قطعا عوامل بسیاری در استخدام یک فرد نقش دارند. اما بدون شک هوش هیجانی در استخدام یکی از مهم‌ترین عواملی است که حتی اگر در مصاحبه به‌طور مستقیم مورد سنجش و ارزیابی قرار نگیرد به‌طور غیرمستقیم اثرات خود را خواهد گذاشت. مفهوم هوش هیجانی در طول سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است تا جایی که بسیاری از مدیران ارشد و کارفرمایان معتقدند که برای استخدام افراد جدید EQ به IQ ارجحیت دارد.
بهره هوشی مقوله‌ای ارثی است. خب این به‌نظر منصفانه نمی آید! اما هوش هیجانی اکتسابی است و برخورداری از هوش هیجانی بالا بهتر از بهره هوشی بالاست. امروزه معتقدند که هوش هیجانی یکی از ارکان مهم خوشبختی و موفقیت است! اما شاید بپرسید چگونه؟ به شما خواهیم گفت کمی صبور باشید. اول بگویید هوش هیجانی به چه معناست؟ هوش هیجانی یعنی من آگاهم چه احساسی دارم و می‌توانم احساساتم را مدیریت کنم و از همه مهم‌تر اینکه توانایی مدیریت روابطم را با همدلی و درک متقابل دارم.
ممکن است به نظر خیلی رؤیایی و ایده آل بیاید. اما خبر خوب اینکه هوش هیجانی اکتسابی است و قابلیت پرورش دارد. یعنی شما با آموزش و تمرین می‌توانید به این هوش دست پیدا کنید یا میزان آن را افزایش بدهید. کسی که هوش هیجانی بالایی دارد می‌تواند احساسات افراد دیگر را به‌درستی درک کند و با وی همدلی نماید. مثلا وقتی یک نفر بی‌حوصله است نمی‌گوید چرا با من این‌طور رفتار می‌کنید! بلکه می‌گوید چه چیزی در درون شما می‌گذرد؟
در مقابل کسی که هوش هیجانی پایینی دارد، زورگو، پرخاشگر، قلدر، رئیس ماب یا مفعول، مضطرب، خجالتی و باحرمت نفس پایین است. اما کسی که هوش هیجانی بالایی دارد قاطع به خودش، مطمئن، بااراده و با حرمت نفس بالاست. شما چی فکر می‌کنید؟ آیا هوش هیجانی در استخدام تأثیرگذار نیست؟
۵ مؤلفه اساسی تشخیص و ارزیابی هوش هیجانی
- توانایی شناخت احساسات، درک و بیان احساسات
- توانایی درک احساس دیگران و تعامل با آن‌ها
- توانایی مدیریت و کنترل احساسات
- توانایی مدیریت تغییر، سازگاری و حل مشکلات شخصی و بین‌فردی
- توانایی ایجاد تأثیرات مثبت برای برانگیختن خود به‌منظور تسهیل رفتارهای هیجانی و اجتماعی
معمولا افرادی که از هوش هیجانی بالایی برخوردار هستند در این توانایی‌ها به‌خوبی عمل می‌کنند و موفق‌تر خواهند بود. چه در زندگی شخصی و چه در محل کار و خب قطعا در استخدام به نحو مؤثرتری عمل خواهند کرد.
مطلب مرتبط: ۵ تکنیک استفاده از هوش هیجانی در محیط کار برای رسیدن به موفقیت شغلی
هوش هیجانی از کجا آمده است؟
هوش هیجانی را اولین بار ریون بار–آن (Reuven Bar-on) روانشناس اروپایی و یکی از پیشگامان، نظریه‌پردازان و محققان هوش هیجانی مطرح کرد. ریون بار–آن معتقد بود هوش هیجانی استعداد، مهارت یا قابلیتی است که عمیقا تمامی توانایی‌های فردی را در دایره خودش دارد. او اولین کسی است که مفهوم هوش هیجانی را برای سنجش شایستگی‌های هیجانی ـ اجتماعی معرفی کرد. اگرچه این واژه قبلا برای توصیف ایده‌هایی استفاده شده بود که با هوش هیجانی ارتباط چندانی نداشت. بار-آن در رساله دکترای خود در سال ۱۹۸۵ روشی کمی برای سنجش هوش هیجانی (تستEQ) مانند سنجش نمره ضریب هوشی (IQ) ابداع کرد که تست هوش هیجانی بار–آن نام گرفت.
