وقتی سخن از توسعه و پیشرفت در کار به‌میان می‌آید، روش‌ها و راهکارهای مختلفی روی میز قرار می‌گیرند. از مهم‌ترین مسائلی که توسعه و پیشرفت یک سازمان یا شرکت را تضمین می‌کند، رضایت شغلی بالای کارکنان آن است. مخصوصا زمانی‌که محیط کار پرتنش و پرچالش باشد. رضایت شغلی باعث می‌شود که کارکنان به کارشان متعهد بمانند، کیفیت سازمان را ارتقا دهند و رابطه خوبی با مشتریان یا خدمت گیرندگان برقرار کنند. یکی دیگر از مسائلی که رابطه تنگاتنگی با رضایت شغلی دارد، سلامت جسم و روان فرد است. حال که به اهمیت رضایت شغلی پی بردید ممکن است به این فکر کنید که چگونه می‌توان رضایت شغلی را افزایش داد؟ آیا بین شخصیت و رضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد؟
مهم‌ترین راه برای داشتن رضایت شغلی، تناسب شخصیت فرد با جایگاه شغلی و مسئولیت‌های محول شده به اوست. شاید کنجکاو باشید که بدانید تناسب شخصیت افراد با کارشان به چه میزان رضایت شغلیشان را افزایش می‌دهد؟ یا هرکدام از ویژگی‌های شخصیتی چگونه بر عملکرد و رضایت شغلی فرد تأثیرگذار هستند؟ در ادامه با ما همراه باشید تا این موضوع را بررسی کنیم.
چه زمانی به رضایت شغلی می‌رسیم؟
رضایت شغلی یک تعریف بسیار کلی است، زیرا می‌توان از جنبه‌های بسیار مختلفی یک شغل را بررسی کرد. میزان درآمد یکی از اصلی‌ترین معیارهایی است که رضایت کلی فرد از شغلش به آن بستگی دارد. اما فاکتورهای ریزودرشت دیگری نیز در میزان این رضایت دخیل هستند. این معیارها عبارت‌انداز: نوع کار، ساعات کار، روش کار، اهداف کار، امنیت شغلی، میزان استقلال فرد در کار، خود رضایتی از بهبود کار، مدیر و شیوه مدیریت او، فضای کار، ترفیع و قدردانی، ارتباط میان کارکنان و ارتباط کارکنان با مشتریان.
چیزی که واضح است این است که رسیدن به رضایت شغلی کامل و رضایت داشتن از تک‌تک موارد گفته شده، وضعیت بسیار بعیدی به‌نظر می‌رسد. اما اینجاست که کندوکاو در شخصیت فرد مورد توجه قرار می‌گیرد. شاید معیارهای مختلفی برای رضایت از شغل وجود داشته باشند، ولی اولویت و میزان اهمیت این فاکتورها در هر فرد متفاوت است. حتی شرایطی که موجب رضایت شغلی افراد می‌شود نیز با یکدیگر کاملا تفاوت دارند.
شاید برای فردی خود رضایتی از کار اهمیت بسیار بالایی داشته باشد، او دوست دارد به چشم ببیند حضور و تلاش‌هایش چه تأثیر مثبتی بر دیگران و روند کار دارد و در صورت دیده نشدن این پیشرفت، احساس پوچی و بیهودگی می‌کند؛ اما ممکن است در فردی دیگر این مورد حتی در اولویت‌های او طبقه‌بندی نشده باشد. ممکن است در فردی محیط شلوغ و ارتباطات اجتماعی بالا یک امتیاز مثبت برای شغلش محسوب گردد، ولی در فردی دیگر، این مهم‌ترین عیب کارش باشد. پس به‌وضوح دریافتیم که شخصیت چه نقش پررنگی در رضایت شغلی بازی می‌کند، فاکتوری که حتی از استعداد و توانایی فرد در آن کار تأثیرگذاری بیشتری دارد.
