قطعا در هر سازمان یا کسب‌وکاری چه بزرگ، چه متوسط و چه کوچک، تنها یک فرد نمی‌تواند عهده‌دار کلیه‌ی مسئولیت‌ها و وظایف باشد و هر فردی باید از یاری و مشورت همکارانش در سازمان بهره بگیرد. هنگامی‌که افراد سازمان با همدیگر به‌عنوان یک تیم و هماهنگ کار کنند، اهداف بسیار پیچیده به‌راحتی قابل حل خواهند بود. بدین سبب در سازمان‌های امروزی اهمیت کار تیمی بسیار موردتوجه قرار گرفته است. چراکه برای موفقیت در هر کاری اول داشتن هدف، آگاهی و برنامه‌ریزی درست، موردنیاز است. تیمسازی در سازمان از نیروهای‌انسانی تشکیل می‌گردد که هر کدام تخصص مخصوص به‌خود را دارند و تخصص‌های آن‌ها مکمل یکدیگر بوده و در کنارهم می‌توانند نیازهای سازمان را تأمین نمایند.
انجام فعالیت‌های تیمسازی هرگز به‌طور موقت و یکبار نیست و تا زمانی‌که تیم در حال کار است، انواع فعالیت‌های تیمسازی باید به‌صورت هدفمند انتخاب و انجام شوند تا اعضای تیم را به سخت کارکردن تشویق نمایند و رؤیاهایشان را تحقق ببخشند. بنابراین فعالیت‌های تیمسازی بسیار مهم هستند و به توسعه تک‌تک اعضای تیم کمک کرده و موجب بهبود عملکرد تیم نیز می‌شوند. درنتیجه این همبستگی موجب تقویت بین کارکنان شده و به داشتن انگیزه‌ای برای کار و دستیابی به اهداف در آن‌ها کمک خواهد کرد.
تیمسازی یعنی چی؟
آیا تا‌به‌حال تجربه تیمسازی در سازمان را داشته‌اید؟ تیمسازی چه‌زمانی در عملکرد سازمانی تأثیر بالایی دارد؟ یا هدف از ایجاد تیم کاری چیست؟ تیمسازی به‌عنوان یک تکنیک مدیریتی و یکی از نقشهای مدیریتی است که در بهبود کارایی، عملکرد گروه‌های کاری در سازمان، نظم بخشیدن به کارها و استفاده درست از کارکنان در کارها نقش دارد. زمانی‌که افرادی با فرآیند فکری، طرز رفتار، علاقه، نگرش و سلیقه‌ی مشابه، کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و برای یک هدف مشترک کار می‌کنند، درواقع تیمسازی انجام می‌گیرد. به‌طوری‌که در تیمسازی، افراد در کارها و انجام آن‌ها مشارکت یکسانی دارند و برای دستیابی به اهداف تیم و اهداف سازمانی بهترین عملکرد را ارائه می‌دهند.
بنابراین اعضای تیم سخت در تلاش هستند تا انتظارات دیگران را برآورده کرده و وظایف واگذارشده را با موفقیت به انجام برسانند. اولویت اول تمام اعضا، تیم است و منافع شخصی در آخرین اولویت‌های هر شخصی در تیم قرار دارد و تا هنگامی‌که تک‌تک اعضا بر مسئولیت‌هایش متمرکز و جدی باشد، یک تیم می‌تواند موفق عمل نماید. بدین سبب یک تیم مؤثر و مفید به انواع شخصیت‌‌‌های متفاوت نیاز دارد که می‌توانند نقشهای مختلفی را برعهده بگیرند. زیرا تعیین نقش تیمی باتوجه به نقاط قوت و ضعف کارمندان، یک روش مؤثر برای ساخت تیم است و افراد در انجام وظایفی که از نقاط قوت آن‌ها استفاده می‌کنند، عملکرد بهتری دارند.
ازطرفی باتوجه به پیچیده شدن کارها، انجام دادن آن‌ها به‌صورت انفرادی کاری غیرممکن و هزینه‌بر است که به همین‌جهت تحقیقات زیادی توسط آزمون تیم سازی بلبین انجام می‌گیرد تا انگیزه‌‌‌ها و اهداف هر فردی شناسایی شده و به تعیین نقشهای افراد در تیم کمک نماید.
