بدون تعارف این روزها تعهد سازمانی و نگه داشتن کارمندان در سازمان به مهم‌ترین چالش مدیریت تبدیل شده است. امروزه دیگر همه به‌وضوح می‌دانیم که یکی از بارزترین شاخص‌های برتری یک سازمان نسبت به سازمان‌های دیگر وجود نیروی انسانی متعهد است. چراکه نیروی انسانی مهم‌ترین منبع هر سازمانی به شمار می‌رود. حضور نیروهای متعهد در مجموعه‌ی شما سازمانتان را در نظر دیگران مهم جلوه می‌دهد و زمینه را برای رشد و توسعه‌ی آن فراهم می‌کند. بنابراین مدیران باید کاری کنند که در سازمانشان تعهد سازمانی شکل بگیرد تا کارمندان با رغبت و خواست خودشان در سازمان به ادامه‌ی فعالیت بپردازند.
تعهد سازمانی یعنی چه؟
تعهد سازمانی نوعی وابستگی است که درون کارمندان یک سازمان شکل می‌گیرد و باعث می‌شود که کارمندان نسبت به آن سازمان احساس تعلق داشته باشند و احساس کنند که باید در سازمان فعال باشند و نقش خودشان را به درستی ایفا نمایند و سال‌های زیادی را صرف فعالیت در آن سازمان کنند. تعهد سازمانی می‌تواند خودش را در قالب‌های رضایت شغلی، بهبود عملکرد، تثبیت نقش مدیریت به‌عنوان رهبر گروه، داشتن ثبات شغلی و … نشان دهد.
نهادینه کردن تعهد سازمانی توسط مدیران کار آسانی نیست ولی با اندکی تدبیر و یافتن روش‌های اندازه‌گیری میزان این تعهد و یادگیری روش‌های افزایش تعهد سازمانی می‌توان تعهد سازمانی را نهادینه کرد.
مطلب مرتبط: چرا کارمندان توانمند را از دست می‌دهیم؟ ۱۰ استراتژی نگهداشت نیروی انسانی
مزایای تعهد سازمانی:
اما اصلا تعهد سازمانی چرا مهم است؟ چرا شما باید به‌عنوان یک مدیر برای سنجش تعهد سازمانی کارمندانتان اقدام کنید و روش‌های افزایش تعهد سازمانی در کارمندان را یاد بگیرید؟ در ادامه با چند دلیل مهم آن آشنا می‌شوید:
۱ـ بهره‌وری کارمندان افزایش پیدا می‌کند:
وقتی که کارمندان تعهد سازمانی داشته باشند، چشم‌انداز آینده خود را در سازمان شما می‌بینند و برای همین تمرکزشان را روی بهبود عملکرد در سازمان شما می‌گذارند و می‌دانند کاهش عملکرد آن‌ها، در آینده گریبان‌گیر خودشان خواهد شد.
۲ـ حجم غیبت و مرخصی گرفتن از سوی کارمندان کاهش می‌یابد:
وقتی تعهد سازمانی در سازمان شما بالا باشد، کارمندانتان نه فقط از روی انجام وظیفه و گرفتن حقوق، بلکه با دلایلی عمیق‌تر برای اهداف سازمانتان تلاش می‌کنند که همین باعث می‌شود با علاقه کار کنند و میزان غیبت‌هایشان کمتر شود.
۳ـ بهره‌وری سازمان در کار تیمی افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند:
وقتی بیشتر اعضای سازمانتان دارای تعهد سازمانی باشند، یک فرهنگ سازمانی خوب در سازمانتان شکل می‌گیرد که باعث می‌شود اعضای سازمان نه‌تنها به فکر پیشرفت خودشان، بلکه به فکر پیشرفت کل سازمان باشند و درنتیجه در کار تیمی موفق‌تر باشند.
