محیط کار برای بسیاری از افراد همانند خانه دوم است. چراکه باید بیشتر ساعات عمرشان را به کار خود اختصاص دهند و در محیط کارشان حضور داشته باشند. اما گاهی در این محیط‌های کاری عواملی همچون جو منفی و مخرب و اختلال عملکرد به وجود می‌آید که باعث می‌شود آن شرکت و سازمان به یک محیط کار سمی تبدیل شود.
عدم رعایت نظم، وجود همکاران بی‌خیال و بی‌مسئولیت، کارمندان انتقام‌جو و مدیر خودشیفته و انعطاف‌ناپذیر همگی به‌نوبه خود می‌توانند سهمی در ایجاد آشفتگی در محیط کار داشته باشند. محیط کار سمی با جو منفی و نامطلوبی که دارد می‌تواند در رشد و پیشرفت شغلی اختلال ایجاد کرده و انگیزه، اشتیاق و کیفیت عملکرد فرد را به‌سرعت از بین ببرد. احتمالا بسیاری از شما مخاطبانی که در حال مطالعه این جملات هستید تجربه کار کردن در چنین محیطی را داشتید و میدانید که چقدر دشوار است و قطعا موردپسند هیچ‌کسی نیست.
در بسیاری از مواقع مسئولیت قرار گرفتن در یک محیط کار سمی بر عهده شما نیست. چراکه شما از همان بدو ورود نمی توانید نسبت به تمام جزئیات و روابط موجود در محیط کار آگاهی پیدا کنید. اما یادتان باشد که مسئولیت خروج از یک محیط کار سمی و مخرب بدون شک بر عهده خودتان است. بنابراین اگر شما نیز هم‌اکنون در حال سروکله زدن با چالش های محیط کارتان هستید و دیگر تاب و توان ماندن در آن شرایط را ندارید حتما تا پایان مقاله ما را همراهی کنید تا شما را با اقدامات مناسب برای پیشگیری و کاهش آسیب‌هایی که محیط کار نامطلوب به سلامت روان و رشد شما تحمیل می‌کند آشنا کنیم.
۱۰ نشانه محیط کار سمی
۱ـ فرد مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرد.
عدم برخورد انسانی یا قلدری کردن در محل کار می‌تواند شامل آزار و اذیت فیزیکی، کلامی، آزار غیرکلامی و روانی از جمله رفتارهای توهین‌آمیز، تهدیدکننده، تحقیرآمیز، خرابکاری و یا بدرفتاری مکرر توسط کارمندان دیگر باشد که بسیار شایع است و تحمل اینگونه رفتارهای سمی بسیار برای سلامت و رفاه فرد مضر هستند و هرگز نباید چنین محیطی را تحمل کرد. چنین محیط‌های سمی جوی را برای کارمندان قلدر فراهم می‌کنند تا پیشرفت کنند و با افراد مانند اشیاء یا منابع هزینه رفتار کنند.
۲ـ ورودی فرد ارزش ندارد و از ارتباط خارج می‌شود.
یکی از نشانه‌های هشداردهنده، بودن فرد در محیط‌های سمی و خارج شدن از دایره ارتباطی است. یعنی وقتی فرد صحبت می‌کند یا نظری در مورد روند کار دارد، همکاران و مدیران به صحبت‌های او گوش نمی‌دهند یا سعی دارند او را ساکت کنند و اجازه صحبت به وی را ندهند، چراکه دوست ندارند ایده‌هایی که او ارائه می‌دهد مورد توجه دیگران قرار بگیرد و می‌خواهند بجای آن توجه دیگران را به خودشان جلب کنند. بنابراین اگر نظرات فرد باارزش تلقی نمی‌شوند و به آن‌ها اهمیتی داده نمی‌شود یعنی سازمان برای کارمندان خود ارزش قائل نیست و این اجازه را می‌دهد تا یک محیط کار سمی ایجاد شود.
۳ـ رئیسی بی‌خیال و خودشیفته دارد.