منظور از شخصیت چیست؟
شخصیت مجموعه‌ای پایدار از صفات، گرایش‌ها و ویژگی‌هایی است که تا اندازه‌ای یک تصویر بادوام از فرد به ما نشان می‌دهد. شخصیت روی شیوه ارتباطی فرد با محیط و دیگران، شیوه تصمیم‌گیری، روش سازمان‌دهی داده‌ها و به‌طورکلی روش کار و نقش‌پذیری او اثر می‌گذارد. اگر فرد بتواند نقش مناسبش در محیط را پیدا کند، احساس کفایت و تعلق به آن محیط در او ایجاد می‌شود. از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی که در محیط کار تأثیرگذار هستند و می‌توانند به‌روشنی بیانگر وجود رابطه مستقیم بین شخصیت و رضایت شغلی باشند، انعطاف‌پذیری، آموزش‌پذیری، وجدان کاری و مسئولیت‌پذیری و متغیرهای تأثیرگذار بر رنجیده خاطر شدن افراد است.
شخصیت و رضایت شغلی چه ارتباطی باهم دارند؟
تست پنج عامل شخصیت نئو NEO ابزاری دقیق و کاربردی است که به‌صورت اختصاصی صفت‌های شخصیتی تأثیرگذارتر بر روی شایستگی‌های شغلی افراد را بررسی می‌کند. این آزمون که به نام Big five نیز شناخته می‌شود، پنج فاکتور شخصیتی برونگرایی، روان‌رنجوری یا ثبات هیجانی، مسئولیت‌پذیری، سازش‌پذیری و گشودگی به تجربه را شامل می‌شود. این عوامل می‌توانند در رضایت شغلی در مشاغل مختلف تأثیرات مختلفی داشته باشند. سن و جنس در تأثیرگذاری این فاکتورها دخیل هستند و معمولا در سنین پایین‌تر رابطه بیشتری بین شخصیت و رضایت شغلی دیده می‌شود.
ورود به تست پنج عامل شخصیتی نئو
روان‌رنجوری و رضایت شغلی:
اگر بخواهیم ازمنظر این مدل شخصیت شناسی معتبر به بررسی رابطه موجود بین شخصیت و رضایت شغلی بپردازیم اولین پارامتر بررسی رابطه‌ی بین ویژگی روان‌رنجوری یا بی‌ثباتی هیجانی با رضایت شغلی است که بستگی زیادی به فرهنگ و محیط کار دارد. اغلب کارها دارای یک محیط اجتماعی هستند. یا بالاخره از طریقی به شبکه‌ای از افراد که همکاران و مشتریان را دربرمی‌گیرد متصل می‌شوند.
در این محیط افراد باید ملاحظه یکدیگر را کرده و باهم کنار بیایند. خصوصیت روان‌رنجوری صفتی است که روی دیگران تأثیر بسزایی دارد. در برخی محیط‌ها افرادی که به عصبی بودن شهره می‌شوند در موقعیتی قرار می‌گیرند که دیگران بیشتر ملاحظه آن‌ها را می‌کنند و با آن‌ها با عطوفت و ملایمت بیشتری برخورد می‌کنند. این افراد معمولا در آزمون‌های رضایت شغلی نمرات بالاتری را کسب می‌نمایند!
این در حالی است که این اشخاص تا حد زیادی می‌توانند بر میزان رضایت شغلی دیگر کارکنان تأثیر منفی بگذارند. ولی همان‌طورکه گفتیم فرهنگ حاکم بر محیط کار تأثیر زیادی بر این نتیجه دارد. همچنین موقعیت کاری و جایگاه این افراد هم تأثیر زیادی بر نتیجه خواهد داشت. همچنین بی‌ثباتی هیجانی یک رئیس یا مسئول عالی رتبه تأثیر بسیار بیشتری از یک کارمند عادی بر رضایت شغلی سایر کارکنان دارد.
