این بار تصمیم گرفتیم در این مقاله به تحلیل صفر تا صد بازار کار رشته روانشناسی بپردازیم. به‌محض تمام شدن کنکور احتمالا مهم‌ترین درگیری ذهنی بسیاری از شما عزیزان این است که کدام رشته را انتخاب کنم؟ بازار کار کدام رشته بهتر است؟ آیا می‌توانم در این رشته موفق شوم؟ چگونه می‌توانم استعداد شغلی خود را کشف کنم؟ اصلا استعداد و توانمندی من در چه زمینه‌ای است؟ در کل آیا استعدادی دارم؟ چگونه استعداد خود را به کار بگیرم؟ آیا رشته و شغلی که به‌واسطه آن انتخاب می‌کنم با روحیات و شخصیت من سازگار است؟ چطور انتخاب بهتری داشته باشم ؟و چطور می‌توانم شغل پردرآمدی مرتبط با رشته‌ی دانشگاهی خود پیدا کنم؟
یکی از رشته‌هایی که در همه مقاطع طرفداران زیادی دارد رشته روانشناسی است. درمان مشکلات روانی به‌اندازه درمان بیماری‌های جسمانی اهمیت دارد. در شرایطی که مدیریت احساسات، حل مسائل و پرداختن به مشکلاتی که خارج از توانایی‌های ماست مثل مدیریت روابط عاطفی و بین فردی، مسائل زناشویی، مشکلات خانوادگی، فرزند پروری، استخدام یا از دست دادن شغل، مرگ عزیزان، مصرف مواد و مواجهه با انواع اختلالات نظیر اضطراب، افسردگی و وسواس، درنتیجه همواره به حضور یک روانشناس خوب و حرفه‌ای در جامعه نیاز است.
تاریخچه بازار کار رشته روانشناسی
از دیرباز در آثار نویسندگان بزرگ یونانی و مصری اشاراتی به این رشته شده است. اما شروع بازار کار رشته روانشناسی به‌عنوان یک علم مستقل به دو کشور آلمان و آمریکا بازمی‌گردد. در سال ۱۸۷۹ ویلهلم وونت اولین آزمایشگاه تحقیقات روانشناسی را در آلمان و در سال ۱۸۸۱ نخستین مجله پژوهش‌های روان‌شناختی را تأسیس کرد. به دلیل ماهیت رشته روانشناسی که با روان آدمی سروکار دارد همیشه موردتوجه صاحبان قدرت و صنایع نظامی برای غلبه بر دشمنان بوده است و بیشتر پیشرفت‌های روانشناسان مرهون حمایت‌های مالی بخش نظامی به‌ویژه در کشور ایالات‌متحده امریکا بوده است. در ایران روانشناسی بخشی از علم فلسفه به شمار می‌رفت. اولین بار علم روانشناسی با تأسیس دارالمعلمین و پس‌ازآن تأسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ به‌عنوان رشته‌ای دانشگاهی وارد حوزه آکادمیک شد و زیرمجموعه علوم تربیتی و فلسفه به شمار آمد. در سال ۱۳۴۰ تدریس رشته روانشناسی به‌طور مستقل در دانشگاه تهران و سپس در دیگر دانشگاه‌های ایران شروع شد.
بازار کار رشته روانشناسی مناسب چه افرادی است؟
در ابتدا باید بدانیم روانشناس کیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟ روانشناس فردی متخصص در حوزه سلامت روان است. مراقبت مداوم از بهداشت روانی و رفتاری افراد و خانواده‌ها، مشاوره فردی و گروهی و آموزش تنها قسمتی از طیف وسیع فعالیت‌های اوست. دامنه فعالیت‌های روانشناسان شامل تمام افراد در سنین مختلف، با پیشینه قومی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی متفاوت در جوامع گوناگون است.
