوانید در جلسات خود نیز از این روش بهره بگیرید و چند دقیقهای فرصت دهید تا هر کسی هر ایدهای که دارد فارغ از نتیجهی آن بیان کند و به آن گوش دهید و یادداشت کنید. مسلما قرار نیست روی همهی ایدهها حساب باز کنید. اما اگر از دل این طوفان دو ایده هم خلاقانه و درعینحال قابل اجرا باشد عالی است.
۲ـ به جای جلسات حضوری طولانی از روشهای جایگزین فضای مجازی استفاده کنید.
ترافیک تا محل کار حتی در روزهای تعطیل، جلسات طولانی مدت بینتیجه، حرفهای کلیشهای تکراری و… تنها چند نمونهی کوچک از شکایات کارمندان از نحوهی رهبری برخی مدیران است. یک مدیر خلاق میداند تا چه حد زمان، برای بروز خلاقیت در کارمندان مهم است و به جای اینکه وقت خودش و دیگران را با جلسات بیثمر بگیرد پیامش را به طور خلاصه در ایمیل یا شبکهی ارتباطی که تدارک دیده است میفرستد و دیگران را مطلع میکند.
۳ـ یک تعادل طلایی همزمان بین حمایت از کارمندان و تعیین انتظارات برای آنها برقرار کنید.
حمایت عملی، بهترین حمایتی است که میتوانید به کارمندانتان هدیه دهید. همهی مدیران فکر میکنند کارمندان با چند جملهی محبت آمیز و انگیزشی دلشان قرص میشود. اما درنهایت این رفتار شما است که نشان میدهد شما یک مدیر حامی کار خلاقانه هستید یا نه؟
اما حمایت کردن پایان ماجرا نیست و گاهی هرچه حمایت شما بیشتر میشود بیخیالی مفرط در بین کارمندان هم افزایش پیدا میکند. اینجاست که نقش شما به عنوان یک عامل متعادل کننده معنا پیدا میکند. شما باید انتظارات خود را از کارمندان مشخص کنید تا آنها را به سمت و سوی کار سختتر و خلاقانهتر سوق دهید.
همچنین باید فضایی را ایجاد کنید که کارمندان بدانند هرچه خلاقتر باشند به نفعشان است. برای این کار میتوانید آرشیوی از ایدههای خلاقانهی هر کارمند تهیه کنید و هر کسی که بیشترین و بهترین ایدهها را داد متناسب با آن پاداش دهید.
مطلب مرتبط: بازیهای سازمانی؛ ۱۳ بازی مدیریتی در سازمان
نمونههایی از خلاقیت مدیران در سازمان و رواج آن با استفاده از بازی!
یکی از جاهایی که میتواند بستری برای بروز و گسترش ایدههای خلاقانهی مدیران باشد بازیهای سازمانی است. در این قسمت ما به معرفی چندین بازی که به کمک آن میتوانید خلاقیت کارمندان را بالا ببرید میپردازیم.
۱ـ داستان مجله:
تعداد شرکت کنندگان: نامحدود
مدت زمان: بین ۶۰ تا ۹۰ دقیقه
نحوهی بازی: از بازیکنان بخواهید تا داستانی از موفقیت کسبوکار را در پشت یک مجله تصویر کنند. نیازی به یک داستان کامل و عالی نیست فقط آنها باید سرفصلها، تصاویر، نقل قول و تیترها را عنوان کنند. افراد را به تیمهای ۳ تا ۶ نفری تقسیم کنید و به آنها خودکار، کاغذ، ماژیک و… بدهید. الگوهای مشخصی را برای ایجاد جلد مجله در اختیار اعضا قرار دهید. این الگوها شامل جلد مجله، سرفصلها، نقل قولها، نکات برجسته و… است و در پایان بهترین جلد مجله را انتخاب کرده و به او جایزه بدهید.
هدف از این بازی کمک به بزرگ فکر کردن، ایجاد انگیزه و تمرینی خلاقانه برای تجسم موفقیت در آینده است.
۲ـ تولید محتوای صوتی:
تعداد شرکت کنندگان: نامحدود
مدت زمان: حداکثر دو ساعت
نحوهی بازی: تجهیزات موردنظر را تهیه کنید مثل نوتبوک، نشانگر، میکروفون و لوازم ساخت جلوههای صوتی سپس شرکت کنندگان را به تیمهای ۳ تا ۱۲ نفره تقسیم کنید. موضوع پادکست را تعیین کنید یا از تیمها بخواهید خودشان تعیین کنند. ۶۰ دقیقه به تیمها برای برنامهریزی و نوشتن فیلمنامه و ۱۵ تا ۲۰ دقیقه برای اجرای آن زمان بدهید. در آخر هر نمایشنامه را بررسی کرده و به بهترین آن جایزهای اختصاص دهید.
هدف از بازی تیمسازی، افزایش همکاری، بالا بردن تفکر خلاق و مدیریت زمان در بین اعضای سازمان است.
ازآنجایی که برخی افراد از جلوی دوربین قرار گرفتن خودداری میکنند استفاده از این روش صوتی به دلیل محدودیتهایی که دارد برای آنها راحتتر است و میتواند مقدمهای برای شکستن یخ آنها باشد تا در کارهای تولید محتوای سازمان از خود خلاقیت بیشتری بروز دهند.
۳ـ بازی با کلمات:
تعداد شرکت کنندگان: ۸ تا ۲۴ نفر
مدت زمان: ۳۰ دقیقه
نحوهی بازی: در یک فضای باز و بدون مانع جمع شوید، شرکتکنندگان را به تیمهای ۴ تا ۸ نفره تقسیم کرده و برای هر تیم یک رهبر انتخاب کنید؛ تعداد حروف کلمه را بر اساس تعداد اعضای تیمها بنویسید، مثلا اگر تیمهای ۴ نفری دارید از کلمه”گربه” یا “کتاب” میتوانید استفاده کنید؛ یک کلمه را به صورت تصادفی انتخاب کرده و از اعضای تیم بخواهید تا طوری در کنار یکدیگر قرار بگیرند که هر کدام یک حرف از کلمه را در ذهن تداعی کنند. برای هر کلمه محدودیت زمانی ۵ تا ۷ دقیقه بگذارید. تیمی که سریعتر کلمه را بسازد برنده میشود.
هدف از این بازی آموزش برنامهریزی، تفکر خلاق و همکاری تیمی است و بازی مفرح و نشاط آوری محسوب میشود.
پیشنهاد: چرا خلاقیت مهمترین مهارت برای موفقیت کسبوکارهاست؟
کلام آخر
یادتان باشد که مدیران خلاق کار عجیب و غریبی نمیکنند فقط علاوهبر انجام درست وظایف یک مدیر معمولی برای تولید محصول و افزایش بازدهی از راه دیگری میروند. راهی که دیگران از ورود به آن ترس دارند. همین و بس. شما نیز میتوانید با آگاهی یافتن، تمرین و نهادینه کردن ویژگیهای مدیران خلاق در خودتان به دستاوردهای آنها برسید.