مطلب مرتبط: اهمیت کار تیمی و حل مسئله در موفقیت سازمان چیست؟
مدل کارتیمی بلبین Belbin چیست؟
آیا می‌دانید تست بلبین چگونه انجام می‌گیرد؟ آیا می‌دانید که تفسیر تست بلبین چگونه به شما کمک می‌کند؟ دکتر ریموند مردیت بلبین یکی از بزرگ‌ترین معلمان تیمسازی است که تحقیقات وی نشان داد که نحوه‌ی قرارگیری اشخاص مختلف در یک تیم خیلی مهم‌تر از بهره‌ی هوشی آن‌ها است. آزمون کارتیمی بلبین، قدرت‌ها و بینش بلبین را به افراد آموزش می‌دهد تا با کمک آن بتوانند نقاط قوت خود را کشف کنند.
بلبین راهی اعم از درخواست کارآموزی یا تهیه اظهارنامه شخصی برای فرم‌های درخواست دانشگاه را برای توصیف ویژگی‌ها به افراد ارائه می‌دهد و در محیط‌های آموزشی و کاری که امروزه رقابتی شده‌اند، هرآنچه که از شناخت خود و جایگاهشان در تیم موردنیاز است را به آن‌ها نشان می‌دهد تا با کمک به افراد برای یادگیری درمورد خود و رفتارهایشان، بتوانند برای مرحله بعدی تحصیل یا شغل موردنظر خودشان آماده شوند. درنتیجه به افراد در تقویت اعتمادبه‌نفس و ارتقاء شناخت خودشان کمک می‌کند تا بدانند چه‌چیزی را اکنون و در آینده باید ارائه بدهند.
انواع نقشهای تیمی در آزمون کار تیمی بلبین
براساس تحقیقات بلبین ۹ نقش استاندارد وجود دارد که به مدیران و رهبران در ساختن تیمهای موفق کمک می‌کند و در آن از نقاط قوت اعضای تیم استفاده می‌گردد و باید اعضای هر تیم، یک یا دو نقش را برعهده بگیرند. برای سنجش ویژگیهای شخصیتی با آزمون بلبین، افراد علاوه‌بر ارزیابی رفتارهای خود از ناظران بازخورد گرفته و این دو را با یکدیگر مقایسه می‌کنند تا باتوجه به نتایج بدانند کدامیک از ۹ نقش برای کدامیک از اعضای تیم مناسب‌‌‌تر است.
بنابراین با مشخص شدن نقش تیم، افراد به‌راحتی می‌توانند اطمینان حاصل نمایند که با استفاده از نقاط قوت خود، نقاط ضعفشان را به بهترین نحوممکن مدیریت خواهند کرد. درنتیجه تیمی با ترکیب مؤثر و مناسب از نقشهای مختلف، می‌تواند شانس بیشتری برای دستیابی به اهدافش داشته باشد.
۱ـ نقشهای تیمی تفکرمحور در مدل بلبین
نقشهای تیمی تفکرمحور به نوآوران مبتکر تیم مربوط می‌شود. قطعا بدون وجود ایده‌های جدید، پویایی تیم ممکن است ازبین برود که نقشهای تیمی تفکرمحور در این میان، جرقه ایجاد فرصت‌های جدید و چالش‌برانگیز را برای تیم ایجاد می‌نمایند.
نوآور
افراد نوآور اشخاصی ایده‌‌پرداز و تفکرمحوری هستند که همواره فکرها و ایده‌های نو و بدیعی را برای پیشرفت گروه ارائه می‌دهند. آن‌ها اغلب افرادی درون‌گرا هستند و بیشتر تمایل دارند که به‌تنهایی و به‌صورت انفرادی کارهای خود را طراحی کرده و به انجام برسانند. نوآوران انتقادپذیر نیستند و برداشت‌های بدی از انتقادات می‌کنند، اما دوست دارند به‌خاطر ارائه ایده‌های جدید، هوش و کارشان مرتبا مورد تشویق قرار بگیرند. همچنین درمقابل کار کردن در چارچوب معین و محدودیت‌هایی که برای آن‌ها تعیین می‌گردد، علاقه‌ای نداشته و مقاومت می‌کنند.
ارزیابی‌کننده
ارزیابی‌کنندگان، افراد تفکرمحوری هستند که در تجزیه‌وتحلیل ایده‌ها و بررسی گزینه‌هایی که دیگران ارائه می‌دهند، مهارت دارند. ارزیابی‌کنندگان مهارت تفکر انتقادی بسیار بالایی در تیم دارند. به‌طوری‌که این افراد در تیمسازی در سازمان ایده‌ها را از نوآوران دریافت کرده و موردبررسی قرار می‌دهند تا مشخص گردد که کدامیک از ایده‌ها خوب و کدامیک بد است و تیم در چه حدی قادر به عملی کردن این ایده‌ها خواهد بود. همچنین ارزیابی‌کنندگان توانایی تشویق دیگران را ندارند و نمی‌توانند به سایر اعضای تیم انگیزه کافی بدهند.