یک روانشناس علاوه بر داشتن تخصص و مدرک دانشگاهی، در ابتدا باید خودش از سلامت روان برخوردار باشد. ازجمله ویژگی‌های یک روانشناس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پایبندی به اخلاق و رازداری
- رعایت اصول و قوانین حرفه‌ای
- پذیرش بی‌قیدوشرط مراجع
- علاقه به انسان‌ها و رفع نیازهای آن‌ها
- توانمند بودن در مهارت‌های ارتباطی
- هوش هیجانی بالا
- کمک همدلانه به انسان‌ها در حل مشکلات
- انعطاف‌پذیری ذهنی و عمل کردن متناسب با بافت فرهنگی و مذهبی مراجع
- صبور و باحوصله بودن، حفظ آرامش و کنترل قضاوت گری
- شنونده فعال بودن، زبان بدن و ارتباط چشمی مؤثر، توانایی صحبت کردن به شکل ساده و قابل‌فهم
- توانایی سازمان‌دهی و مدیریت زمان مسئله مطرح‌شده
- داشتن نقش آگاهی‌دهنده و هشداردهنده
- برچسب نزدن، تمسخر و تهدید نکردن، نداشتن روابط خارج از عرف و… .
تا به اینجا با ویژگی‌های یک روانشناس خوب آشنا شدید. اما چقدر خود را می‌شناسید؟ چقدر از ویژگی‌های شخصیتی خود آگاهی دارید؟ آیا تابه‌حال تحلیلی بر تناسب شغل با شخصیت خود انجام داده‌اید؟ اگر خود را نشناسید چگونه می‌توانید انتخاب درستی داشته باشید؟ برای درک بهتر استعداد، توانمندی و ویژگی‌های شخصیتی خود می‌توانید از تست‌های شخصیت شناسی بسیاری استفاده کنید. دو مورد از کارآمدترین این تست‌ها در زمینه انتخاب شغل مناسب با تیپ شخصیتی شما در ادامه مقاله مطرح‌شده است. پس با ما همراه باشید.
چه تیپ‌های شخصیتی ازنظر تست MBTI برای بازار کار رشته روانشناسی مناسب هستند؟
در تست MBTI ۱۶ تیپ شخصیتی متفاوت تعریف می‌شود. شناخت و دانستن نوع تیپ شخصیتی خود سبب می‌شود که نقاط ضعف و قوت خود را بشناسید. با دانستن تیپ شخصیتی در انتخاب شغل و تصمیمات مهم زندگی بهتر عمل می‌کنید. در انتخاب یک شغل داشتن علاقه، استعداد و مهارت از اهمیت بالایی برخوردار است. اما شرط کافی نیست. اگر شخصی مهارت‌های لازم برای شغل موردنظر خود را نداشته باشد، دیر یا زود از انجام آن خسته و دلسرد شده و در بیشتر مواقع آن را رها کرده و در شغل‌هایی غیر از تخصص خود مشغول به فعالیت می‌گردد که این معضل در جوامع کنونی بسیار مشاهده می‌شود و علت آن عدم اطلاع و آگاهی کافی پیرامون شخصیت، استعداد و مهارت‌های فردی است. نمی‌توان اعلام کرد که فقط تیپ‌های شخصیتی خاصی هستند که در بازار کار رشته روانشناسی موفق می‌شوند. اما با تحلیل تست MBTI افراد موفق در رشته روانشناسی بیشتر از این تیپ‌های شخصیت هستند:
شما نیز می توانید با انجام تست شخصیت‌شناسی MBTI به تیپ شخصیت خود پی ببرید.
چه تیپ‌های شخصیتی ازنظر تست هالند(تست رغبت سنج شغلی) برای بازار کار رشته روانشناسی مناسب هستند؟
در تست هالند، از کدهای ویژه‌ای برای پیدا کردن ویژگی‌های شخصیتی متناسب با حرفه استفاده می‌شود. شش تیپ شخصیتی مهم در هالند عبارت‌اند از :
۱ـ واقع‌گرایی۲ـ هنری بودن۳ـ اجتماعی۴ـ شجاعت و تهور۵ـ قراردادی۶ـ جستجوگر
تیپ شخصیت اجتماعی بهترین گزینه برای رشته روانشناسی است. حمایت گری، درمان و مراقبت و اجتماعی بودن، مهارت کلامی بالا، صمیمی و آرمان‌گرا بودن و بسیاری دیگر از ویژگی‌های ذاتی در این تیپ شخصیتی وجود دارند که آن را به بهترین گزینه برای انتخاب رشته روانشناسی تبدیل می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم برای آگاهی بیشتر از تیپ شخصیتی و مشاغل مناسب با خودتان تست رغبت شغلی هالند را امتحان کنید.
