یکی از موضوعات نگران‌کننده در محیط‌های کاری، وجود تبعیض جنسیتی در چنین محیط‌هایی است. مسلما شما نیز حداقل برای یک‌بار تبعیض جنسیتی در محیط کار به گوشتان خورده است. اغلب افراد تصور می‌کنند بروز نابرابری جنسیتی در محیط کار تنها برای زنان اتفاق میفتد. درحالی‌که بسیاری از مردان نیز به واسطه‌ی جنسیت خود دچار ناعدالتی در مشاغل خود می‌شوند. البته نباید از حق گذشت! حداقل در فرهنگ ما تبعیض جنسیتی برای زنان بیشتر از مردان است.
کارفرمایانی که زنان را استخدام نمی‌کنند و یا حقوق کمتری را برای آنان درنظر می‌گیرند، تنها دو نمونه از ناعدالتی‌هایی است که در حق زنان صورت می‌گیرد. اما باید در برابر تبعیض جنسیتی در محیط کار چگونه برخورد کرد؟ آیا راهی برای مقابله با این مسئله وجود دارد؟ مدیران چگونه می‌توانند فرهنگ سازمان را به دور از هرگونه تبعیض شکل دهند؟
منظور از تبعیض جنسیتی چیست؟
تبعیض جنسی، جنسیت نگری یا سکسیزم به هرگونه پیش‌داوری و تبعیض بر اساس جنسیت فرد گفته می‌شود. این امر تأثیر منفی قابل توجهی بر هویت واقعی جنسی افراد گذاشته و عملکرد آنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تبعیض در محیط کار به اشکال مختلفی ظاهر می‌شود. اما به‌طورکلی به صورت برتری دادن یک کارمند یا متقاضی به دلیل جنسیت او بر دیگر افراد نمایش داده می‌شود. این نابرابری می‌تواند از زمان استخدام بروز پیدا کرده و تا زمان ترک سازمان ادامه داشته باشد. به‌طوری‌که در تمام مراحل ارتقا، آموزش و تخصیص امکانات قابل لمس و مشاهده خواهد بود. وجود این مسئله انگیزه کارکنان را کاهش داده و بستر ناامنی را برای فعالیت آنان ایجاد می‌نماید.
پیامدهای تبعیض جنسیتی در محیط کار چیست؟
محیط‌های کاری ازجمله مکان‌هایی هستند که تبعیض جنسیتی در آنان به‌وضوح قابل تشخیص و مشاهده است. برقراری عدالت و برابری فواید بسیاری را برای سازمان‌ها به ارمغان می‌آورد. ایجاد فرصت‌های شغلی برابر، تنوع دیدگاه‌ها، ایجاد محیط‌های مثبت کاری و… ازجمله مزایای برابری جنسیتی در محیط سازمانی هستند. درحالی‌که تبعیض جنسیتی عواقب و نتایج بعضا جبران‌ناپذیری را برای سازمان و مدیران ارشد آن به‌همراه دارد. اما این مسئله چه بر سر سازمان و عملکرد آن می‌آورد؟ آیا این موضوع تبعاتی نیز به‌همراه دارد؟ پیامدهای این مسئله، چه مشکلاتی را متوجه سازمان می‌کند؟ در ادامه این مقاله به ۸ پیامد مهم این نوع از نابرابری‌ها می‌پردازیم.
۱ـ کاهش بهره‌وری و عملکرد کلی سازمان
شاید مهم‌ترین پیامد تبعیض جنسیتی در محیط‌های کاری، کاهش بهره‌وری کل سازمان باشد. وجود نابرابری در یک سازمان باعث می‌شود تا کارمندان امید و اشتیاق خود را برای پیشرفت از دست داده و راندمان کاری پایین‌تری را ثبت نمایند. زمانی‌که کارمندان احساس کنند به‌خاطر جنسیتشان توجه و مزایا کافی را دریافت نمی‌نمایند، مسلما از کار خود دلسرد می‌شوند. این موضوع بر تمامی اعضای سازمان تأثیر گذاشته و عملکرد کلی آنان را پایین می‌آورد. چراکه آنان نیز متوجه وجود نابرابری شده و انتظار این برخورد را در مقابل خود نیز دارند. این موضوع دقیقا همان چیزی است که شکست سازمان‌ها را در بلندمدت رقم می‌زند.