مطلب مرتبط: منظور از کار تیمی اثربخش چیست؟ ویژگی‌ها، موانع و مزایای آن
۴ـ نرخ استعفا و خروج کارمندان پایین می‌آید:
یکی از چالش‌های سازمان‌ها این است که باید حواسشان باشد که کارمندان خوبشان را از دست ندهند و سازمان‌های رقیبشان با پیشنهادهای بهتر آن کارمندان را به خود جذب نکنند. اما ایجاد کردن تعهد سازمانی باعث می‌شود که کارمندان به دلایل مختلف کار کردن در سازمان شما ر ا ترجیح دهند و نخواهند استعفا دهند.
۵ـ کارمندان به حمایتگرهای سازمان تبدیل می‌شوند:
وقتی که تعهد سازمانی در بین کارمندان وجود داشته باشد، کارمندان عمیقا احساس وابستگی به سازمان پیدا می‌کنند و همین باعث می‌شود از سازمان و اهدافش حمایت کنند.
آیا بین تعهد سازمانی و رضایت شغلی رابطه‌ی معناداری وجود دارد؟
رضایت شغلی و انگیزش شغلی، دو عاملی هستند که بر همدیگر تأثیر مثبت می‌گذارند. هرچه رضایت شغلی بالاتر برود، انگیزش شغلی هم بالاتر می‌رود و برعکس. ازطرفی همین دو عامل نیز خود تأثیر مستقیم بر تعهد سازمانی دارند. یعنی هر چقدر رضایت شغلی و انگیزش شغلی بالاتر باشد، تعهد سازمانی هم بیشتر خواهد بود.
مطلب مرتبط: آیا ویژگی‌های شخصیتی افراد در میزان رضایت شغلی آن‌ها اثرگذار است؟
تفاوت بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی
رضایت شغلی و تعهد سازمانی را می‌توان پیش‌نیازهای کارایی درونی و بیرونی سازمان و یکی از مهم‌ترین موضوعات در یک سازمان دانست که در موفقیت کلی سازمان نقش بزرگی دارند. طبیعتاً هنگامی که کارمندان شما تعهد سازمانی و رضایت شغلی بالایی داشته باشند، سازمان شما نیز سریع‌تر و با چالش‌های کمتری به سمت هدف‌هایش پیش خواهد رفت. پس مطمئناً یک رهبر یا مدیر خوب جهت بالا بردن رضایت شغلی و تعهد سازمانی کارمندانش اهمیت زیادی قائل است.
بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی و ابعاد مختلف آن‌ها رابطه معناداری وجود دارد که دور از انتظار نیست.
زیرا ابعاد رضایت شغلی با ابعاد تعهد سازمانی که دارای بُعد عاطفی همانند دل‌بستگی به کار، حس تعهد به سازمان و مسئولیت‌پذیری است، رابطه متفاوت و تنگاتنگی دارد و بیش از هر سازه دیگری می‌تواند سازه تعهد سازمانی را تبیین نماید. باتوجه به تفاوت بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی پیشنهاد می‌گردد که شرایط یکسان برای اثرگذاری مشخصه‌های فردی و سازمانی بر گرایش‌های شغلی در کسب‌وکارها مهیا گردد. درنهایت مدیران سازمان‌ها می‌توانند با آگاهی دقیقی از چگونگی تفاوت‌های بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی، کارکنان را کامل‌تر بشناسند و با انجام اقداماتی، رضایت و تعهد آن‌ها را در راستای توسعه و حرکت در مسیر کسب اهداف سازمان بیفزایند.