متأسفانه مدیری که بی‌خیال است و تمایلات خودشیفتگی از خود نشان می‌دهد و یا گمان می‌کند که مرتکب هیچ اشتباهی نمی‌شود دارای یک ناهنجاری است و بودن در چنین سازمان یا شرکتی به‌منزله‌ی بودن در یک محیط کار سمی است. چراکه مدیر و رئیس تأثیر فوق‌العاده‌ای بر روی فرهنگ سازمانی و جو کلی محیط کار می‌تواند داشته باشد.
چنین مدیرانی اعتقاد دارند که قوانین در مورد آن‌ها اعمال نمی‌شود و هرگونه که بخواهند می‌توانند کارشان را انجام دهند یا از نظر آن‌ها هیچ‌گونه اشکالی وجود ندارد که از دیگران انتظار داشته باشند تا به بهترین نحو ممکن عمل کنند. آن‌ها دوست دارند که توسط دیگران همیشه مورد تأیید قرار بگیرند یا به آن‌ها گفته شود که کارشان صحیح است. درحالی‌که خودشان هیچ‌گونه قوانین و استانداردهای سطح بالا را رعایت نمی‌کنند. در جهان امروز وجود یک رئیس یا مدیر بی‌خیال و خودشیفته بسیار خطرناک است. نکته‌ی جالب اینجاست که این قبیل مدیران به‌راحتی می‌توانند به بالاترین سطح قدرت برسند.
مطلب مرتبط: نشانه‌های ضعف در مدیریت و چگونگی تبدیل آن‌ها به نقاط قوت
۴ـ تعهد کاری و وظیفه‌شناسی وجود ندارد.
همکارانی که شغل و وظایف خود را جدی نمی‌گیرند، حرفه‌ای نیستند. آن‌ها یا در حال غیبت کردن و شایعه پراکنی‌اند یا در بحث‌های منفی شرکت می‌کنند و پشت سر مدیران و همکارانشان بدگویی می‌کنند. قرار گرفتن در چنین جو کاری برای فرد هرگز لذت‌بخش نخواهد بود. رفتارهای سمی اینگونه همکاران باعث می‌شود که درآمد خالص سازمان کاهش یابد و سازمان از مسیر رسیدن به اهدافش منحرف گردد. بنابراین کار کردن در چنین محیطی هرگز حس امنیت و آسایش را به فرد نخواهد داد، چراکه اینگونه افراد مدام سعی می‌کنند که از فرد سوء استفاده کنند.
۵ـ بین کار و زندگی کارمندان تعادل وجود ندارد.
در محیط کار سمی و مخرب به مرز بین زندگی کاری و شخصی فرد توجه نمی‌شود. هیچ‌گونه برنامه‌ریزی مشخصی وجود ندارد و هیچ تعادلی در زندگی افراد احساس نمی‌شود. همچنین در هر محیط کاری ممکن است کارمندان نیاز به اضافهکاری یا کار در ساعات غیر کاری داشته باشند که در ازای آن مبلغ اضافه‌ای دریافت می‌کنند .
ولی اگر در محیط کاری توقع دارند که فرد اضافهکاری یا کار در ساعات غیر کاری را انجام دهد و هیچ‌گونه دستمزدی دریافت نکند، یعنی به حدومرزهای فرد به عنوان یک کارمند و فردی اثرگذار احترام گذاشته نمی‌شود، در نتیجه او نمی‌تواند رابطه سالمی با شغل خود برقرار کند. بنابراین جایی برای رشد و پیشرفت در اینگونه محیط‌های کاری وجود ندارد و کار کردن برای مدیرانی که کارکنان را مجبور می‌کنند تا رفاه و آسایش خودشان را فدای شغلشان کنند و اجازه نمی‌دهند تعادلی بین کار و زندگیشان برقرار کنند، بسیار سخت، غیرقابل‌تحمل و پر از استرس و آسیب‌های ذهنی و جسمی خواهد بود.