۲ـ از دست دادن نیروی کار توانمند و مؤثر
از دیرباز تا به امروز استخدام نیروی مؤثر و کارآمد دغدغه‌ی بسیاری از سازمان‌ها بوده و هست. این موضوع چنان مهم است که بسیاری از سازمان‌ها برای این کار از آزمون‌ها و تست‌های شخصیت شناسی مطرح در این حوزه، استفاده می‌نمایند. حال تصور کنید برخی از سازمان‌ها به علت وجود تبعیض جنسیتی از استخدام چنین افرادی سرباز می‌زنند و یا حتی بدتر آنکه، پس از استخدام این افراد را چنان دلسرد کرده که سازمان را ترک می‌کنند. این مسئله پیامدهای زیادی به‌همراه دارد من جمله:
- جذب این افراد توسط سایر رقبا و پیشرفت و پیشی گرفتن هرچه بیشتر آن‌ها از شما
- متحمل شدن هزینه‌های بیشتر برای استخدام افراد جایگزین
- اتلاف وقت جهت آموزش و هماهنگ ساختن اعضای جدید با سازمان
- از دست دادن تجربیات و قابلیت‌های باارزش کارکنان توانمند
حال برای جلوگیری از بروز این پیامدهای منفی می‌توان به‌جای اینکه از قبل و بدون درنظر گرفتن تناسب بین شغل و شخصیت و توانمندی‌ها و قابلیت‌های افراد، اشخاصی را برای استخدام در جایگاه‌های شغلی مدنظر خود کاندید کنید از معتبرترین تست‌های شخصیت شناسی و رفتارشناسی مثل تست رفتارشناسی دیسک DISC کمک بگیرید و مناسب‌ترین فرد را در هر جایگاه به‌کار بگیرید.
مطلب مرتبط: ۶ اشتباه مدیران در استخدام؛ چرا استخدام نیروی کار ماهر سخت است؟
۳ـ ایجاد حسادت،ناامیدی و بی‌انگیزگی در میان کارکنان
به‌طورحتم زمانی‌که نابرابری و تبعیض در محیط‌های کاری به وجود بیاید، خواه یا ناخواه روابط بین اعضا نیز به مخاطره کشیده می‌شود. کارکنان خود را با یکدیگر مقایسه کرده و اگر تفاوتی در امتیازات یا حقوق خود ببینند، با یکدیگر به مشاجره می‌پردازند. بروز چنین مسائلی تیم‌های کاری را با مشکل مواجه کرده و آن‌ها را به نابودی می‌کشاند. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی مدیران باید از بروز هرگونه تبعیض در محیط‌های کاری جلوگیری نمایند. تنها این چنین است که مدیرانی لایق و شایسته لقب می‌گیرند.
مطلب مرتبط: ۶ اقدام مؤثر برای مدیریت حسادت در محیط کار
۴ـ ایجاد شکاف و گسستگی در سازمان
یکی دیگر از پیامدهای تبعیض جنسیتی در محیط‌های کاری، ایجاد گسستگی در سازمان است. سازمان به‌عنوان مفهومی یکپارچه شناخته می‌شود. اما وجود تبعیض، مفهوم کلی آن را زیر سؤال برده و باعث بروز گسستگی در آن می‌شود. که درنتیجه‌ی آن بسیاری از فعالیت‌ها به مشکل خورده، هم‌فکری‌ها متوقف شده و ارتباطات قطع می‌شوند. مسلما چنین سازمان‌هایی با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شوند که به آسانی قابل حل نخواهند بود.
