یکی از مباحث مهم و ارزشمند در علم مدیریت که در متدهای سنتی نیز شاهد آن بوده‌ایم، موضوع پاداش دادن به کارکنان است. بسیاری از مدیران به این مسئله فکر می‌کنند که چطور می‌توان با کمک برخی مشوق‌ها انگیزه، نشاط و بهره‌وری را در کارکنان افزایش داد. مشهورترین راه برای این مسئله، پاداش دادن است. اما این مسئله ممکن است آن‌قدرها هم آسان نباشد.
بسیاری از مدیران در زمان تخصیص پاداش دچار تزلزل می‌شوند. آیا این پاداش‌ها واقعا بر عملکرد و انگیزه‌ی کارکنان تأثیر می‌گذارند؟ آیا این راه یک روش دائمی است؟ به چه فعالیت و مهارت‌هایی باید پاداش تخصیص داد؟
آیا پاداش دادن باعث ایجاد اختلاف و درگیری در سازمان می‌شود؟ چه نوع پاداشی را باید برای چه نوع فعالیتی درنظر گرفت؟
متأسفانه پاداش دادن به کارکنان مانند یک شمشیر دو لبه است. یعنی همان مقدار که می‌تواند باعث بهبود عملکرد شود، می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری نیز بر اعتماد سازمان وارد نماید. شما باید بدانید به چه فعالیت، مهارت و عملکردی پاداش دهید و چطور این پاداش را درنظر بگیرید. در این مقاله به بررسی ۱۰ مورد از فعالیت‌هایی که باید به آن‌ها پاداش تخصیص دهید، پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.
چرا باید به کارکنان پاداش دهیم؟
سازمان‌ها برای وقت، انرژی و تعهدات کارکنان خود که در راستای دستیابی به اهداف سازمان تلاش می‌کنند، ارزش ویژه‌ای قائل هستند و برای آن پاداش درنظر می‌گیرند. از طرف دیگر، ممکن است برخی از کارکنان عملکردی به‌مراتب بهتر از سایرین داشته و مستحق بهره‌مندی از پاداش‌های فوق‌العاده‌ای نیز باشند.
پاداش‌ها اساسی‌ترین عامل تشویق کارکنان هستند. کارکنانی که از آن‌ها به‌خوبی تقدیر شود، احساس با ارزش بودن کرده و عملکرد بهتری را از خود نشان می‌دهند. درحقیقت پاداش‌ها در اغلب موارد باعث بروز موارد زیر در سازمان می‌شوند:
*برقراری پیوند دوستانه با سازمان
*انجام وظایف با میل و رغبت مضاعف
*انجام فعالیت‌ها با بالاترین سطح کمی و کیفی
انواع پاداش در سازمان:
به‌طور کلی پاداش‌ها دارای دو نوع هستند، بیرونی و درونی که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم:
پاداش درونی
این پاداش‌ها بر اساس انگیزه‌های فردی و بدون دخالت هیچ عامل بیرونی، فرد را تشویق به فعالیت‌های شغلی مثبت می‌کنند و به شرح زیر هستند:
تکمیل: انجام صفر تا صد یک پروژه توسط یک فرد برای بسیاری از کارکنان امری لذت‌بخش و مهم است. این کار بار انگیزشی قابل قبولی نیز برای کارکنان دارد.
پیشرفت: کمک به پیشرفت و ترقی کارکنان اثرات انگیزشی بالایی برای آنان داشته و نوعی پاداش دادن به کارکنان تلقی می‌شود.
رشد فردی: در اختیار قراردادن فرصتی برای رشد مهارت‌های فردی کارکنان، باعث رشد توانایی‌های آنان می‌شود. این کار بالاترین رضایت درونی را به‌دنبال داشته و برای سازمان‌ها نیز بسیار مفید است.
استقلال: استقلال داخلی به‌معنای آزادی در تصمیم‌گیری است. در شغل‌هایی که آزادی عمل وجود دارد، خلاقیت بیشتر و ابتکار بالاتری را شاهد هستیم. این کار تخصیص نوعی پاداش برای کارکنان محسوب می‌شود.
پاداش بیرونی
این پاداش‌ها برخلاف مورد قبلی از منابع خارجی مانند پول تغذیه می‌کنند. برخی از عوامل بیرونی چنان قدرتی دارند که به افراد انگیزه داده و آن‌ها را به سمت کار بهتر و بیشتر سوق می‌دهند.
اعطای تسهیلات و مزایا: بیمه‌های درمانی و تکمیلی، بن‌های خرید کالا، کمک‌های تحصیلی، کمک هزینه‌ی خرید مسکن و… .
ترفیع شغلی: بالابردن مقام شغلی و تقدیر از کارکنان در حضور سایر همکاران از این دسته هستند.
پاداش‌های مالی: افزایش حقوق اصلی‌ترین نوع پاداش‌های بیرونی است. برای استفاده از این مورد باید نهایت دقت لحاظ شود چراکه پول تنها به‌عنوان یک انگیزه‌دهنده‌ی موقتی عمل کرده و در درازمدت باعث افزایش بهره‌وری نخواهد شد.
