ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس در موفقیت یا عدم موفقیت او بسیار تأثیرگذار هستند. مگر می‌شود یک انسان زودرنج یا عصبی یا کسی که توانایی همدلی پایینی دارد یک روانشناس موفق باشد؟ شاید بگویید این‌ها مهارت‌هایی هستند که با آموزش کسب می‌شوند. صد درصد مهارت‌های بسیاری وجود دارند که قابل‌آموزش و ارتقا هستند. اما شخصیت و ویژگی‌های ذاتی را تنها تا حدی می‌توان تغییر داد. بهتر است مقاله را با تعریف روانشناسی آغاز کنیم.
(Psychology) یا روانشناسی علمی است که به پژوهش و مطالعه علمی ذهن و روان آدمی و رفتار در موجودات زنده می‌پردازد. منظور از «رفتار» همه حرکات، اعمال و رفتار قابل‌مشاهده مستقیم و غیرمستقیم است و منظور از «فرایندهای روانی» چیزهایی همچون: احساس، ادراک، اندیشه، تفکر، هوش، شخصیت، هیجان و انگیزش و حافظه است.
انسان‌های زیادی علاقه‌مند به رشته روانشناسی هستند. این رشته تحصیلی جزء رشته‌های محبوب دانشگاهی و جزء مشاغل با شأن اجتماعی بالا است. اما آیا برای روانشناس شدن علاقه به‌تنهایی کافی است؟ چه چالش‌هایی روبه روی یک روانشناس است؟ چه ویژگی‌های شخصیتی لازمه تحصیل در این رشته هستند؟ چه تیپ‌های شخصیتی و رفتاری در این رشته موفق‌تر عمل می‌کنند؟ و روانشناسان معروفی مثل فروید، یونگ یا چامسکی در کدام تیپ شخصیتی مدل MBTI قرار دارند؟ با ما در ادامه مقاله همراه باشید تا علاوه بر رسیدن به پاسخ پرسش‌های بالا با برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی روانشناس موفق آشنا شوید.
آشنایی با رشته روانشناسی و بازار کار آن
مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس حس انسان‌دوستی و برقراری رابطه همدلانه با مراجع است.
در ابتدا روانشناسی بیشتر در حوزه درمان به کار گرفته می‌شد و از این علم برای درمان اختلالات استفاده می‌کردند. اما به‌مرور علم روانشناسی به سمت شناسایی استعدادها و توانایی‌های افراد رفت تا به کمک روانشناسی بتوانند از منابع انسانی در شغل‌ها و رشته‌های تحصیلی متناسب استفاده کنند. سپس به این سؤال مهم رسیدند که «چگونه از بروز اختلالات پیشگیری کنیم؟» و به‌جای اینکه بعد از بروز اختلالات برای درمان اقدام کنیم، مسیری را با توجه به همه ابعاد روان‌شناختی ایجاد کنیم که ضمن پیشگیری از بروز اختلالات، یک مسیر زندگی کارآمد و سرشار از موفقیت برای افراد جامعه بسازیم.
امروزه دو دسته از افراد به روانشناس مراجعه می‌کنند؛ دسته اول کسانی هستند که درگیر اختلالات شده‌اند و برای درمان خود مراجعه می‌کنند. دسته دوم کسانی هستند که به دنبال رشد کارآمد نزد روانشناسان می‌روند. دسته دوم مراجعه‌کنندگان دچار اختلال یا مشکل خاصی نیستند. اما می‌خواهند راهی برای شناسایی و مدیریت پتانسیل‌های درونی خود پیدا کنند تا نتیجه بهتری در زندگی و کارشان بگیرند. به همین سبب بازار کار رشته روانشناسی وضعیت بسیار خوبی دارد. اما همان‌قدر که این بازار پررونق است تعداد انسان‌های توانمند در این رشته نیز بسیار زیاد است. بدون مطالعه همیشگی و گذراندن دوره‌های معتبر و کسب تجربه هرگز نمی‌توانید یک روانشناس مطرح شوید و گوی رقابت را بربایید.
مطلب مرتبط: روانشناس بالینی کیست؟
برای تبدیل‌شدن به یک روانشناس موفق باید چه‌کار کنیم؟
یک روانشناس خوب ویژگی‌هایی دارد که او را در مقایسه با دیگر روانشناسان برجسته می‌کند. روانشناسی که بتواند رفتاری حرفه‌ای و درست داشته باشد می‌تواند به بهبود مراجع خود کمک شایانی کند.