متخصص
متخصصان، افراد تفکرمحوری هستند که برای انجام کارهای تخصصی در تیم دانش و مهارت کافی را دارند. به‌طوری‌که نمی‌توان این وظایف را به هرشخصی واگذار کرد و این افراد نقش مهم و برجسته‌ای را در تیم بازی می‌کنند. مهارت‌های نقش متخصص، عمیق اما محدود است و تنها زمانی‌که در تیم به مهارت‌هایشان نیاز باشد، وارد عمل می‌شوند. یعنی قدرت این افراد در تخصصشان است و اگر تیم به تخصص آن‌ها نیازی نداشته باشند، در عمل نمی‌توانند کمک دیگری به اعضای تیم بکنند. همچنین این افراد از قابلیت انعطاف‌پذیری پایینی برخوردار بوده و اغلب در رابطه با مشکلات، حل مسائل یا اهداف تیم، چشم‌انداز بزرگ‌تر را هرگز نمی‌بینند.
۲ـ نقشهای تیمی عمل‌گرا در مدل بلبین
نقشهای تیمی عمل‌گرا به افرادی مربوط است که می‌توانند کارها را به سرانجام برسانند. این افراد معمولا در تیمسازی در سازمان به‌جای بحث درمورد استراتژی و مسائل مربوط به مهارت‌های نرم، بیشتر تمایل دارند تا به‌نوعی تنها انجام‌دهنده کار باشند.
شکل‌دهنده
نقش افراد شکل‌دهنده در مدل بلبین این است که تیم را برای پیشرفت با چالش‌های جدید روبه‌رو می‌کنند و در شرایط تحت‌فشار، می‌توانند در بهترین حالت خود قرار بگیرند. این افراد به‌طور ذاتی برون‌گرا هستند و از پیشگامی، دریافت بهترین عملکرد از سایر اعضای تیم و زیر‌سؤال بردن هنجارها لذت می‌برند. شکل‌دهندگان چالش‌ها را فرصتی برای پیشرفت دانسته و برای تحقق رؤیاهای خود، بدون هیچ‌گونه واهمه‌ای با مشکلات و شرایط پیش‌آمده مقابله می‌نمایند.
افراد شکل‌دهنده می‌توانند به‌طور مداوم با سایر اعضای تیم بحث کنند و حتی ممکن است احساسات آن‌ها را برانگیخته نمایند. بنابراین تیمی که نقش شکل‌دهنده در آن زیاد باشد، دچار هنجار خواهد شد. درنتیجه وجود یک شکل‌دهنده در تیم، روشی بسیار عالی برای هدایت تیم به سمت دستیابی به اهداف موردنظر است.
مجری
مجریان افراد عمل‌گرایی هستند که پس از تمام شدن ایده‌پردازی‌ها، کارها را به نحواحسن انجام می‌دهند و درواقع ایده‌ها را به برنامه و عمل تبدیل می‌نمایند. معمولا این افراد به‌خوبی سازمان یافته هستند و به روش سیستماتیک کار می‌کنند و از انجام دادن کار در تیم لذت می‌برند. افراد مجری برای رسیدن به نقاط عطف کاری و ارائه کار در مدت زمان مشخص شده تلاش می‌کنند. همچنین تا حدودی این افراد انعطاف‌پذیری پایینی دارند و در برابر تغییر مقاومت می‌کنند.
تمام‌کننده
تمامکنندگان یا تکمیل‌کنندگان، افراد عمل‌گرایی در فرآیند تیمسازی در سازمان هستند که باید مطمئن شوند هر پروژه به‌صورت کامل و در زمان معین‌‌شده به اتمام می‌رسد. اغلب این افراد به‌طور طبیعی نگران این هستند که تمام جزئیات ریز مربوط به پروژه با پایان‌یافتن آن‌ها به‌خوبی انجام شده باشد. البته گاهی اوقات سایر اعضای تیم، افراد تمام‌کننده را کمال‌گرایانی افراطی برای اتمام کار در فرصت‌های تعیین‌شده می‌دانند. به‌عبارتی این افراد سایر اعضای تیم را تحت فشار قرار می‌دهند تا اطمینان حاصل کنند که همه کارها به‌موقع انجام می‌گیرد. معمولا تمامکنندگان همیشه درمورد اتمام به‌موقع همه‌ی کارها نگران هستند و تمایل دارند کارها را خودشان انجام بدهند و از سپردن و واگذاری آن‌ها به سایر اعضای تیم دوری می‌کنند.