باید به‌خاطر چه کارهایی برای کارکنان پاداش در نظر گرفت؟
درنظرگرفتن پاداش برای کارکنان شور و اشتیاق آنان را افزایش داده و بهره‌وری سازمان را بالا می‌برد. اما آیا باید برای هر کاری پاداش درنظر گرفت؟ چه کارهایی مستحق دریافت پاداش هستند؟
به گفته‌ی مایکل لوبوف نویسنده‌ی کتاب بزرگ‌ترین اصل مدیریت دنیا: باید برای مواردی از فعالیت‌های کارکنان پاداش درنظر گرفت که تحولی در سازمان ایجاد کرده یا راه‌حلی دائمی خلق کرده باشند. به‌عنوان نمونه، بهتر است برای این ۱۰ فعالیت، پاداش درنظر بگیرید تا کارکنان خود را دلگرم کرده و رقابتی سالم میان آن‌ها ایجاد نمایید.
۱ـ برای راه‌حل‌های منطقی به‌جای راه‌حل‌های مقطعی، پاداش درنظر بگیرید
راه‌حل‌های منطقی سازمان شما را از بحران‌های پشت‌سرهم نجات داده و مسیر موفقیت را برایتان هموار می‌سازند. پس شایسته است که برای کارکنان ارائه دهنده‌ی این راه‌حل‌ها پاداش درنظر بگیرید.
۲ـ ریسک‌پذیری حساب‌شده ارزش پاداش دادن را دارد
پاداش دادن به کارکنانی که قدرت ریسک‌پذیری داشته و از روی حساب‌وکتاب این کار را انجام می‌دهند، ارزشمند بودن را به آن‌ها القا می‌کند. این کار شورواشتیاق آنان را بیشتر کرده و در بلندمدت تأثیرات شگرفی بر سازمان شما خواهد داشت. البته در این مورد باید به روحیه و ویژگی‌های شخصیتی کارمندتان توجه داشته باشید، آیا ریسک‌پذیری جزء صفات شخصیتی او هست یا خیر؟
مطلب مرتبط: چگونه از تست‌های شخصیت شناسی به‌عنوان یک ابزار استخدام استفاده کنیم؟
۳ـ به اقدامات قاطع و کار راه‌انداز پاداش دهید
سازمان‌هایی که کارکنان آن‌ها در مواقع لزوم قاطعانه عمل کرده و وقت را تلف نمی‌کنند، به‌اصطلاح سه بر صفر جلو هستند. این دسته از کارمندان تجزیه‌وتحلیل را به‌سرعت در ذهن خود انجام داده و درنهایت تصمیمی قاطع و استوار اتخاذ می‌کنند. این افراد کار سازمان شما را فلج نکرده و زمان را برای بررسی‌های بی‌نتیجه تلف نمی‌کنند. بنابراین پاداش دادن به این کارکنان از واجب‌ترین کارهای مدیر یک سازمان است.
۴ـ کار واقعی را از نمایش دادن تشخیص داده و به آن پاداش دهید
حتما شما نیز در سازمان‌های مختلف کارمندانی را دیده اید که، در طول روز هیچ کاری انجام نمی‌دهند. اما به‌محض ورود رئیسشان چنان به جنب‌وجوش میفتند که انگار قرار نیست هیچ وقت دست از کار بکشند. این افراد نمونه‌ی بارز نمایش دادن کار کردن هستند. اما درحقیقت این افراد هیچ نفعی برای سازمان نداشته و ممکن است باعث شکست شما نیز شوند. درعوض کارمندانی که تحت هرشرایطی کار کرده و از وظایف خود شانه خالی نمی‌کنند، مستحق دریافت پاداش هستند. شاید از این طریق کارمندان دیگر نیز تشویق شده و وظایف خود را به‌خوبی انجام دهند.
۵ـ از شکوفایی خلاقیت کارکنان خود به‌راحتی نگذرید و برای آن پاداش درنظر بگیرید
در دنیای رقابتی امروز که تحولات به صورت ثانیه‌ای اتفاق میفتند، مهم‌ترین مهارت برای بقای سازمان‌ها، خلاقیت است. بنابراین به‌سادگی از کارکنان خلاق خود نگذرید. فکر نکنید همه‌ی افراد خلاق هستند و این مسئله چندان هم مهم نیست. برعکس، شما به‌عنوان مدیر یک سازمان یا کسب‌وکار، باید از برگ برنده‌ی سازمان خود استقبال کرده و از پاداش دادن به این دسته از کارکنان غافل نشوید.
مطلب مرتبط: چرا خلاقیت مهم‌ترین مهارت برای موفقیت کسب‌وکارهاست؟
۶ـ کارکنانی که پیچیدگی کارها را کاهش می‌دهند، باید پاداش بگیرند
حتما شما نیز تجربه‌ای از حضور در ادارات مخصوصا ادارات دولتی داشته‌اید. در این ادارات مراجعه‌کنندگان زمان زیادی را صرف انجام کارهای بیهوده و پیچیده‌ی اداری می‌کنند. حال اگر کارمندی از پیچیدگی این کارها کاسته و فرآیند نهایی را تسهیل نماید، مستحق تشویق و دریافت پاداش است.