۱ـ داشتن پروانه اشتغال روانشناسی
پیش از اینکه به بررسی ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس بپردازیم ذکر مواردی که از اصلی‌ترین پیش‌شرط‌های ورود به این حرفه است ضروری به نظر می‌رسد. داشتن مجوز و پروانه‌ی اشتغال نخستین پیش‌نیاز یک روانشناس است. بر پایه‌ی آیین‌نامه تنها روان‌شناسانی که دارای پروانه‌ی اشتغال باشند اجازه‌ی روان‌درمانی دارند. پروانه‌ی اشتغال نشان‌گر این است که (سازمان نظام روانشناسی)، روانشناس را دارای شایستگی کار درمانی می‌داند و مراجع می‌تواند به او اعتماد کند. در هر کشوری سازمان‌های ملی روانشناسی مسئول ارائه پروانه اشتغال هستند.
۲ـ پای بندی به منشور اخلاقی روانشناسی
هر روانشناسی سوگند یاد می‌کند که از اصول اخلاقی در کار درمانی پیروی کند. اگر با یک روانشناس در اتاقش دیدار داشته باشید خواهید دید که در کنار پروانه‌ی کار و مدرک دانشگاهی‌اش یک تابلو منشور اخلاقی نیز دارد. می‌توانید بندهایی که یک روانشناس باید از آن پیروی کند را در آن بخوانید.
۳ـ یک شنونده فعال و دقیق است
به همان اندازه که ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس اهمیت دارند کسب مهارت‌هایی همچون گوش دادن فعال مهم و ضروری هستند. روانشناس بیشتر از آن‌که سخن بگوید می‌شنود. برای اینکه بتوانید به درمان‌جو یا همان مراجع خود کمک کنید نخست باید به مشکلات او پی ببرید. بهترین راه شناسایی و آگاهی نیز شنیدن است. روانشناس باید یک شنونده‌ی فعال باشد و گفته‌های درمان‌جو را به‌خوبی بررسی و تحلیل کند.
۴ـ روانشناس موفق باید همدلی کردن را بیاموزد
درمان‌جو با چالش‌ها، ناکامی، ناامیدی و مشکلات روحی و روانی نزد روانشناس می‌آید و خود را نیازمند یاری او می‌داند. برای اینکه بتوانید مشکل مراجع را تشخیص و آن را حل کنید باید درک درستی از موقعیت درمان‌جو داشته باشید و احساس همدلی را به مراجع نشان دهید. همدلی، دلسوزی نیست همدلی به معنای تحقیر درمان‌جو نیست. همدلی یعنی بتوانید خود را جای مراجع بگذارید و او را درک کنید و برای بهبود و حل مشکلاتش تلاش کنید.
۵ـ روانشناس به دنبال درمان است نه درآمدزایی
شاید بتوان گفت یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس وظیفه‌شناسی و باوجدان بودن اوست. هرکسی برای گذراندن زندگی خود نیازمند این است که درآمد داشته باشد. روانشناسان هم بر پایه‌ی خدمات درمانی که به درمان‌جو ارائه می‌دهند از او پول می‌گیرند. روانشناس خوب تمرکز و توجه خود را روی فرآیند درمان مراجع می‌گذارد نه اینکه نگاه خود را به ساعتش بیندازد که با پایان جلسه از او پول بخواهد. هزینه‌هایی که درمان‌جو به روانشناس پرداخت می‌کند باید بر پایه‌ی تعرفه‌ی رسمی کشور باشد.
۶ـ رازداری ازجمله بنیادی‌ترین ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس است
رازداری را می‌توان برجسته‌ترین ویژگی یک روانشناس خوب دانست. روانشناس هرگز گفته‌ها و رازهای درمان‌جو را برای دیگران فاش نمی‌کند. آنچه در اتاق درمان گفته و شنیده می‌شود همان‌جا می‌ماند و از اتاق بیرون نمی‌رود.
پس اگر کسی پیش روانشناس برود و بگوید به همسرش خیانت کرده یا دزدی کرده است. نباید نگران باشد چون روانشناس رازدار خواهد بود. تنها هنگامی روانشناس گفته‌های مراجع را برای دیگران بیان می‌کند که یک مرجع قضایی مانند دادگاه برای روشن شدن یک پرونده مانند قتل به حقایق نیاز داشته باشد. ما بر این باور هستیم که روانشناسان در جلسه‌ی روان‌درمانی از کشیشانی که اعتراف به گناهان را می‌شنوند هم رازدارتر هستند!
۷ـ مهارت‌های ارتباطی خوب و سطح بالایی دارد
یک مشاور خوب دارای مهارت‌های ارتباطی و گفتاری عالی است و می‌تواند به‌طور مؤثر با گروه‌های مختلف مردم ارتباط برقرار کند.
۸ـ صبر و شکیبایی از مؤلفه‌های مهم ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس هستند
یک مشاور خوب بسیار صبور است، هم در طول دوره‌های طولانی تحقیق و هم در طول دوره درمان.
