وقتی صحبت از رابطه‌ی بین اعتمادبه‌نفس و جراحی زیبایی می‌شود برخی سریعا در مقابل آن موضع می‌گیرند و رأی صادر می‌کنند که کسی که جراحی زیبایی می‌کند اعتمادبه‌نفسش پایین است. اما این موضوع چقدر حقیقت دارد؟ آیا پژوهش‌های علمی هم آن را تأیید می‌کنند؟ برای همه‌ی ما ممکن است این اتفاق پیش بیاید که درون آینه نگاهی بیندازیم و احساس کنیم چیزی کم است. دلمان بینی کمی صاف‌تر، لب‌هایی پُرتر و پوستی شفاف‌تر بخواهد. واقعا به دنبال چه هستیم؟ تزریق چند سی‌سی ژل به صورتمان یا تزریق مقدار زیادی اعتمادبه‌نفس به روحمان؟ اینکه زیبایی و اعتمادبه‌نفس چگونه به یکدیگر مرتبط هستند، در کنار تأثیراتی که جراحی زیبایی می‌تواند بر ذهن و احساسات ما بگذارد، موضوعاتی هستند که این روزها هر کسی را به فکر وادار می‌کنند.
نمی‌توان منکر این موضوع شد در جهانی که بیشتر از هر زمان دیگری به ظواهر اهمیت می‌دهد، تصمیم به تغییر ظاهری از طریق جراحی مسیری جدید برای بهبود خود و یافتن اعتمادبه‌نفس است ولی این سؤال هم پیش می‌آید که کجا باید به خودمان دستور «ایست» بدهیم و واقعا آیا حد مشخصی دارد؟ در این مقاله به ارتباط بین جراحی زیبایی و اعتمادبه‌نفس و عزت نفس خواهیم پرداخت و به دنبال این می‌رویم تا ببینیم که جراحی زیبایی ابزاری واقعی برای بالا بردن اعتمادبه‌نفس است یا فقط یک راه‌حل موقت؟ همچنین تفاوت‌های جنسیتی را درباره‌ی عمل‌های زیبایی مورد بررسی قرار خواهیم داد و در آخر به این سؤال پاسخ می‌دهیم که آیا جراحی زیبایی برای همه گزینه‌ی مناسبی است و چرا؟
فکر می‌کنید شما تا چه حد نسبت به این موضوع وسواس فکری دارید؟ پیشنهاد می‌کنیم پیش از اینکه به سراغ اصل مطلب بروید اندکی اوضاع سلامت روان خودتان را بررسی کنید.
جراحی زیبایی؛ پلی به سوی رضایت از خود و افزایش عزت نفس
اولین چیزی که دیگران در برخورد اول با ما به آن توجه می‌کنند، ظاهر فیزیکی ما است و تغییرات آن می‌تواند تأثیر چشمگیری بر افزایش یا کاهش اعتمادبه‌نفسمان داشته باشد. وقتی لباس‌های متناسب با اندام خودمان می‌پوشیم، آرایش موی خوبی داریم و از سبک ظاهری استفاده می‌کنیم که با شخصیتمان هماهنگ است احساس بهتری خواهیم داشت. انتخاب لباس‌ها نشان دهنده‌ی موقعیت اجتماعی و سبک زندگی در افراد است و باعث افزایش احساس ارزشمندی و پذیرش اجتماعی می‌شود.
این تأثیرگذاری آنقدر زیاد است که پوشیدن لباس‌های رسمی حتی می‌تواند توانایی شناختی افراد را بالا ببرد و باعث تقویت اعتمادبه‌نفس آنان گردد و این را پژوهش‌هایی ثابت کرده‌اند. ازطرفی وقتی فرد احساس می‌کند از نظر ظاهری زیباست، نگرش او نسبت به خودش بهبود می‌یابد و در موقعیت‌های اجتماعی جسورتر و راحت‌تر عمل می‌کند. درنتیجه موقعیت‌ها و فرصت‌های مناسب اجتماعی را می‌قاپد و پیشرفت می‌کند. اما برویم سراغ موضوع مقاله‌ی خودمان یعنی تأثیر جراحی زیبایی بر اعتمادبه‌نفس.