۷ـ مهارت کار تیمی را در هنگام پاداش دادن به کارکنان در نظر داشته باشید
امروزه کمتر تشکیلات یا کسب‌وکارهایی را می‌توان پیدا کرد که به‌صورت انفرادی اداره شوند. اغلب کسب‌وکارهای موفق از تیم‌های کاری مختلفی تشکیل می‌شوند که هرکدام بخشی از کار را برعهده دارند. در این میان کارکنانی که مهارت کار تیمی پایینی داشته نمی‌توانند خود را با گروه وفق داده و به مشکل برمی‌خورند. بهتر است در زمان استخدام به این ویژگی مهم دقت کرده و افرادی با مهارت بالا در کار تیمی را استخدام کنید. همچنین پاداش دادن به کارکنانی که از این مهارت برخوردارند را از یاد نبرید.
مطلب مرتبط: چرا در کار تیمی شکست می‌خوریم؟
۸ـ پاداش دادن به کارکنانی که رفتاری آرام و مؤثر دارند، باید جزء اولویت‌های شما باشد
سازمان‌ها، کسب‌وکارها و خلاصه هر تشکیلاتی، خواه‌ناخواه با موانع و مشکلات بسیاری روبه‌رو می‌شوند. اما رفتار اعضای آن‌ها در مقابل این مسائل یکسان نیست. ممکن است عده‌ای سروصدا راه‌انداخته و در خلال آن از زیر کار دربروند. اما هستند کارکنانی که رفتاری آرام و در عین حال مؤثر دارند. این افراد تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا این مشکل را نیز از سر بگذرانند و به موفقیت سازمان کمک کنند. پاداش دادن به این دسته از کارکنان باید جزء اولویت‌های شما باشد.
۹ـ تنها به سرعت بالا پاداش ندهید، کیفیت عملکرد را نیز درنظر داشته باشید
لزوما کارکنانی که سرعت بالایی دارند بهتر از دیگر افراد نیستند. ممکن است سرعت بالا کیفیت نهایی کار یا محصول شما را تحت تأثیر قرار دهد. در اصل، پاداش دادن به کارکنان باید باتوجه به سرعت و کیفیت عملکرد کار آنان لحاظ شود.
۱۰ـ فراموش نکنید که وفاداری لایق پاداش است
مگر هر سازمان یا تشکیلاتی به جز کارمندان وفادار و وظیفه‌شناس به چیزی دیگری نیز برای موفقیت احتیاج دارد؟ مهم‌ترین خصلت برای اعضای یک سازمان، وفاداری آن‌هاست. این افراد سازمان را جزئی از وجود خود دانسته و از جان‌ودل برای موفقیت آن تلاش می‌کنند. پاداش دادن، این افراد را دلگرم کرده و به آن‌ها یادآور می‌شود مسیر درستی را انتخاب کرده‌اند. درواقع پاداش دادن به کارکنان وفادار جزء ویژگی‌های یک مدیر موفق است.
مطلب مرتبط: ۵ شایستگی شغلی ضروری برای استخدام
پاداش باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
منصفانه باشد
پاداش دادن به کارکنان باید بر اساس تلاش‌ها، مهارت‌ها و تعهدات آنان درنظر گرفته شود. درغیراین صورت نه‌تنها اشتیاق افراد را بیشتر نکرده بلکه باعث دلسردی و اختلاف بین کارکنان می‌شود.
متنوع باشد
بهتر است پاداش‌ها را متنوع درنظر بگیرید. برخی از فعالیت‌ها مستحق دریافت پاداش‌های بزرگ‌تر هستند. همچنین پاداش را به‌صورت تکراری و یکنواخت اعمال نکنید. چراکه از خاصیت انگیزشی آن کاسته و دیگر کارایی ندارد.
سنجیده باشد
اگر پاداش از روی قصد و نیت خاص درنظر گرفته شود، دردسرساز خواهد شد. سعی کنید پاداش دادن به کارکنان خود را سنجیده انجام دهید تا جای هیچ شک و شبه‌ای باقی نماند.
پاداش نباید به‌صورت پنهانی داده شود
اگر شما نیز جزء آن دسته از مدیرانی هستید که از ایجاد اختلافات بعد از تخصیص پاداش می‌ترسید و این کار را در خفا انجام می‌دهید، باید بدانید این کار هیچ فایده‌ای ندارد. پاداش باید به‌صورت عمومی و در حضور دیگر کارکنان اعطا شود.
پیشنهاد: پاداش‌های غیرمالی یک کارمند چیست؟
در آخر اینکه
پاداش دادن به کارکنان مؤثرترین ابزار تشویق و انگیزش در کارکنان است. پاداش‌ها می‌توانند به‌صورت درونی و بیرونی ابراز شوند. در این میان وظیفه‌ی شما به‌عنوان یک مدیر موفق تخصیص درست این پاداش‌ها در زمان مناسب و به فرد مناسب است. امیدواریم با استفاده از این موارد در این راه موفق ظاهر شوید.