مطلب مرتبط: چرا مدیران انتقادپذیر نیستند؟ ۱۲ تکنیک هوشمندانه برای مدیریت انتقاد در محیط کار
برونگرایی و رضایت شغلی:
سطح برونگرایی می‌تواند در افراد گوناگون متفاوت باشد. طبق تحقیقات متعدد، برونگرایی ویژگی شخصیتی تأثیرگذاری در میزان رضایت شغلی است. اما چگونگی و میزان این ارتباط بسته به هر محیط شغلی بسیار متفاوت خواهد بود. برای مثال در اکثر مطالعات انجام شده روی کارکنان کارخانه‌ها، کارمندان شرکت‌ها و افراد مشغول در کادر درمان رضایت شغلی با صفت برونگرایی پایین هم‌بستگی بیشتری داشته است. درحالی‌که در کارهایی که نیاز بیشتری به ارتباط با شبکه وجود دارد، برون‌گرایان رضایت شغلی بیشتری داشته‌اند. نقش‌هایی همچون مدیریت، فروشندگی و بازاریابی جزء این دسته قرار می‌گیرند.
مطلب مرتبط: ۸ نشانه نارضایتی شغلی در محیط کار
اشتیاق افراد به تجربه‌های تازه و رضایت شغلی:
افرادی که در این مؤلفه نمره بالایی می‌گیرند مدام به‌دنبال تجربیات جدید و یادگیری اطلاعات جدید هستند. آن‌ها علاقه زیادی به ایده‌ها و روش‌های تازه دارند. دوست دارند برای یادگیری و کسب مهارت‌های جدید وقت بگذارند و معمولا در کار و زندگیشان پیشرفت بیشتری می‌کنند. این افراد نیاز به محیط کاری دارند که مانند خودشان پویا باشد و بتواند همپای آن‌ها حرکت کند. اگر محیط کار آن‌ها دارای قوانین سفت‌وسخت باشد یا به آن‌ها استقلال کافی ندهد، نمی‌توانند عملکرد کاریشان را ارتقا دهند و این موجب از دست دادن رضایت شغلیشان می‌شود. همچنین آن‌ها نیاز به وقت آزاد کافی دارند تا بتوانند مهارت‌های جدیدی کسب کنند و کارهایی با ساعت کاری فشرده این توانایی را از آن‌ها می‌گیرد. می‌بینید که توجه به تک‌تک این موارد تاچه‌حد می‌تواند بر میزان رضایت شغلی اشخاص اثرگذار باشد.
مطلب مرتبط: ۱۰ تکنیک ساده برای ترغیب کارکنان به آموزش
توافق‌پذیری و رضایت شغلی:
این شاخص بر ارتباط میان فردی تأکید دارد. فرد موافق همدرد و نوع دوست است و به‌عنوان عضوی از تیم نقش خود را به‌خوبی ایفا خواهد کرد. آن‌ها در تعارضات معمولا به‌دنبال راه‌حل می‌گردند. زیرا از بحث و مشاجره خوششان نمی‌آید. آن‌ها بیشتر اهل همکاری هستند تا رقابت. درست است که توافق‌پذیری به‌سمت جنبه‌های مثبت اجتماعی و سلامت روانی نزدیک‌تر است، اما ویژگی برعکس آن یعنی دیدگاه انتقادی داشتن نیز در بعضی مشاغل یک امتیاز محسوب می‌شود. به زبان دیگر هیچ‌کدام از این ویژگی‌ها به‌طورکلی نسبت به دیگری برتری ندارند بلکه این شغل فرد است که اولویت هر کدام را تعیین می‌کند.
نمره توافق‌پذیری بالا برای مشاغلی که نیاز به همکاری و کار تیمی در محل کار است مانند کارمندان، کارکنان یک کارخانه یا بیمارستان امتیاز مثبت محسوب می‌شود، اما در مشاغل نظامی و انتظامی یا برای دانشمندان و منتقدان، افراد با نمره‌ی توافق‌پذیری پایین‌تر مناسب‌تر هستند. به‌یاد داشته باشید نمره بسیار بالا در توافق‌پذیری بدین معناست که فرد بیشتر اقداماتش را بر اساس خواسته‌های دیگران انجام می‌دهد. به بیان دیگر او همیشه کسی است که دیگران از او انتظار دارند نه کسی که می‌خواهد باشد و همین عامل بزرگ‌ترین مانع برای رسیدن به رضایت شغلی است.