۹ـ روشن‌فکر و پذیراست
یک مشاور کار بلد بردباری زیادی در ارتباط با همه اقشار مردم دارد. آن‌ها همچنین به تحقیقات جدید و روش‌های نوین دید روشنی دارند و در برابر تحقیقات جدید دارای انعطاف فکری هستند.
۱۰ـ اقتدار و قدرت حل مسئله بالایی دارد
در بسیاری موارد لازم است روانشناس مداخله کرده و با راهنمایی اصولی و دادن شناخت به مراجع او را به مسیر درست برگرداند. همه این اقدامات نیازمند قدرت، قاطعیت و برخورداری از مهارت حل مسئله هستند.
در مدل شخصیت شناسی MBTI تیپ‌ها و ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس موفق شامل چه مواردی می‌شوند؟
هدف MBTI این است که به پاسخ‌دهندگان اجازه دهد نقاط قوت، ضعف، ترجیحات شغلی احتمالی و سازگاری با افراد دیگر را بیشتر کشف و درک کنند. هیچ‌کس دارای تیپ شخصیتی «بهترین» یا «بهتر» از تیپ‌های شخصیتی دیگر نیست.
هدف اصلی تست شخصیت شناسیMBTI کمک به شما برای درک و شناخت بهتر خودتان است. در حقیقت، بعد از پاسخ به پرسش‌های این تست به یک دید روشن‌تر از علاقه‌مندی‌ها، ترجیحات، نقاط قوت و نقاط ضعف وجودی‌تان خواهید رسید.
بگذارید خیالتان را راحت کنیم: قرار نیست تست MBTI با شما از ناهنجاری‌ها یا اختلالات روانی صحبت کند! پس طبیعتا نتیجه این آزمون شخصیتی، شناسایی مشکلات روحی‌تان نخواهد بود. این تست راهی برای خودشناسی بهتر شماست. از بین ۱۶ تیپ شخصیتی موجود در تست MBTI تیپ‌های شخصیتی زیر مرتبط‌ترین ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس موفق را دارند.
از بین تمام تقسیم‌بندی‌ها تیپ‌های دارای NF بیشترین سازگاری و توانایی را برای روانشناس شدن دارند. به علت قدرت شهود بالا و توانایی همدلی و درک بالا و احترام بسیاری که برای انسان‌ها قائل هستند قطعا INFJ ها بهترین‌ها برای این حوزه هستند.
NF ها یا آرمان‌گراها
۱ـ INFJ: ملقب به محرم رازها. حتی از اسمشان هم می‌توان به توانمندی آن‌ها در روانشناسی پی برد. این گروه برای انسان‌ها ارزش بسیار زیادی قائل هستند. آن‌ها همیشه آماده کمک و یاری‌رساندن‌اند. بسیار رازدار و همدل هستند. روانشناسان بزرگی چون یونگ و چامسکی در این گروه قرار دارند.
۲ـ ENFJ: این دسته نیز به علت درک احساسی و شهود بالا گزینه مناسبی هستند. همان‌طور که در بالا اشاره کردیم یکی از ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس موفق وظیفه‌شناسی است. افراد متعلق به این تیپ شخصیتی به دنبال درآمدزایی از حرفه خود نبوده. و اولویت اولشان درمان است.
۳ و ۴ـ INFP وENFP: اگر بتوانند مهربانی خود را کنترل کنند گزینه مناسبی برای مشاوره هستند. NF هایی که P بالا دارند، معمولا بیش‌ازاندازه وارد زندگی خصوصی دیگران می‌شوند و مورد سرزنش قرار می‌گیرند. ولی آن‌ها توانمندی بالایی در کمک و آرام کردن و درک انسان‌ها دارند.
NT ها یا خردگراها
از میان این دسته ENTJ و INTJ وINTP ها می‌توانند روانشناس‌های موفقی شوند. ترکیب هوش و ذکاوت ذاتی به همراه شهود و قدرت تأثیرگذاری بسیار بالا مجموعه‌ای از ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس موفق را تشکیل می‌دهند.
ST ها یا سنتی‌ها
در میان سنتی‌ها تنها یک تیپ است که خودنمایی می‌کند. حدس شما چیست؟ بزرگ‌ترین روانشناسی که می‌شناسید چه نام دارد؟ بعضی روانشناسان در میان اکثریت مردم شناخته‌شده هستند. ولی قطعا مشهورتر از فروید را نمی‌توانید نام ببرید.