دانشجویان رشته روانشناسی چه چیزهایی می‌آموزند؟
این دانشجویان با فرآیندهای ذهنی انسان مثل تفکر، ادراک، احساس، حافظه، هیجان، انگیزش و هر آن چیزی که عینی نیست و رفتارهای انسانی از ساده‌ترین رفتار مثل راه رفتن و نگریستن تا پیچیده‌ترین آن‌ها آشنا می‌شوند. روانشناسی علمی است که می‌تواند در همه حوزه‌ها مثل تحصیلی، شغلی، تربیت فرزندان، خانواده، مدیریت بحران‌ها و… تأثیرگذار باشد و به پیشگیری، آموزش و درمان بپردازد. در مقطع کارشناسی تفکیک گرایش وجود ندارد. اما مقطع کارشناسی ارشد به‌طورکلی شامل ۶ گرایش است:
۱ـ بالینی
۲ـ عمومی
۳ـ تربیتی
۴ـ کودکان استثنایی
۵ـ روان‌سنجی
۶ـ صنعتی و سازمانی
در بازار کار رشته روانشناسی به دنبال چه مشاغلی باشیم؟
فارغ‌التحصیلان کارشناسی روانشناسی می‌توانند در مراکز دولتی و خصوصی مختلف مثل سازمان بهزیستی، حوزه معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری‌ها، حوزه معاونت و پیشگیری نیروی انتظامی، بیمارستان‌ها، مراکز مشاوره، کلینیک‌های خصوصی، مراکز توان‌بخشی، مهدکودک‌ها و مدرسه مشغول به کار شوند. به‌علاوه آن‌ها می‌توانند در جایگاه مسئول منابع انسانی، برنامه‌ریزی نیروی انسانی، مسئول تحقیق و توسعه منابع انسانی، مسئول گزینش نیروها، مسئول آموزش و مددجو فعالیت خود را آغاز کنند.
همچنین اخیرا به دنبال آموزش‌های گسترده بعضی از صنایع و کارخانه‌ها و بخش‌های خصوصی برای ارائه خدمات به کارکنان و بالا بردن بهره‌وری آن‌ها اقدام به استخدام روانشناس می‌کنند. علاوه بر این روانشناسان می‌توانند به‌طور مستقل و با داشتن سرمایه کافی مطب و کلینیک روانشناسی خود را تأسیس نمایند. نرخ افرادی که با روانشناسی می‌توانند کاری پیدا کنند +B یعنی بالای ۷۰ درصد است. در ۱۰ سال اخیر حوزه کاری روانشناسی در ایران پیشرفت خوبی داشته است تا جایی که یکی از پرتقاضاترین رشته‌ها برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد است.
چرا افراد در بازار کار رشته روانشناسی موفق نمی‌شوند؟
عدم شناخت شخصیت و استعدادهای فردی خود
اگر ندانید چه کسی هستید؟ چه می‌خواهید و از انجام دادن چه‌کاری لذت می‌برید انتخاب درستی نخواهید داشت و درنتیجه موفقیتی هم کسب نخواهید کرد. پس در گام اول بهتر است خودتان را به‌خوبی بشناسید.
نداشتن تجربه کاری کافی
بسیاری گمان می‌کنند صرفا تحصیلات دانشگاهی برای ورود به بازار کار کافی است. اما این اطلاعات تنها قطره‌ای است در برابر دریای عظیم اطلاعات که هرروز به‌روز شده و گسترده‌تر می‌شوند. اطلاعات دانشگاهی شما را برای ورود به بازار کار آماده نمی‌کنند. مطمئن باشید که معدل بالا و موفقیت تحصیلی به‌تنهایی کافی نیست. برای یک روانشناس خوب شدن و کسب درآمد بالا از این رشته باید به کارآموزی و کسب تجربه و افزایش مهارت در حین کار بپردازید .
آشنا نبودن به معایب و سختی‌های کار
هر رشته در کنار تمام جذابیت‌هایش، سختی‌های بسیاری نیز دارد. ناشناخته بودن علم روانشناسی در بعضی مناطق کشور و عدم استقبال مردم، اشباع شدن بازار کار در برخی مناطق دیگر، یافتن کار همراه با دشواری به علت نداشتن مهارت و تجربه کافی، کار با کسانی که به لحاظ روانی و روحی دچار مشکل شده‌اند، فرد را به مرور زمان دچار فرسودگی شغلی و خستگی شدید می‌کند.