مطلب مرتبط: ۱۳ باور غلط در مورد سلامت روان؛ تست سلامت روان
آیا جراحی زیبایی می‌تواند تأثیرات مثبت روانی بر افراد داشته باشد یا خیر؟
می‌توانیم به مقالات زیادی که در این حوزه نوشته شده است رجوع کنیم. یکی از آن‌ها این مقاله است:
«The Psychological Effects of Cosmetic Surgery on Self-Esteem and Self-Perception»
در این پژوهش، ۴۶ داوطلب جراحی زیبایی قبل و چهار ماه پس از جراحی، پرسش‌نامه‌ای درباره وضعیت هویتی و عزت‌نفس خود تکمیل کردند. مشاهده شد که جراحی زیبایی تأثیر مثبتی بر عزت‌نفس افراد دارد اما تغییری در خودپنداره افراد مشاهده نشد، به جز در کسانی که هویت ناپایدار (diffusion) داشتند، که پس از جراحی دچار افت خودپنداره شدند. همچنین از این مقاله می‌فهمیم وضعیت روانی و هویتی فرد پیش از جراحی می‌تواند تعیین‌کننده میزان رضایت از نتایج آن باشد و پیشنهاد می‌کند پیش از انجام جراحی، ارزیابی‌های روان‌شناختی برای تشخیص وضعیت هویتی افراد انجام شود تا از عوارض روانی احتمالی جلوگیری گردد. اینکه فرد در چه مرحله‌ای از هویت‌یابی خود قرار دارد می‌تواند مشخص کند جراحی زیبایی برای او کارآمد است یا خیر. طبق نتایج مقاله:
- افرادی که از نظر روانی آمادگی بیشتری دارند، بیشترین بهبود را در عزت‌نفس و خودپنداره تجربه می‌کنند.
- کسانی که دارای هویت ناپایدار هستند، پس از جراحی بهبودی در خودپنداره و عزت‌نفس خود مشاهده نمی‌کنند.
- افراد که در مرحله جستجوی هویت (moratorium) هستند، پس از جراحی دچار کاهش عزت‌نفس می‌شوند.
مطلب مرتبط: با ۸ بعد سلامتی آشنا شوید
چگونه خودشناسی می‌تواند در این مسیر به شما کمک کند؟
خودشناسی به ما کمک می‌کند تا بفهمیم که چه چیزی واقعاً برایمان مهم است و چرا؟ این فهم عمیق از خود می‌تواند تأثیر زیادی بر انتخاب‌های زیبایی ما، به ویژه در زمینه جراحی زیبایی داشته باشد. فردی که خودشناسی دارد، انتخاب آگاهانه‌تری می‌کند. او پیش از هر تصمیمی بجای اتکا به حرف و نظر دیگران یا بمباران اطلاعات و تبلیغات رسانه‌ای از خودش چند سَال مهم می‌پرسد:
- آیا این تغییر برای احساس بهتر نسبت به خودم است یا برای جلب توجه دیگران؟
- آیا این تصمیم را با آگاهی کامل و بدون فشار بیرونی گرفته‌ام؟
- آیا این تغییر به اعتمادبه‌نفس واقعی من کمک می‌کند؟
فردی که خودش را می‌شناسد و ارزش‌های خود را درک می‌کند، می‌تواند زیبایی را نه فقط در تغییرات ظاهری، بلکه در پذیرش و دوست داشتن خود پیدا کند و اعتمادبه‌نفس و عزت نفس او از درونش می‌آید و وابسته به بیرونش نیست. این نگرش به او کمک می‌کند تا از ظاهر خود راضی باشد، چه تغییری در آن ایجاد کند و چه نکند. او احساس هارمونی و یکپارچگی درونی دارد و می‌تواند به راحتی در مقابل فشارهای اجتماعی بایستد و استانداردهای زیبایی را مطابق با ارزش‌های خودش بازتعریف کند.