ISTJ یا همان تیپ شخصیتی فروید افسانه‌ای است. اگر این تیپ شخصیتی را دارید و به روانشناسی و مکتب فروید علاقه‌مند هستید قطعا با دیدن این شباهت در پوست خود نمی‌گنجید. تبریک می‌گوییم شما در مسیر تبدیل‌شدن به یک روانشناس موفق یک‌قدم از دیگران جلوتر هستید. ذکاوت و قضاوت گری هوشمندانه شما به همراه نظم و مسئولیت‌پذیری بی‌نظیرتان رمز موفقیتتان خواهد بود.
بر اساس مدل رفتارشناسی دیسک DISC روانشناسان موفق متعلق به کدام مدل رفتاری هستند؟
مدل رفتارشناسی دیسک ابزاری غیر قضاوت کننده است که برای بحث در مورد تفاوت‌های رفتاری افراد استفاده می‌شود. اگر از تست DISC استفاده می‌کنید از شما خواسته می‌شود مجموعه‌ای از سؤالات را که گزارش مفصلی درباره شخصیت و رفتار شما ارائه می‌دهند را تکمیل کنید. همچنین می‌توانید نکاتی را در رابطه با کار کردن با سایر افراد در سبک‌های دیگر دریافت کنید.
مدل رفتارشناسی دیسک یکی از تست‌های رفتاری است که رفتار شما را در محیط‌های مختلف پیش‌بینی می‌کند.
ازنظر این مدل، الگوی رفتاری S یا متخصص به دلیل علاقه‌مندی به معاشرت و دوستی با انسان‌ها و توانمندی بالا در همدلی و درک دیگران معمولا روانشناسان خوبی می‌شوند. ناگفته نماند که این الگوی رفتاری به‌شدت علاقه‌مند به شنیدن صحبت‌ها و درد و دل‌های دیگران است.
ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس موفق در کدام تیپ‌های مدل شخصیت شناسی انیاگرام یافت می‌شوند؟
تست انیاگرام Enneagram حاصل کارهای عرفانی گورجیف است که توسط فیلسوف معتقد به تصوف گورجیف، اسکار ایجارنو معروف و گسترش‌یافته است. انیاگرام نیز یکی از مدل‌های تیپ‌شناسی مورد استقبال در محیط حرفه‌ای است. در تیپ‌های نه‌گانه انیاگرام یا انیاتایپ هر تیپ شخصیتی دچار تثبیت در یک موضوع یا همان ترس نهادین است.
شناخت ویژگی‌های تیپ‌های شخصیتی انیاگرام موارد استفاده متعددی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتنداز: خودآگاهی و خودشناسی روشن و عمیق‌تر و آشنایی با مسیر رشد و تکامل سازی هر سنخ شخصیتی. از میان نه تیپ انیاگرام تیپ‌های زیر شامل مناسب‌ترین ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس موفق هستند.
۱ـ تیپ فردگرا
این تیپ یک آرمان‌گرای همدل و حساس است.کسی که بیشترین ارتباط مؤثر را می‌تواند با انسان‌های غمگین و رنجیده برقرار کند. او دوستدار غم و یاری‌رساندن به انسان‌های غمگین است.
۲ـ تیپ چالشگر
این تیپ شفاف و قوی است و بی‌نهایت صادق و توانایی تشخیص و شناسایی مسائل کلیدی هوش سازمانی و سیاسی را دارد. او یک مشاور شغلی بی‌نظیر و یک روانشناس سازمانی ماهر است.
۳ـ تیپ امدادگر
این تیپ حامی، مهربان، بسیار دلسوز و غمخوار است و قدرت همدلی بالایی دارد. همواره توجه او به دیگران بوده و مشتاق پرورش آن‌ها است. این تیپ یک روانشناس بی‌نظیر است.
سخن آخر
سعی کردیم در این مقاله به انواع ویژگی‌های شخصیتی یک روانشناس موفق بپردازیم و بررسی کنیم که کدام تیپ‌های شخصیتی و مدل‌های رفتاری در این رشته موفق‌تر عمل می‌کنند. اما اگر به رشته روانشناسی علاقه دارید و جز هیچ‌کدام از تیپ‌های بالا نیستید نگران نباشید.
سعی کنید توانمندی‌های خود را در سایر زمینه‌ها بشناسید و در مسیر پرورش و تقویت آن‌ها قرار بگیرید یا اینکه با تلاش و پشتکار مضاعف خواسته خود یعنی بودن در جایگاه یک روانشناس موفق و ماهر را محقق کنید. یادتان باشد هیچ تیپ رفتاری و شخصیتی بر دیگری برتری ندارد. فقط در هر جایگاه شغلی و حرفه‌ای برخی تیپ‌ها موفق‌تر عمل می‌کنند و این هرگز به معنی ناموفق بودن سایر تیپ‌ها نیست.