فقدان هوش مالی
یک روانشناس خوب باید بتواند هزینه‌ها و درآمد خود را به‌درستی مدیریت کند. رشته روانشناسی جز رشته‌های بسیار پردرآمد است. باید بدانید آگاهی در هر زمینه‌ای راه پیشرفت را هموار می‌کند. با داشتن آگاهی و اطلاعات مالی بالا قدرت تحلیل بالایی خواهید داشت. به‌این‌ترتیب خیلی زودتر از سایرین می‌توانید پیشرفت کنید و موفق شوید از طرفی می‌توانید از درآمد خود استفاده کرده و به درآمد بیشتری برسید. مثلا در کنار کار مشاوره، کلاس‌های آموزشی مهارت‌های زندگی یا کارگاه‌های خصوصی برگزار کنید. آگاهی مالی تنها در مورد میزان و نحوه خرج کردن منابع مالی نیست. بلکه شما باید برای زمان و انرژی که صرف می‌کنید هم برنامه داشته باشید. در چنین شرایطی بازدهی بیشتری را هم تجربه خواهید کرد.
در بازار کار رشته روانشناسی تا چه حد به معیارهای اساسی زندگی مطلوب خواهید رسید؟
۱ـ آرامش و امنیت روانی: در رشته روانشناسی متوسط روبه بالاست.
۲ـ بازار کار رشته روانشناسی: نسبتا خوب است. اگر مهارت و توانایی داشته باشید و از سطوح پایین شروع کنید می‌توانید به درآمد بالایی برسید.
۳ـ میزان محبوبیت رشته روانشناسی در میان مردم: متوسط روبه بالا. رشته روانشناسی در میان اکثر مردم شناخته‌شده است. بااین‌وجود هنوز اعتماد به روانشناسان در بعضی بخش‌های کشور کم است. اما از شأن و جایگاه اجتماعی مطلوبی برخوردار است.
۴ـ طولانی بودن دوره ورود به بازار کار رشته روانشناسی: متوسط. بی‌تردید دوره‌های کارآموزی به موفقیت شغلی دانشجویان بسیار کمک می‌کند.
۵ـ سختی کار نسبت به درآمد: متوسط. البته بستگی به روحیات فرد نیز دارد. اشخاصی که روحیه‌ی حساسی دارند متحمل رنج و سختی بیشتری می‌شوند.
۶ـ درصد قبولی در مقطع کارشناسی رشته روانشناسی داوطلبان در کلیه دانشگاه‌های کشور: صد در صد پذیرش در کل کشور. حدود ۱۶ هزار پذیرش. اما شانس قبولی در دانشگاه‌های برتر(تهران، بهشتی، علامه طباطبایی، الزهرا، فردوسی مشهد، شیراز و اصفهان) نسبتا پایین است. پذیرش در تهران تقریبا کمتر از دویست نفر است.
۷ـ امکان ادامه تحصیل: در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا
۸ـ امکان بورسیه رشته: متوسط روبه بالا
۹ـ ریسک‌پذیری رشته روانشناسی: نسبتا پایین است. روانشناسان در مواجهه مستقیم با ناهنجاری‌های روانی مراجعان هستند.
۱۰ـ امکان مهاجرت: همچنین رشته روانشناسی یکی از رشته‌های خوب برای مهاجرت است و دانشگاه‌های برتر جهان در این رشته در کلیه مقاطع (کارشناسی و تحصیلات تکمیلی)دانشجو می‌پذیرند. بی‌تردید بهترین کشور برای مهاجرت کانادا است. بیشترین دستمزد شغلی روانشناس در کانادا به‌طور متوسط ۱۶۷۰۰ دلار است. شما با مراجعه به سایت payscale می‌توانید حقوق مشاغل مرتبط با این حوزه را در کشور دلخواه با توجه به سطح تحصیلات و سوابق کاری مشاهده کنید.
سخن آخر
بازار کار رشته روانشناسی در جامعه از جایگاه اجتماعی خوبی برخوردار است و روانشناسان موفق درآمدهای بسیار بالایی به دست می‌آورند. اما شرط دستیابی به این جایگاه، علاقه و استعداد فردی و تلاش است. باوجود رقیبان و روانشناسان مجرب، ورود به بازار کار رشته روانشناسی با دشواری‌های خاص خود همراه است. تنها با شناخت عمیق خود، پشتکار، افزایش مهارت و توانمندی می‌توان از تمام موانع پرقدرت عبور کرد.
پیشنهاد مطالعه: روانشناس بالینی کیست؟