همچنین یک فرد با سطح بالایی از خودشناسی کهن الگوهای شخصیتی خودش را می‌شناسد و می‌داند که انتخاب‌هایش تحت تأثیر کدام انرژی‌های درونی هستند و اساسا این افراد بعد از تغییرات ظاهری احساس رضایت درونی بیشتری دارند. زیرا این تغییرات بیشتر با هویت واقعی و نیازهای درونی او هماهنگ است. ازآنجایی که بیشتر زنان به دنبال تغییرات ظاهری و جراحی‌های مربوط به آن هستند اگر بخواهیم با کهن الگوهای زنانه مثال بزنیم:
شخصیت انعطاف‌پذیر و تأثیرپذیری مثل پرسفون:
بیشتر تحت تأثیر ترندهای زیبایی یا نظرات دیگران قرار می‌گیرد و وقتی دوستان یا جامعه، جراحی زیبایی را به عنوان یک استاندارد معرفی می‌کنند، این زنان ممکن است بدون تحلیل شخصی عمیق، به سمت انجام آن سوق داده شوند. برای آن‌ها، ضروری است که تصمیماتشان بر اساس خواسته‌های واقعی خودشان باشد، نه فشارهای بیرونی و اجتماعی.
شخصیت مراقبت کننده‌ای مثل دیمیتر:
اگر جراحی زیبایی انجام دهند، بیشتر به دلیل بازگرداندن حس جوانی و انرژی پس از مادر شدن یا فداکاری‌های زیاد برای دیگران است و آن‌ها به دنبال زیبایی هستند که بازتابی از حس زنده بودن و مراقبت از خودشان باشد.
شخصیت درونگرا و معنوی مثل هستیا:
ممکن است کمتر به ظاهرش اهمیت دهید و زیبایی را بیشتر در هماهنگی درونی و آرامش ذهنی بیابید پس احتمال اینکه این زنان به جراحی زیبایی علاقه داشته باشند، کم است، مگر اینکه آن را به عنوان راهی برای هماهنگی بیشتر با تصویر ذهنی خود از زیبایی و آرامش درونی ببینند.
شخصیت‌های مستقل و هدف‌گرایی مثل آرتمیس و آتنا:
ممکن است جراحی زیبایی را تنها در صورتی انجام دهد که به اهداف شخصی یا حرفه‌ای‌شان کمک کند، نه به دلیل فشار اجتماعی.
شخصیت‌های اجتماعی و تأثیرگذاری مثل آفرودیت و هرا:
احتمال بیشتری دارد که جراحی زیبایی را به عنوان ابزاری برای افزایش جذابیت و پذیرش اجتماعی ببینند. پس درکل می‌توان گفت که زیبایی واقعی از درون می‌آید، اما هماهنگی بین ظاهر و اعتمادبه‌نفس، راز شکوفایی زنانگی است. مهم است که بتوانیم خودمان را بشناسیم و با آگاهی بدانیم که نیاز ما به تغییر از کجا و کدام کهن الگوی درونی آمده است ولی مهم‌تر از آن این است که بتوانیم به غیر از جذابیت‌های ظاهری، پتانسیل‌ها و دیگر نکات مثبت مربوط به کهن الگوی خودمان را بشناسیم و با پرورش آن‌ها به خودشکوفایی برسیم. این کار رضایتی را برای ما به ارمغان می‌آورد که می‌تواند بیشتر از رضایت پس از دیدن نتایج جراحی زیبایی باشد.
آرکتایپ‌های فعال شخصیت شما کدامند؟
مردان هم جراحی زیبایی می‌کنند، اما به دلایلی که باور نمی‌کنید!
تفاوت‌های جنسیتی در انتظارات، انگیزه‌ها و تأثیرات روان‌شناختی پس از عمل جراحی فاکتور مهم و تعیین کننده ی است. مطالعات نشان می‌دهد که ۸۵ درصد از متقاضیان جراحی‌های زیبایی را زنان تشکیل می‌دهند. انگیزه‌ی آنان برای چنین کاری بیشتر پذیرش و جذابیت اجتماعی و داشتن تصویر بدنی بهتر و بالا بردن اعتمادبه‌نفس خود است. در مورد تأثیرات روان‌شناختی جراحی زیبایی برای زنان تحقیقات نشان داده‌اند که جراحی‌هایی مانند بزرگ‌کردن سینه می‌تواند رضایت جنسی و شادی کلی زنان را افزایش دهد. مطالعه‌ای با بررسی ۳۹ نظرسنجی از بیش از ۱۸,۰۰۰ زن در سراسر جهان نشان داد که پس از این جراحی‌ها، نمرات رضایت جنسی و شادی کلی افزایش یافته است.