ورود به تست هوش هیجانی بار-ان Bar-On
چرا هوش هیجانی در استخدام مهم است؟
درواقع افرادی که هوش هیجانی پایینی دارند از تغییر وحشت دارند. خودخواه، لجباز یا منفعل هستند. شنونده خوبی نیستند. روابط خوبی ندارند. مدام با دیگران بحث می‌کنند و احساسات منفی خود را تقصیر دیگران می‌ندازند. موقع تصمیم‌گیری صبور نیستند و اغلب احساسی تصمیم می‌گیرند. یا برعکس انقدر وسواس به‌خرج می‌دهند که شرایط بدتر می‌شود. به آدم‌ها توهین می‌کنند یا ناخودآگاه باعث ناراحت شدنشان می‌شوند. این افراد به‌جای پاسخ دادن واکنش نشان می‌دهند. واکنش نشان دادن معمولا رفتار کاملا هیجانی است که باعث تصمیم‌گیری عجولانه و معمولا پشیمانی می‌گردد. پاسخ دادن یعنی ما اول به شرایط آگاهیم و جوری که صلاح می‌دانیم رفتار می‌کنیم.
مطلب مرتبط: نشانه‌های هوش هیجانی رهبران کسب‌وکار
چگونه با تقویت هوش هیجانی شانس استخدام خودمان را بالا ببریم؟
در طول فرایند استخدام مدیران معمولا به تحصیلات، مهارت‌ها، تجربه شغلی متقاضی و قابلیت‌های شناختی متقاضیان توجه می‌کنند. درحالی‌که مهم‌ترین عامل سنجش هوش هیجانی یا هوش عاطفی آن‌ها است. هوش هیجانی توانایی یک فرد در شناسایی، ارزیابی و مدیریت احساسات و روابط است. بر اساس پژوهش‌ها، ۸۵ درصد موفقیت کارکنان به نوع شخصیت، توانایی در برقراری ارتباط با دیگران و قدرت مذاکره و رهبری دیگران بستگی دارد و فقط ۱۵ درصد آن ناشی از مهارت‌های فنی خواهد بود.
نویسنده معروف تراویس بردبری در تأیید اهمیت هوش هیجانی در استخدام ادعا می‌کند ۹۰ درصد کارمندان او با عملکرد بالا، از سطح بالایی از هوش هیجانی هم برخوردار هستند. او همچنین می‌گوید هوش هیجانی ۸۵ درصد موفقیت در محیط کار صنایع گوناگون را سبب می‌شود. مشخص است این کارمندان موفق و با عملکرد بالا ویژگی‌هایی دارند که در سایرین دیده نمی‌شوند. ویژگی منحصربه‌فردی که این دسته از افراد دارند بسیاری از خصوصیات مطلوب کارمندان نمونه را شامل می‌شود. ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱ـ قابلیت رهبری
۲ـ مهارت‌های برقراری ارتباط
۳ـ کار تیمی و سازمان‌دهی
۴ـ اعتبار و باورپذیری
۵ـ مسئولیت اجتماعی
۶ـ خودآگاهی
۷ـ خود انگیزشی
حال خود قضاوت کنید. شخصی که توانایی‌های بالا را دارد حتی بدون مهارت و تجربه کاری اگر آموزش داده شود بسیار مؤثر و خوب عمل خواهد کرد. اما کسی که روحیه کار تیمی یا همدلی یا گوش دادن فعال یا عزت نفس ندارد یا توانایی تحمل تغییر و حل‌مسئله ندارد را با چند ماه یا چند سال آموزش می‌توانید تغییر بدهید؟ باتوجه به اینکه بعضی از این مؤلفه‌ها سال‌ها با فرد همراه بوده و تغییر آن‌ها کار بسیار دشواری است.
چگونه میزان هوش هیجانی را در کارمندان تشخیص دهیم؟
ایجاد یک تیم موفق و مقاوم با استخدام افراد مناسب آغاز می‌شود! هوش هیجانی در استخدام شاخصی بسیار عالی در انتخاب کردن افراد است. به‌عبارتی دیگر جذب فردی با هوش هیجانی بالا در هرسطحی یک استخدام عالی به‌شمار می‌رود. کارمندانی که EQ بالاتری دارند در قالب یک گروه بهتر کار می‌کنند. سریع‌تر با تغییرات سازگار می‌شوند و انعطاف‌پذیرتر هستند.
خودآگاهی بالایی دارند. یعنی اعتمادبه‌نفس دارند و کنترل خودشان را از دست نمی‌دهند. نقاط قوت و ضعف خود را می‌شناسند و بر روی زمینه‌هایی که باعث بهبود عملکردشان می‌شوند بیشتر کار می‌کنند. با خودشان روراست هستند. توانایی نه گفتن را دارند. قبل از اقدام، فکر می‌کنند و دربرابر تغییر راحت هستند و تصمیم‌های غیردقیق نمی‌گیرند. توانایی کنترل اقدامات ناگهانی را دارند و حسادت و عصبانیت بر آن‌ها غلبه نمی‌کند. این افراد خودانگیخته‌اند و دید بلندمدت به موفقیت دارند و به‌دنبال بهره‌وری و اثربخشی هستند. توانایی شناسایی و درک نیازها، خواسته‌ها و نقطه نظرات دیگران را دارند.