ازطرفی، مسئله تفاوت بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی، یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال، بحث برانگیزترین مباحث مطالعات سازمانی و جامعه‌شناسی سازمان‌ها به‌حساب می‌آید. امروزه این دو موضوع، جزء جدانشدنی مدیریت هر سازمان است و هر مدیری موظف است تا از وضعیت روحی و روانی کارمندانش باخبر شده و به رفع معضلات و مشکلات آن‌ها بپردازد. همچنین باتوجه به یافته‌های پژوهشی، ازآنجایی که میان ابعاد رضایت شغلی و تعهد سازمانی کارکنان تفاوت‌هایی وجود دارد و کمترین میزان رضایت کارکنان از فرصت‌های ارتقاء و رضایت از میزان حقوق و دستمزد می‌باشد، پیشنهاد می‌شود که مدیریت نیروی انسانی از طریق انتخاب کارمندان شایسته، اعطای پاداش‌های به موقع و مبتنی بر ارزشیابی واقعی از عملکرد، افزایش حقوق و دستمزد را باتوجه به توانمندی‌ها و قابلیت‌های شغلی کارکنان و نظام پرداخت در سایر سازمان‌ها و فراهم آوردن فرصت‌های مناسب جهت ترفیع و ارتقای شغلی آن‌ها، زمینه افزایش رضایت شغلی، دل‌بستگی و وفاداری نسبت به سازمان را در کارمندان ایجاد کنند.
انواع تعهد سازمانی:
یکی از چالش‌های مدیریت، سنجش دقیق تعهد سازمانی در کارمندان است. قبل‌ترها معیاری برای سنجش تعهد سازمانی وجود نداشت اما در سال ۱۹۹۱، دو شخص به نام ناتالی آلن و جان مایر، مدلی را ارائه کردند که همین مدل بعدتر باعث شد که معیاری برای سنجش تعهد سازمانی شکل بگیرد.
مدل آلن و مایر، به نام مدل سه بخشی یا TCM (Three Component Model) معروف است. بر اساس این مدل، تعهد سازمانی به سه دسته تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد هنجاری تقسیم می‌شود که هر کدام از این تعهدها در پایین توضیح داده شده‌اند.
تعهد عاطفی یا فعال (Affective Commitment)
تعهد عاطفی نوعی وابستگی عاطفی و روحی و روانی به سازمان است که باعث می‌شود فرد بخواهد به صورت خودجوش در سازمان فعال باشد. دلیل ایجاد این تعهد می‌تواند همسو بودن اهداف سازمان با کارمندان و تجربه رضایت‌بخش کارمندان از بودن در آن سازمان باشد. ازطرفی دل‌بستگی به فرهنگ سازمان و جو موجود بین کارمندان هم می‌تواند در به وجود آوردن تعهد عاطفی مؤثر باشد.
تعهد مستمر (Continuance Commitment)
این نوع تعهد درواقع به دلیل ترس از ترک سازمان است. زیرا کارمند می‌داند که با استعفا از سازمان، لزوما موقعیت بهتری در انتظارش نیست و بنابراین امکان دارد دچار مشکلات اقتصادی شود. پس تصمیم می‌گیرد ریسک نکند و در سازمان بماند.
ازطرفی یکی دیگر از دلایل به وجود آمدن تعهد مستمر، این است که شخص سال‌های زیادی را درون آن سازمان گذرانده و درنتیجه با ترک سازمان، احساس می‌کند وقتش را تلف کرده است و باید دوباره تلاش کند تا بتواند سابقه خوبی در سازمانی جدید به دست آورد و در آن سازمان ارتقا پیدا کند.
یک دلیل دیگر هم می‌تواند این باشد که با ورود به یک سازمان جدید، نیاز به شبکه‌سازی‌های ارتباطی جدیدی هم ایجاد می‌شود که شخص باید برای ایجاد این ارتباط‌های سالم و مفید تلاش کند. مخصوصا این موضوع می‌تواند یک دلیل برای داشتن تعهد مستمر در یک شخص درونگرا که سخت‌تر ارتباطاتش را شروع می‌کند باشد.
تعهد هنجاری (Normative Commitment)
تعهد هنجاری نوعی احساس دِین به سازمان است که معمولا در افرادی با وجدان کاری خیلی بالا پیدا می‌شود. ازطرفی وقتی سازمان خدمات خوبی به کارمند ارائه دهد و کارمند هم شخصی وفادار و با وجدان کاری خیلی بالا باشد، احساس می‌کند باید حتما با ماندن در سازمان این خدمات را جبران کند و حتی امکان دارد با ترک سازمان تا حدودی عذاب وجدان بگیرد.