۳ـ نقشهای تیمی مردم‌محور در مدل بلبین
نقشهای تیمی مردم‌محور شامل افرادی هستند که از کار کردن با دیگران، چه در داخل تیم و چه در خارج از تیم، لذت می‌برند. معمولا نقشهای مردم‌محور همگی مهارت بسیار خوبی در برقراری ارتباط با دیگران دارند.
مطلب مرتبط: ۱۸ مهارت ارتباطی مؤثر در محیط کار که شما را به موفقیت شغلی می‌رساند؟
هماهنگ‌کننده
هماهنگ‌کنندگان، افراد مردم‌محوری هستند که نقش رهبری را در جریان تیمسازی در سازمان برعهده می‌گیرند و تنها اشخاصی هستند که همه اعضای تیم به آن‌ها احترام می‌گذارند. این افراد به‌طور معمول شنوندگان بسیار خوبی هستند که توانایی تشخیص ارزش هر عضو تیم را دارند و سایر اعضای تیم هنگام مواجه شدن با مسائل مختلف، به گفت‌وگو با این افراد تمایل نشان می‌دهند.
هماهنگ‌کنندگان مناسب‌ترین افراد برای ورود به مسائل مختلف، هماهنگی و سپردن فعالیت‌های روزمره تیم هستند. گاهی اوقات این افراد ممکن است از انجام دادن وظایفشان در کار تیمی شانه خالی کرده و بخشی از وظایف خودشان را به سایر اعضای تیم واگذار نمایند.
انجام‌دهنده کار تیمی
انجام‌دهندگان کار تیمی افراد مردم‌گرایی هستند که از صحیح کار کردن تیم درکنار یکدیگر اطمینان حاصل می‌کنند. این افراد اهداف شخصی، موفقیت و پاداش‌های خود را به دلیل کارکرد صحیح و اهداف کلی تیم قربانی می‌کنند. این افراد شنوندگان خوبی هستند که اختلافات تیم را کاهش می‌دهند و باعث خوب کار کردن اعضای تیم با یکدیگر می‌شوند. انجام‌دهندگان کار تیمی سیاست‌مدارانی هستند که به دیپلماسی بیش‌ازحد تمایل دارند و موارد غیرمتعهدانه خود را حفظ می‌کنند و در تصمیمات خود چندان مصمم نیستند.
ارزیاب منابع
جست‌وجوگران منابع، افراد مردم‌محوری هستند که جزء مشتاق‌ترین اعضای تیم به‌حساب می‌آیند و برای رسیدن تیم به اهداف خود تا حدامکان تلاش می‌نمایند. این افراد به برونگرایی تمایل داشته و دوست دارند خارج از چارچوب فکر کنند و از کار کردن با ذینفعان خارجی برای کمک به تیم در رسیدن به اهدافش لذت می‌برند. اما درعین حال ممکن است جست‌وجوگران منابع با ازبین رفتن شورواشتیاق اولیه‌شان نیز به‌سرعت علاقه خود به کارشان را از دست بدهند و از ادامه اعمالشان منصرف شوند.
مطلب مرتبط: چطور یک هم‌تیمی خوب باشیم؟
۷ اصل مهم تیمسازی در سازمان
۱ـ ایجاد اهداف مشترک تیمی
از همان ابتدای تشکیل تیم باید هدف آن شفاف و مشخص شده باشد و باید مطمئن شوید که در ذهن تمام اعضای تیم، موفقیت یک معنا دارد و همه این هدف را درک کرده و پذیرفته‌اند. حتما توجه داشته باشید که هر گروه برای انجام پروژه خود به برنامه‌ای نیاز دارد که در آن برای هر یک از اعضای تیم وظیفه‌ای که انجام آن، پروژه را به هدف‌نهایی می‌رساند، مشخص شده باشد.
۲ـ تهیه کردن لیست نیازمندی‌ها
هر کسب‌وکاری باتوجه به روند فعالیت‌هایش نیازمند وظایف مشخصی است که در تیمسازی در سازمان از اهمیت بسیاری برخوردار است. شما باید به‌عنوان فردی که درحال تشکیل دادن تیم هستید، بدانید که تیمتان به چه افرادی با چه‌ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری نیازمند هستند تا بتوانید یک لیست کامل از نیازمندی‌ها و معیارهایتان تهیه نمایید. بنابراین وقتی نیاز و لیست شما کاملا روشن باشد، قطعا پیدا کردن افراد تیم هم برایتان کار دشواری نخواهد بود.