همچنین تصویر بدنی آنان بهتر شد و باعث تقویت اعتمادبه‌نفس آنان گردید. هرچند که این تأثیرات در همه یکسان نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد که باید آن‌ها را هم درنظر داشت. اما در مورد مردان قضیه فرق می‌کند. انگیزه‌ی مردان برای این کار بیشتر به کسب منزلت اجتماعی و حرفه‌ای آنان گره می‌خورد. در مورد تأثیرات روان‌شناختی پس از عمل برای مردان نیز مطالعات نشان می‌دهد که مردان متقاضی جراحی زیبایی که در مقایسه با همتایان غیرمتقاضی خود، اضطراب اجتماعی بالاتر و تصویر بدنی منفی‌تری دارند پس از جراحی اضطراب اجتماعیشان کمی کاهش می‌یابد زیرا خودپندارهی آن‌ها از ظاهرشان تغییر می‌کند. درک این تفاوت‌ها می‌تواند به ارائه مشاوره‌های بهتر و تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر برای افراد دنبال کننده‌ی عمل‌های جراحی منجر شود.
مطلب مرتبط: چرا نیاز به دیده شدن داریم؟
چهره‌ای جدید، اما همان زخم‌های قدیمی؛ رابطه بین جراحی زیبایی و سلامت روان
آیا جراحی زیبایی همیشه پاسخ مناسبی است؟
بالاتر گفتیم که جراحی زیبایی پدیده‌ی بدی نیست و می‌تواند در بعضی مواقع اتفاقا اثرات مثبتی هم داشته باشد. اما این کار هم مانند هر کار دیگری چالش‌ها و ملاحظات منفی خاص خودش را دارد.
عوارض پزشکی
جای زخم، عفونت، بی‌حسی دائمی، نکروز (مرگ بافتی) یا تغییرات نامطلوب در چهره. این‌ها فقط چند نمونه از عوارض پزشکی و خطرات پس از جراحی است.
وابستگی و اعتیاد به جراحی زیبایی
برخی از افراد استانداردهای غیرواقعی از زیبایی دارند و جراحی زیبایی آن‌ها به یک یا دو بار خلاصه نمی‌شود. اینفلوئنسرها و بازیگران زیادی هستند که به این سری از جراحی‌ها اعتیاد پیدا کرده‌اند، وسواس‌گونه نیاز به تغییر در خود احساس می‌کنند، برای آن به جراحی‌های افراطی روی می‌آورند و آنقدر عمل انجام می‌دهند که دیگر ظاهر آنان بعد از عمل ربطی به ظاهرشان در گذشته ندارد و کلا انگار یک نفر دیگر شده‌اند.
اختلالات روانی
کسانی که این ۵ اختلال روانی را دارند مشکل اصلی در ذهنشان جریان دارد، نه در واقعیت فیزیکی. پس جراحی زیبایی چندان نمی‌تواند برایشان مشکل‌گشا باشد و روی اعتمادبه‌نفسشان تأثیر بسزایی بگذارد.
اختلال بدشکلی بدن (Body Dysmorphic Disorder – BDD)
«فکر می‌کند بینی‌اش بسیار بزرگ است، بعد از عمل بینی همچنان احساس می‌کند که چهره‌اش نامتعادل است و به دنبال جراحی‌های بعدی می‌رود.» این فرد شاید به اختلال بدشکلی بدن مبتلا باشد. در این اختلال، او به طور وسواس‌گونه روی یک یا چند ویژگی ظاهری خود تمرکز می‌کند و آن را بسیار بدتر از آنچه که واقعاً هست تصور می‌کند. این افراد ممکن است بارها جراحی انجام دهند اما همچنان احساس کنند که ظاهرشان ناقص است.