معمولا در مدیریت عالی هستند و مهارت ارتباطی خوبی دارند. از کلیشه‌ها و قضاوت سریع خودداری می‌کنند. راحت صحبت می‌کنند. به توسعه و موفقیت دیگران فکر می‌کنند. بحث‌ها را مدیریت می‌کنند و ارتباطات عالی می‌سازند. اینکه یک فرد چه مدارک تحصیلی و چه توانایی‌هایی روی کاغذ دارد مهم نیست. اگر او فاقد فاکتورهای اصلی هوش هیجانی باشد، بعید است موفقیتی کسب کند! یافته‌های جدید نشان می‌دهند که کارکنان دارای وجدان کاری و وظیفه شناسی بالا اما فاقد هوش هیجانی در مقایسه با کارکنان مشابهی که از هوش هیجانی بالایی برخوردارند، عملکرد ضعیف‌تری نشان می‌دهند. آیا هنوز هم به اهمیت و اثرگذاری هوش هیجانی در استخدام ایمان نمی‌آورید؟!
مطلب مرتبط: چگونه یک کارمند خوب باشیم؟
ارزیابی هوش هیجانی در استخدام از چه طریقی ممکن است؟
۱ـ از آزمون‌های هوش هیجانی استفاده کنید.
۲ـ با کارجویان دوستانه صحبت کنید و در مورد رفتارهایی که بر هوش هیجانی آن‌ها تأثیر می‌گذارند، سؤالات خاصی بپرسید.
۳ـ فرایند مصاحبه خود را بر اساس EQ تنظیم کنید. غیررسمی صحبت کنید و سؤالاتی بپرسید که خودآگاهی کاندیدا را آشکار کند و از گذشته و پیشینه او سؤال بپرسید. برای اینکه او بیشترین حقیقت را به شما بگوید به‌اندازه‌ی کافی با او صمیمی شوید.
۴ـ از افرادی که آن‌ها را معرفی و توصیه کردند درباره شخصیت و نحوه رفتارشان با دیگران سؤال بپرسید.
۵ـ به متقاضیان اجازه ندهید که در پاسخ‌هایشان ابهاماتی داشته باشند و بتوانند سؤالات دنباله‌داری را مطرح کنند. حتی زمانی‌که به‌طور مستقیم درمورد هوش هیجانی یا شایستگی‌های مربوط به آن سؤال می‌کنیم، داوطلبان به‌جای اینکه درمورد نحوه‌ی رفتارشان توضیح دهند، درمورد مفهوم ایده آل و دل‌خواه خود صحبت می‌کنند. برای غلبه بر این مانع می‌توانید از مصاحبه‌ی رویداد ـ رفتاری صحبت کنید. (نظریه‌ای که مک کللند ‘McClelland’ در سال ۱۹۹۸ آن را ارائه کرده است)
۶ـ به توانمندی‌های ارتباطی متقاضی دقت کنید. نحوه مذاکره، گوش کردن، زبان بدن و همدلی کردن را در او ارزیابی نمایید.
پیشنهاد: ۱۱ سؤال روانشناسی در مصاحبه استخدامی
سخن آخر
در دنیای امروز زمان با ارزش‌ترین دارایی افراد است. بیشترین هزینه‌ای که سازمان‌ها در استخدام اشتباه می‌دهند از دست دادن زمان است. آن‌ها فردی را استخدام می‌کنند و آموزش‌های لازم را به او می‌دهند و برای هماهنگ شدن فرد با محیط کاری خود زمان می‌گذارند. اما درنهایت متوجه می‌شوند فردی که استخدام کرده‌اند گزینه مناسبی نبوده است و این تاوان سنگینی برای سازمان خواهد داشت.
در دنیای امروز اگر مهره خود را به عقب برگردانی دو حرکت را از دست داده‌اید. پس هندوانه را به شرط کارد بخرید. دیگر اشتباه استخدام نکنید. این روزها به‌راحتی و با چند کلیک ساده می‌توانید به شخصیت، رفتار، هوش، نحوه عملکرد و تصمیم‌گیری و میزان تأثیرگذاری افراد پی ببرید و استخدام و گزینش درست انجام دهید. دوران انتخاب‌های کورکورانه و تاوان‌های سنگین گذشته است. به‌روز باشید و از تکنولوژی و علم عقب نمانید. حال که می‌دانید هوش هیجانی در استخدام چقدر مؤثر عمل می‌کند آن را نادیده نگیرید.