۵ـ ایجاد محیط کار سمی
محیط‌های کاری به خودی خود سرشار از استرس هستند. ایجاد جوی صمیمی کمک می‌کند تا از این استرس کاسته شده و راندمان کاری اعضا بالا برود. حال اگر در چنین محیط‌هایی، تبعیض نیز صورت بگیرید، جوی سمی و منفی ایجاد می‌شود. در چنین فضایی حتی ممکن است کارمندان برای احقاق حقوق خود به انجام کارهای ناشایست و رفتارهای ناسالم نیز روی بیاورند. رفتارهای مانند:
- سرقت از سازمان و مشتریان
- اتلاف وقت
- بی‌توجهی به مراجعین
- اهمال کاری‌های گسترده
- از زیر کار در رفتن در زمان اوج کار
کارکنان این موارد را تحت عنوان انتقام یا اعتراض نسبت به سیاست‌های سازمان انجام می‌دهند. سیاست‌های غلطی که نگاه جنسیتی داشته و شایستگی افراد را مدنظر قرار نمی‌دهد.
۶ـ از دست دادن اعتبار در بازار کار
مگر در بازار کار امروز چیزی مهم‌تر از اعتبار یک برند یا سازمان وجود دارد؟ هرچه محیط‌های کاری تبعیض آمیز و ناعادلانه‌تر باشند، اعتبار و شهرت سازمان را بیشتر زیرسؤال می‌برند. درمقابل، وجود برابری جنسیتی در سازمان به آن‌ها ارزش و اعتبار می‌بخشد. همچنین سایر افراد و سازمان‌ها را ترغیب می‌نماید تا به همکاری با این دسته از سازمان‌ها بپردازند. ارزش و اعتبار در بازار کار، هوشمندانه‌ترین چیزی است که مدیران می‌توانند به سازمان خود ببخشند تا پیشرفت و پیروزی آن را تضمین نمایند.
۷ـ کاهش وفاداری اعضای سازمان
تبعیض جنسیتی در محیط کار باعث می‌شود تا وفاداری کارکنان نسبت به سازمان و برند از بین برود. نبود تعهد عاطفی به سازمان موفقیت کلی آن را به خطر میندازد. کارمندانی که با بی‌عدالتی مواجه می‌شوند دیگر همانند قبل به تعهدات خود عمل نکرده و فداکاری‌های پیشین را به کار نمی‌برند. درحقیقت آنان دیگر سازمان را از خود ندانسته و از جان و دل برای موفقیت آن تلاش نمی‌کنند.
مطلب مرتبط: 12 راهکار پیشنهادی برای بهبود ارتباط مدیر و کارمند
۸ـ فقدان تنوع در سازمان
مردان و زنان در مواجهه با مسائل، نظرات مختلفی را ارائه می‌دهند. وجود این دیدگاه‌ها در کنارهم، فضایی خلاقانه را در سازمان ایجاد می‌کند. سازمان‌هایی که زنان یا مردان را از برخی مشاغل بازمی‌دارند، از ظهور چنین فضاهای خلاقانه‌ای جلوگیری می‌کنند. درحالی‌که در دنیای امروز چیزی جز خلاقیت در تنوع و دیدگاه، سازمان‌ها را از شکست نجات نمی‌دهد.
مطلب مرتبط: چرا خلاقیت مهم‌ترین مهارت برای موفقیت کسب‌وکارهاست؟
چگونه با تبعیض جنسیتی در محیط کار مقابله کنیم؟
هر فرد باتوجه به توانایی‌ها و ویژگی‌های شخصیتی خود، از مهارت‌های خاصی نیز برخوردار است. شما نباید انتظار داشته باشید فردی برای انجام امور سازمان، خود را با فرهنگ و شرایط موجود تطبیق دهد. این کار فرصت شکوفایی و پیشرفت را از فرد گرفته و علاوه‌بر این عملکرد سازمان را نیز با مشکل روبه‌رو می‌سازد. تیم قوی و کارآمد تیمی است که اعضای آن با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و طبیعی خود به کار بپردازند.
در چنین تیم‌هایی اگر فردی وظایف خود را به‌خوبی انجام ندهد، حمل بر ناتوانی و بی‌کفایتی فرد نیست. شاید آن فرد در جای مناسب خود قرار نگرفته باشد. مدیران می‌توانند به‌راحتی با انجام تست کارکنان خود را استخدام نمایند تا از بروز چنین انتصاب‌های اشتباه و بروز تبعیض میان کارکنان جلوگیری نمایند.