۳ـ تصمیم‌سازی مفید
با اینکه تیم‌ها پیرامون یک هدف شکل می‌گیرند، اما خودشان تصمیم‌های بعدی را برای رسیدن به هدف گرفته و عملکردشان را تنظیم می‌نمایند. رهبر تیم در آوردن داده‌های مفید برای تصمیم‌سازی بهتر و مدیریت تصمیم‌ها نقش خاصی دارد. بدین سبب قطعا مهم است که هر یک از اعضای تیم در تصمیم‌سازی مهارت کافی داشته باشند و در آن به‌صورت فعالانه شرکت کنند تا تصمیم‌سازی مفیدی انجام بگیرد.
۴ـ یافتن نقاط قوت افراد
برای پیدا کردن و به دست آوردن نقاط قوت افراد تیم، روش‌های متفاوتی وجود دارد. مثلا می‌توانید قبل از انجام هرکاری به سراغ تست شخصیت‌شناسی MBTI بروید تا بتوانید به میزان قابل قبولی به این نقاط قوت دست یابید تا به اعضای تیم کمک نمایید که نسبت به نقاط ضعف و قوت یکدیگر آشنایی پیدا کنند و با انجام این کار، کار تیمی را کاربردی‌تر پیش ببرند.
۵ـ داشتن برنامه‌ریزی برای جلسات
یکی از مهم‌ترین مراحل تیمسازی در سازمان این است که گاهی اوقات جلساتی هدفمند و مؤثر برای بحث درمورد عملکرد تیم، مشکلات مربوط به وظایف تیم و گفت‌وگو درمورد اقدامات آینده برگزار گردد. به همین‌دلیل داشتن برنامه‌ریزی برای این جلسات، حرکت در چارچوب زمانی معین و انجام اقدامات طبق برنامه‌ریزی قبلی در موفقیت کار تیمی بسیار مهم است.
۶ـ داشتن تعهد کاری
داشتن تعهد کاری موجب می‌گردد که فرد در هرنقشی اعم‌از یک تیم، یک کسب‌وکار، یک جامعه و یک سازمان موفق شود. افرادی که تعهدکاری بالایی دارند باید موردتشویق قرار بگیرند و درعوض کسانی که روند کارها را کندتر می‌کنند، باید از کارشان آگاهی یابند تا برای اصلاح آن تلاش کافی داشته باشند. زیرا اگر تنها یک فرد تعهد کمتری داشته باشد دیر یا زود بقیه اعضای گروه نیز از این روند پیروی خواهند کرد.
۷ـ توزیع پاداش
هر موفقیتی شایسته پاداش است و کار تیمی موفق نمونه والایی از موفقیت است که باید با پاداش همراه باشد. افراد دوست دارند که بابت سخت‌کوشی خود مورد قدردانی و سپاسگزاری واقع شوند. بنابراین به‌دنبال راه‌هایی برای پاداش دادن به کار خوب باشید و اگر آن‌قدر وضع مالی بهتری دارید که می‌توانید به کارمندانتان پاداش مالی بدهید، حتما این کار را برای ابراز اعتماد و قدردانی انجام بدهید.
پیشنهاد: چرا در کار تیمی شکست می‌خوریم؟
سخن نهایی
هر سازمان مدرن و پیشرفته‌ای به‌دنبال این است که با اجرای موفقیت‌آمیز مجموعه‌ای از پروژه‌ها به‌راحتی بتواند استمرار موفقیت خودش را در فضای شدیدا رقابتی امروزه تضمین کرده و همواره حرفی جدید و مؤثر برای ذینفعان خود داشته باشد. بدین سبب افراد با فراگیری مهارت‌های کار تیمی به‌جای رقابت با یکدیگر به همکاری در رسیدن به اهداف سازمانی متمایل شده و با انگیزه جلو می‌روند.
بنابراین تیمسازی در سازمان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که به پیشرفت کلی اعضای تیم و درنتیجه بهبود عملکرد سازمانی کمک می‌نماید. همچنین پیوند بین کارمندان را قوی‌تر کرده و باعث می‌گردد تا آن‌ها احساس انگیزه برای کار کردن و رسیدن به اهداف را به‌دست بیاورند. باتوجه به این مسئله با درک مدل بلبین و استفاده از آن به‌آسانی می‌توانید رفتار خودتان را هنگام عضویت در تیمهای کاری بهبود ببخشید و می‌توانید به‌عنوان رهبر یک تیم، مهارت‌هایتان را برای جمع‌آوری اعضای تیم درکنار همدیگر و بهبود ویژگیهای اعضای آن تقویت نمایید.
درنتیجه اگر احساس می‌کنید که تیم فعلی شما عملکرد مناسبی ندارد یا بین اعضای تیمتان تنش‌هایی در جریان است، استفاده از مدل بلبین می‌تواند انتخاب خوبی برایتان باشد.