مطلب مرتبط: ۷ قدم تا رسیدن به ایجاد تعادل بین کار و زندگی
۶ـ تناسبی بین حجم کار و میزان حقوق دریافتی وجود ندارد.
یکی از مهم‌ترین نشانه های محیط کار سمی عدم دریافت حقوق متناسب با حجم کار انجام شده است. یعنی فرد در برابر کاری که انجام می‌دهد حقوق کم و ناچیزی را دریافت می‌کند و این مبلغ با تلاشی که هر روز انجام می‌دهد هم‌خوانی ندارد و باعث می‌شود که فرد علاقه و اشتیاق خود را نسبت به کارش از دست بدهد.
همچنین در چنین محیط کاری مدیر و رئیس با تبعیض قائل شدن بین کارمندان خود تفرقه ایجاد می‌کند. به‌طوری‌که به برخی از کارکنان که کارشان را به‌درستی انجام نمی‌دهند حقوق بیشتری نسبت به کارکنانی که به شدت متعهد و پرتلاش هستند داده می شود که این کار نه تنها عادلانه نیست بلکه به معنای پایمال کردن و سوء استفاده از حقوق کارمند نیز است.
۷ـ حمایتی از طرف مدیر وجود ندارد.
در یک محیط کاری سمی یک مدیر سمی به‌طور مداوم به عزت نفس کارمندانش آسیب می‌زند و به اهداف و آرزوهای آن‌ها اهمیت نمی‌دهد. در نتیجه رفته‌رفته توانایی و انگیزه افراد برای انجام کارهای بهتر و باکیفیت تضعیف می‌شود. اگر در محیط کاری فالیت می کنید که هیچ گونه حمایت و تشویقی از طرف مدیرتان نمی بینید و جو حاکم بر محیط شما را روز به روز از دستیابی به اهدافتان دور می‌کند بدانید و آگاه باشید که قطعا در یک محیط کار سمی قرار دارید که دیر یا زود باید برای تغییر یا ترک آن محیط تصمیم‌گیری کنید.
مطلب مرتبط: ۱۲ روش ارائه بازخورد مؤثر به کارکنان برای افزایش بهره‌وری آن‌ها
۸ـ همه کارمندان برخورد بدی دارند.
زمانی که فرد وارد محیط کاری می‌شود که همه کارکنان آن بداخلاق هستند و هیچ‌کس با لبخند و اخلاق خوش وارد محل کار خود نمی‌شود و یا اشتیاق و علاقه‌ای در این نوع محیط وجود ندارد، در واقع فرد در یک محیط سمی و مخرب مشغول به کار است. اگر کارمندان یا مدیر با زبان و رفتارشان افراد را تحقیر کنند و آزار دهند و یا با زورگویی، اهانت و بی‌احترامی با بقیه برخورد کنند، هرگز نمی‌توان گفت که او در محیط سالمی مشغول به کار است.
۹ـ اشتیاق و انگیزه‌ای برای رفتن به محل کار ندارید.
هنگامی که فرد هر روز برای رفتن به محل کار خود وحشت دارد یا دچار استرس می‌شود و یا با کلافگی به محل کار می‌رود، قطعا در یک محیط کار سمی قرارگرفته است که هیچ‌گونه انگیزه و میلی در او دیده نمی‌شود. در چنین محیطی به دلیل وجود رقابت شغلی، عدم داشتن برخورد خوب، زورگویی کارمندان و مدیران، کار اجباری و پراسترس باعث می‌شود که فرد به شدت در معرض استرس شغلی قرار بگیرد و دچار خستگی و دل‌زدگی از کار گردد.
۱۰ـ خبری از تقسیم‌کار و تفویض اختیار نیست.