مطلب مرتبط: آیا زنان در مدیریت موفق‌تر از مردان هستند؟
با تبعیض جنسیتی در محیط کار چه‌کار کنیم؟
همان‌طور که در قسمت قبل اشاره کردیم، وجود نابرابری در محیط‌های کاری، پیامدها و خسارات جبران‌ناپذیری را بر پیکره‌ی سازمان وارد می‌کند. حال برای مقابله با تبعیض چه باید کرد؟ چگونه می‌توان فرهنگ برابری را در سازمان رواج داد؟ مدیران در این مسئله چقدر مؤثر هستند؟
۱ـ در برابر تبعیض جنسیتی در محیط کار بی‌تفاوت نباشید
مهم‌ترین و اصلی‌ترین راه برای جلوگیری از بروز نابرابری در محیط کاری، اعلام آن است. بسیار مهم است که شما به‌عنوان عضوی از سازمان نسبت به تبعیض‌های پیش آمده بی‌تفاوت نبوده و آن را به اطلاع مدیران بالادست خود برسانید. این کار به‌مرور وجود تبعیض را در سازمان مشخص کرده و مدیران ارشد را وادار می‌کند تا راه چاره‌ای برای آن بیندیشند.
۲ـ شکاف‌های جنسیتی را شناسایی کنید و آن‌ها را از بین ببرید
یکی دیگر از راه‌های مقابله با تبعیض، از بین بردن شکاف‌های جنسیتی است. هیچ‌گاه نباید میان کارمندان سازمان به‌واسطه‌ی جنسیت آنان تفاوتی صورت گیرد. سازمان ایده آل سازمانی است که در آن هر دو جنس شاهد برخوردی عادلانه و یکسان در زمان استخدام، ارتقا، آموزش و دریافت حقوق خود باشند.
۳ـ از آموزش مدیران غافل نشوید
مدیران نقش ویژه‌ای در ریشه‌کن کردن تبعیض در محیط‌های کاری دارند. مدیران ارشد فرهنگ سازمان را شکل داده و سیاست‌های کلی آن را تعیین می‌کنند. در این میان، مدیرانی موفق هستند که بدون توجه به عقاید شخصی خود بهترین استخدام و ارتقا را برای سازمان رقم بزنند. برای تحقق این امر باید مدیران تحت آموزش قرار گیرند تا رفتارهای تبعیض آمیز را تشخیص داده و از وقوع آنان جلوگیری نمایند.
۴ـ شفافیت امور را بالا ببرید
شفاف بودن امور به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از تبعیض و نابرابری دور شوند. همچنین به کارکنان آنان اطمینان می‌دهد که ترفیع شغلی یا افرایش حقوقشان بر اساس سخت‌کوشی و وظیفه‌شناسی صورت می‌گیرد. درنتیجه چنین سازمان‌هایی پیشرفت کرده و از راندمان کاری بالاتری نیز برخوردار هستند.
۵ـ فرهنگ کار تیمی را در کسب‌وکارتان رواج دهید
انجام امور در قالب تیم‌های کاری این امکان را به اعضای سازمان می‌دهد تا با توانایی‌های یکدیگر آشنا شوند. در این صورت آن‌ها متوجه این موضوع خواهند شد که جنسیت تأثیری در توانایی‌های آنان ندارد. شناخت و آگاهی از توانایی‌های کارکنان به مدیران سازمان نیز این امکان را می‌دهد تا افراد مناسبی را برای انتصاب و ارتقا شغلی درنظر بگیرند.
مطلب مرتبط: چرا در کار تیمی شکست می‌خوریم؟
در آخر اینکه
تبعیض جنسیتی ازجمله مسائل نگران کننده در سازمان‌ها است که عملکرد کلی سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. درست است که سیاست‌های کلی کشورهای جهان درصدد رفع این نابرابری است، اما این روند به کندی پیش می‌رود. چراکه برابری جنسیتی در محیط‌های کاری یا هر محیط دیگری به آسانی به دست نمی‌آید. مؤثرترین راه برای ایجاد چنین فضاهایی تعامل مردان و زنان در محیط کار و آموزش آنان است. البته به یاد داشته باشید که این فرهنگ یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد و نیازمند صبر و شکیبایی است.