در پایان توضیح این سه نوع تعهد سازمانی، لازم به ذکر است که همه کارمندان ممکن است مقادیری از ترکیب سه نوع تعهد را درون خودشان داشته باشند، اما امکان دارد یک شخص پتانسیل داشتن یک یا دو نوع تعهد را بیشتر درون خود داشته باشد. یک مدیر آگاه، برای افزایش تعهد سازمانی، باتوجه به شخصیت کارمندان و توجه به اینکه کدام نوع تعهد در هر کارمند بیشتر است، رفتارش را تنظیم می‌کند تا بتواند تعهد سازمانی را در کل کارمندان بالا ببرد.
فکر می‌کنید شما چقدر نسبت به سازمانتان متعهد هستید؟
چگونه می‌توانیم تعهد سازمانی را در کارکنان افزایش دهیم؟
۱ـ یک فرهنگ سازمانی سالم، قوی و متمایز ایجاد کنید:
یک فرهنگ سازمانی خوب باعث می‌شود که افراد سازمان باهم راحت باشند و صمیمیت نسبی بین افراد آن سازمان وجود بیاید. در سازمان‌های با فرهنگ سازمانی مثبت، کارمندان خودشان انگیزه‌بخش همدیگر می‌شوند و وقتی شما پایه‌های فرهنگ سازمانی مثبت را ایجاد کنید، خود کارمندان به صورت خودجوش تشویق می‌شوند عملکرد بهتری ارائه دهند. به هر حال افراد زمان قابل توجهی از روز خود را درون سازمان شما می‌گذرانند و شما به‌عنوان مدیر باید سعی کنید تجربه خوبی از ساعات کاریشان برای آن‌ها رقم بزنید.
ازطرفی ایجاد فرهنگ سازمانی سالم باعث می‌شود که کار تیمی هم به صورت بهتری بین افراد صورت بگیرد و درنتیجه جدا از اینکه تعهد سازمانی بالا می‌رود، عملکرد سازمان شما هم به صورت کلی بالا می‌رود. ازطرفی متمایز بودن فرهنگ سازمانی باعث می‌شود کارمندان احساس راحت بیشتری در سازمان داشته باشند و همین‌طور تمایز این فرهنگ سازمانی (به عبارتی این خرده فرهنگ ایجاد شده) موجب می‌گردد وابستگی بیشتری در کارمندان هم به وجود بیاید. این کار مخصوصا برای کسانی که تعهد عاطفی بالایی دارند خیلی مفید است.
۲ـ به ایجاد اخلاق کاری در سازمان اهمیت بدهید:
وقتی که جو درون سازمان، جو سالمی باشد و کسی نخواهد به اصطلاح زیرآب کسی را بزند، به ناحق ارتقا پیدا کند و …، کارمندان بیشتر به آن سازمان وابسته می‌شوند. چون می‌دانند که در سازمان بین افراد تبعیض گذاشته نمی‌شود و بقیه همکارانشان هم اخلاق کاری را به خوبی رعایت می‌کنند. این اتفاق به کارمندان سازمانتان حس امنیت می‌دهد. ازطرفی کارمندان با دیدن جوی که درون آن قرار دارند حس ارزشمندی و احترام دریافت می‌کنند که همین موضوع در افزایش عملکرد کاری آن‌ها بسیار مؤثر است.