مواقعی که شرکت‌ها از استخدام افراد جدید خودداری می‌کنند و مسئولیت‌های بیشتری را به کارمندان فعلی خود تحمیل می‌کنند، باعث می‌شود تعادل بین کار و زندگی افراد کاهش یابد. در چنین شرایطی که افراد کافی برای انجام وظایف وجود ندارد، دیر یا زود سروکله‌ی فرسودگی شغلی پیدا می شود و بهره وری کل سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مطلب مرتبط: تحلیلی بر تقسیم کار در سازمان‌ها؛ ضرورت، معایب و مزایا آن
راهکارهای مقابله با محیط کار سمی
۱ـ مدیریت استرس یاد بگیرید.
اگر مجبور هستید هر روز چند ساعتی را در یک فضای سمی به سر ببرید حتما بهتر است که در ساعات غیر کاری به فعالیت‌‌های انرژی‌بخش از جمله ورزش، پیاده‌روی و گوش دادن به آهنگ بپردازید و تکنیک هایی را برای مدیریت استرس فرابگیرید تا از اثرات مخرب و سمی محیط کاریتان کمی کاسته شود.
۲ـ یک دوست قابل اعتماد پیدا کنید.
در برخی محیط‌های کاری سمی نمی‌شود به تمام همکاران اعتماد کرد ولی حتما در بین آن‌ها می‌توانید فردی با احساسات، ارزش‌ها، تمایلات و شخصیت مشابه خودتان پیدا کنید و برای بهتر شدن عملکردتان و تجربه حس آرامش و صمیمیت در محیط کار با او وارد رابطه شوید تا هوای یکدیگر را داشته باشید و کم‌تر احساس تنهایی کنید.
مطلب مرتبط: چرا باید در محیط کار دوست صمیمی داشته باشیم؟
۳ـ تنها بر روی کار خود تمرکز کنید.
بهترین راه برای مقابله با محیط کار سمی تمرکز بر روی وظایفتان و درگیر نشدن با دیگر کارکنان است که این‌کار موجب دستیابی به موفقیت و اثبات شایستگی و توانمندی شما در جایگاه شغلی تان می شود. بنابراین در کنار تخصیص تمرکز بیشتر بر مسئولیت هایتان سعی کنید ارتباط خود را با همکاران و مدیران سمی محدود نمایید.
۴ـ اتفاقات مهم و خاص را گزارش کنید.
اگر در محیطی با ویژگی‌های گفته‌شده قرار دارید حتما سعی کنید وقایع و اتفاقات خاص از جمله جلسات، مکالمات، تماس‌های تلفنی، ایمیل‌ها و مدارک مربوطه را به مدیرتان گزارش دهید. یا اگر مدیرتان هم جزء کسانی است که کوتاهی می‌کند یا نمی‌خواهد با شما درباره این موارد صحبت کند حتما وقایع و اتفاقاتی را که جمع‌آوری کرده‌اید به بخش منابع انسانی گزارش دهید و شکایت کنید.
پیشنهاد: ۶ توصیه مهم برای پیشگیری و مقابله با آزار جنسی در محیط کار
سخن نهایی
هدف همه افراد از کار کردن، داشتن رفاه و آسایش و بهتر شدن کیفیت زندگی است که گاهی ممکن است با قرار گرفتن در یک محیط کاری سمی و مخرب اثراتی منفی به سلامت جسمی و روانی آن‌ها وارد شود. به‌خصوص در مواردی که مدیر یا کارکنان حاضر در محیط کار، مخرب و سمی باشند. بنابراین در چنین مواردی تنها راه‌حل، کمک گرفتن از راه‌های مقابله با آن محیط یا ترک آن شغل است.
شاید این وضعیت چندان جالب و ایده آل به نظر نیاید، اما سلامت و رفاه فرد از هر چیزی مهم‌تر است و نمی‌توان آن را به‌راحتی نادیده گرفت. بدون شک کار کردن و دوام آوردن در یک محیط سمی بسیار سخت و چالش‌برانگیز است. به همین دلیل ما در این مقاله سعی کردیم شما را با برخی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با محیط کار سمی آشنا کنیم تا بتوانید با کمک گرفتن از آن‌ها کمی از اضطراب و استرس شغلی خود بکاهید.