وظیفه‌شناسی و رضایت شغلی:
اما در ادامه بحث شخصیت و رضایت شغلی می‌رسیم به آخرین ویژگی شخصیتی مدل نئو یعنی شاخص مسئولیت‌پذیری که جزء مهم‌ترین شاخص‌های شناخت شخصیت افراد است. افراد مسئولیت‌پذیر به‌راحتی می‌توانند در محیط‌های اجتماعی پذیرفته و مشغول به‌کار شوند. افراد مسئولیت‌پذیر در اغلب محیط‌های کاری مورد تجلیل و احترام قرار می‌گیرند و معمولا خود رضایتی بیشتری هنگام انجام دادن مسئولیت‌هایشان دارند. بنابراین وظیفه‌شناسی با رضایت شغلی رابطه مستقیمی دارد.
مطلب مرتبط: با این ۱۳ روش کارمندان خود را مسئولیت‌پذیر کنید
اما افراد مسئولیت‌پذیر نمی‌توانند در هر محیطی مشغول به‌کار شوند و رضایت شغلی داشته باشند. برای مثال در محیط‌هایی که در آن ساعات کار مشخص و مفیدی وجود ندارد، رهبری و مدیریت به‌صورت کارآمد انجام نمی‌شود یا اینکه در ازای ساعات کاری زیاد یا عملکرد مسئولانه‌شان به‌خوبی از آن‌ها قدردانی نمی‌شود.
امروزه عده زیادی از مردم را می‌بینیم که از شغلشان استعفا می‌دهند و هرکدام دلایل مختلفی را برای این اقدام بیان می‌کنند. عدم تناسب تلاش و درآمد و تنوع شغلی سرسام آور از اصلی‌ترین دلایل بروز این مشکل هستند. ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که اغلب افراد تحصیل کرده در طول روز ساعات کاری زیادی را مشغول به کار هستند و درآمد پایه بسیار کمتری از یک اینفلوئنسر اینستاگرام دارند. حتی اگر شما نسبت به شغلتان رضایت داشته باشید، آگاهی به این عدم تناسب درآمد شما را آزار خواهد داد. تنوع شغلی بالا هم موجب شده است که افراد از کوچک‌ترین توانایی‌های خود درآمدزایی کنند و این اتفاق موجب شده که مردم مانند گذشته به انجام هر کاری راضی نشوند و بیشتر به‌دنبال شغل رؤیایی‌شان بروند.
ولی این اتفاق موجب شکل‌گیری یک چرخه‌ی بهتر نمی‌شود، بلکه ما را با حجم زیادی از افراد با رضایت شغلی و انگیزه پایین و تعداد زیادی افراد بیکار که در جستجو رؤیاهایشان هستند روبه‌رو می‌کند.
اما بالاخره راه‌حل چیست؟
چه چیزی را باید دنبال کرد تا به رضایت شغلی دست پیدا کرد؟ برای پاسخ دادن به این سؤال باید این موضوع را بدانید که علایق شما ناپایدارترین بخش وجودتان هستند و در آنی می‌توانند به مسیرهای مختلف کشیده شوند، پس آینده شغلی را نمی‌توان فقط بر اساس علاقه فعلی‌تان بنا کرد. توانایی‌های شما، ویزگی‌های منحصربه‌فردی هستند ولی کاملا قابلیت ارتقا و پیشرفت دارند. پایدارترین بخش وجود شما شخصیت شماست، شما می‌توانید یاد بگیرید چطور نقص‌هایتان را جبران کنید ولی طرح اصلی شخصیتتان تغییر زیادی پیدا نمی‌کند. به‌همین دلیل شخصیتتان نقش بسیار پررنگی در رضایت شغلیتان ایفا می‌کند و به‌عبارتی شخصیت و رضایت شغلی دو مفهوم درهم تنیده و وابسته به یکدیگر هستند.
یادتان باشد در هر شغلی که باشید رضایت شغلی کامل را احساس نخواهید کرد، پس به‌دنبال شغلی بروید که در آن حالتان خوب است و بیشترین تناسب را با روحیه و شخصیت شما دارد، زیرا تناسب شغلی بزرگ‌ترین عامل رسیدن به رضایت شغلی است.