مطلب مرتبط: ۱۴ راهکار هوشمندانه برای مقابله با همکار زیرآب‌زن
۳ـ بازخورد سازنده بدهید:
وظیفه‌ی شما در جایگاه مدیریت تنها انتقاد کردن نیست. باید یاد بگیرید به صورت مؤثر و سازنده، بازخورد بدهید. فرق بازخورد سازنده با انتقاد این است که در انتقاد شما فقط اشتباه شخص را می‌گویید حتی گاهی اوقات با اغراق و تعمیم دادن. اما در بازخورد سازنده، هم لحن کلام شما متفاوت است و لحن تحقیرکننده‌ای وجود ندارد، هم دلایل اشتباه بودن آن کار و راه‌های درست انجام آن کار برای فرد به صورت شفاف توضیح داده می‌شود. بیشتر اوقات مدیران با انتقادهایشان، باعث شده‌اند کارمندانشان دربرابر انتقادها گارد بگیرند و یا سردرگم شوند. چون راه جبران اشتباهاتشان و راه درست انجام کار به آن‌ها درست توضیح داده نشده است.
مطلب مرتبط: ۱۲ روش ارائه‌ی بازخورد مؤثر به کارکنان برای افزایش بهره‌وری آن‌ها
۴ـ خودتان هم پذیرای بازخوردها باشید:
همیشه که نباید شما بازخورد بدهید. گاهی وقت‌ها هم لازم است خودتان به بازخوردهای کارمندانتان راجع به عملکردتان گوش دهید. وقتی که کارمندان ببینند که شما به‌عنوان مدیر سازمان، پذیرای بازخوردها هستید و از بازخوردها استقبال می‌کنید، آن‌ها هم خیلی بهتر بازخوردهای شما را می‌پذیرند. ازطرفی، دیدن اشتباه‌های خودتان از دید کارمندان و اصلاح آن‌ها، باعث افزایش عملکرد خودتان نیز می‌گردد.
مطلب مرتبط: چرا مدیران انتقادپذیر نیستند؟
۵ـ اهداف سازمان را شفاف بیان کنید:
فکر کنید که شما قرار است جایی کار کنید اما اهداف آن سازمان را به‌طور شفاف نمی‌دانید. شما دقیقا از آینده آن سازمان اطلاعی ندارید و فقط یک تصویر کلی از چشم‌انداز شغلتان به شما ارائه شده است. چه حسی پیدا می‌کنید؟
شفاف بودن اهداف سازمان عاملی است که باعث می‌شود کارمندان انگیزه بیشتری برای کار کردن داشته باشند و دیگر برای کار کردن برای مدت طولانی مشکلی نداشته باشند. ضمن اینکه این امر می‌تواند احساس ارزشمندی را در کارکنان تقویت کند. چراکه آن‌ها در جریان مهم‌ترین مسائل مرتبط به سازمانشان هستند.
۶ـ اعتماد کارمندان به مثابه سرمایه شماست؛ اعتمادشان را جلب کنید:
وقتی کارمندان ببینند که شما کارتان را درست انجام می‌دهید، حرف و عملتان باهم یکی است و به قول‌هایی که داده‌اید عمل می‌کنید، اعتماد در آن‌ها شکل می‌گیرد و خود همین اعتماد باعث می‌شود که کارمندان تعهد سازمانی بیشتری را احساس کنند و تمایلی برای استعفا دادن از سازمانتان نداشته باشند.
ازطرفی، اعتمادسازی به صورت غیرمستقیم هم در افزایش تعهد سازمانی تأثیر دارد. وقتی کارمندان به شما اعتماد داشته باشند، نقش مدیریت شما بیشتر تثبیت می‌شود و شما به‌عنوان یک مدیر قوی شناخته خواهید شد و همین موضوع باعث افزایش تعهد سازمانی خواهد گردید.
۷ـ تفویض وظایف را به بهترین شکل ممکن انجام دهید:
وقتی شما از ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری و نقاط قوت و ضعف کارمندان اطلاع داشته باشید و استعدادهای هر کدام را به خوبی بشناسید و از علایق آن‌ها باخبر باشید، می‌دانید دقیقا چه کاری را به چه کسی واگذار کنید. در این صورت هر کسی به بهترین نحو ممکن کارش را انجام می‌دهد و از سازمان و وظایف محوله دلزده و خسته نمی‌شود.