اختلال وسواس فکری-عملی (Obsessive-Compulsive Disorder – OCD)
«هر روز ساعت‌ها در آینه خودش را بررسی می‌کند، حتی بعد از جراحی، همچنان احساس می‌کند که تغییرات کافی نبوده‌اند.» کسی که به اختلال وسواس فکری_ عملی دچار است، افکار و رفتارهای تکراری دارد و این دست خودش نیست. برای چنین فردی جراحی می‌تواند مضر هم باشد. زیرا اضطرابش را تشدید می‌کند و بعد شاید بیشتر به دنبال جراحی برای رسیدن به آن ظاهر ایده آل خود برود.
افسردگی (Depression)
« احساس پوچی، ناراحتی و ناامیدی می‌کند اما بجای پیگیری کارهایی که به بالا رفتن انرژی او کمک می‌کند به جراحی زیبایی روی می‌آورد و حتی پس از کسب تغییرات ظاهری همچنان احساس بی‌ارزشی و ناامیدی دارد.» چنین فردی بجای تغییرات مثبت درونی بر تغییرات بیرونی متمرکز شده است و بعد از جراحی به خاطر ادامه‌ی حال بد درونی خود احساس سرخوردگی بیشتری خواهد داشت.
اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder – BPD)
«چندین عمل و جراحی زیبایی انجام داده است اما همچنان فکر می‌کند که خودش را نمی‌شناسد.» افراد با شخصیت مرزی در هویت‌یابی دچار مشکل هستند و احساسات ناپایدار و تصویر ذهنی نامشخصی از خود در ذهنشان دارند. آن‌ها بعد از عمل، به خاطر داشتن بحران هویتی که با آن درگیر هستند شاید برای چند مدت احساس خوبی داشته باشند اما مشکل اصلی حل نمی‌شود و همچنان ادامه دارد.
اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder – SAD)
« فکر می‌کند با عمل جراحی و زیباتر شدن ظاهرش راحت‌تر می‌تواند با دیگران تعامل داشته باشد و ارتباطات اجتماعی بهتری را تجربه کند اما بعد از عمل همچنان در جمع اضطراب می‌گیرد.» برای چنین افرادی نیز که از قضاوت دیگران می‌ترسند و فکر می‌کنند که جراحی زیبایی باعث مقبولیت بیشتر آن‌ها نزد دیگران می‌شود، دست زدن به این عمل‌ها ریسک است. زیرا اگر ببینند که بعد از جراحی همچنان اضطراب دارند آن‌ها هم مثل افسرده‌ها و دیگر اختلال‌های روانی این چنینی سرخورده می‌شوند. خوب است که روی این طرز تفکر خود کار کنند و اعتمادبه‌نفس را وابسته به عوامل درونی بدانند نه بیرونی و خارج از خود.
پیشنهاد: چطور خودم را دوست داشته باشم؟ ۷ گام مؤثر برای افزایش عزت نفس
سخن آخر
جراحی زیبایی می‌تواند در ظاهر ما تغییر ایجاد کند، اما آیا تغییری در احساس ما نسبت به خودمان هم خواهد داد؟ پاسخ به این سؤال پیچیده‌تر از آن است که به سادگی بگوییم بله یا خیر. درحالی که برخی افراد پس از جراحی احساس رضایت بیشتری می‌کنند، برخی دیگر متوجه می‌شوند که مشکل اصلی، نه در آینه، بلکه در ذهنشان بوده است. اعتمادبه‌نفس واقعی از درون ما شکل می‌گیرد؛ از شناخت خود، پذیرش نقاط قوت و ضعفمان و شفقتی که نسبت به خود داریم. زیبایی، چه با جراحی و چه بدون آن، اگر با عزت نفس همراه نشود، مانند تصویری در آب است؛ ناپایدار و شکننده!
شاید پیش از آنکه زیر تیغ جراحی برویم، لازم باشد زیر ذره‌بین خودشناسی برویم و ببینیم که آیا واقعاً تغییری در ظاهر، کلید رضایت درونی ماست یا نه. گاهی، بجای تغییر چهره، فقط باید زاویه نگاهمان را تغییر دهیم. شما چه فکر می‌کنید؟