مطلب مرتبط: تحلیلی بر تقسیم کار در سازمان؛ ضرورت، مزایا و معایب آن
۸ـ پاداش دادن را از قلم نیندازید:
وقتی شما حواستان به پیشرفت‌های کارمندانتان باشد و برای پیشرفت و ارتقا آنان ارزش قائل شوید و برایش پاداش درنظر بگیرید، کارمندانتان هم تشویق می‌شوند که پیشرفت داشته باشند. همین پاداش دادن باعث می‌شود که کارمندان هم تلاش بیشتری کنند و عملکرد بهتری داشته باشند، در چنین شرایطی تمایلشان به ماندن در سازمان شما بالا رفته و به اصطلاح تعهد سازمانیشان افزایش پیدا کند.
مطلب مرتبط: بهترین زمان برای ارتقا شغلی کارمندان چه موقع است؟
۹ـ نقش خود را به‌عنوان انگیزه‌بخش به یاد داشته باشید:
شما به‌عنوان یک مدیر، فقط مسئول این نیستید که وظایف را به‌درستی تقسیم کنید و از درست انجام شدن وظایف مطمئن شوید، بلکه شما باید از لحاظ روحی و روانی هم مشوق کارمندانتان باشید و هرگاه دیدید که انگیزه کارمندانتان کمتر شده است، دنبال دلایل کاهش آن بگردید و برای رفع آن کوشش کنید. همین‌طور باید به‌عنوان الگوی کارمندان، خودتان هم انرژی و انگیزه زیادی داشته باشید تا کارمندان هم انگیزه بگیرند.
۱۰ـ کارها را طوری تنظیم کنید که امکان رشد وجود داشته باشد:
تصور کنید قرار است سال‌های سال، یک کار را به صورت روزمره و بدون تغییر به‌عنوان شغلتان انجام دهید و امکان پیشرفت در آن کار برای شما وجود ندارد. چقدر علاقه خواهید داشت به صورت بلندمدت در آن سازمان بمانید؟
وقتی موقعیت‌های شغلی سازمانتان قابلیت ارتقا نداشته باشند، کارمندان چشم‌انداز و آینده شغلی خوبی برای آن شغل نمی‌بینند و از یکنواختی حاکم بر آن شغل خسته می‌شوند. بنابراین برای هر موقعیت شغلی قابلیت ارتقا بگذارید تا تعهد سازمانی در سازمانتان افزایش پیدا کند.
۱۱ـ حقوق‌ها را عادلانه تعیین کنید:
طبیعتا بحث دستمزد از مهم‌ترین مسائلی است که در تعهد سازمانی نقش دارد. برای همین باید حواستان باشد دستمزدی که تعیین می‌کنید عادلانه باشد تا تعهد سازمانی کارمندانتان بالا برود. این موضوع مخصوصا برای افرادی با تعهد مستمر بالا خیلی ارزشمند است.
۱۲ـ تا جایی که می‌توانید محیط کارتان را تجهیز کنید:
همان‌طور که گفته شد، کارمندان قسمت قابل توجهی از روزشان را در سازمان شما می‌گذرانند، پس باید امکانات رفاهی خوبی برای محل کار درنظر بگیرید تا کارمندان احساس خستگی کمتری داشته باشند.
۱۳ـ برای کارمندانتان احترام و ارزش زیادی قائل شوید:
وقتی شما به کارمندان احترام بگذارید، هم پایه‌های یک فرهنگ سازمانی سالم را ایجاد کرده‌اید و هم باعث شده‌اید که کارمندان احساس ارزشمندی و احترام دریافت کنند. ضمن اینکه شما هم احترام متقابل دریافت خواهید کرد، کیفیت عملکرد کارکنان هم بالا خواهد رفت و مهم‌تر از همه، تعهد سازمانیشان نیز افزایش پیدا می‌کند.
